دوره 29، شماره 2 - ( تابستان 1401 )
جلد 29 شماره 2 صفحات 153-142 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: IR.BUMS.Rec.1397.282
Ethics code: IR.BUMS.Rec.1397.282
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Partovi N, Moezi Bady S A, Sharifi F, Moodi M, Azdaki N. The association between chronic diseases and physical activity in the elderly in Birjand, Iran. J Birjand Univ Med Sci. 2022; 29 (2) :142-153
URL: http://journal.bums.ac.ir/article-1-3144-fa.html
URL: http://journal.bums.ac.ir/article-1-3144-fa.html
پرتوی ندا، معزی بادی علی، شریفی فرشاد، مودی میترا، ازدکی ناهید. ارتباط بیماری‌های مزمن با فعالیت فیزیکی در سالمندان شهر بیرجند. مجله علمي دانشگاه علوم پزشكي بيرجند 1401; 29 (2) :153-142
ندا پرتوی1 
، علی معزی بادی1 ، فرشاد شریفی2 ، میترا مودی3 ، ناهید ازدکی* 4
، علی معزی بادی1 ، فرشاد شریفی2 ، میترا مودی3 ، ناهید ازدکی* 4
1- مرکز تحقیقات بیماری های قلب و عروق، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران
2- مرکز تحقیقات سلامت سالمندان، پژوهشکده علوم جمعیتی غدد و متابولیسم، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
3- گروه ارتقاء و آموزش سلامت، دانشکده بهداشت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران
4- واحد توسعه تحقیقات بالینی رازی، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران ، Nahidazdaki@yahoo.com
2- مرکز تحقیقات سلامت سالمندان، پژوهشکده علوم جمعیتی غدد و متابولیسم، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
3- گروه ارتقاء و آموزش سلامت، دانشکده بهداشت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران
4- واحد توسعه تحقیقات بالینی رازی، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران ، Nahidazdaki@yahoo.com
متن کامل [PDF 827 kb]
(295 دریافت)
| چکیده (HTML) (798 مشاهده)
متن کامل: (162 مشاهده)
چکیده
زمینه و هدف: بیماری‌های مزمن بر فعالیت‌های معمول و روزانه زندگی اثر می‌گذارند. به طورطبیعی با افزایش سن میزان فعالیت افراد کاهش می‌یابد و باعث افزایش بیماری‌های دوران سالمندی می‌شود و در نتیجه فعالیت فیزیکی و سالمندی در یک سیکل معیوب قرار می‌گیرد. این مطالعه با هدف بررسی ارتباط بیماری‌های مزمن با فعالیت فیزیکی در سالمندان شهر بیرجند انجام شد.
روش تحقیق: این مطالعه مقطعی بخشی از یک مطالعه جامع با عنوان «طرح جامع سالمندان شهر بیرجند» می‌باشد که از سال 1397 روی 1418 فرد 60 سال و بالاتر انجام شد. قبلا از جمع‌آوری داده‌ها فرم رضایت آگاهانه تکمیل و فعالیت فیزیکی با پرسشنامه استانداردLASA Physical Activity Questionnaire و ابتلای فرد به بیماری مزمن با پرسشنامه استاندارد سابقه بیماری ها سنجیده شد.
یافته‌ها: از 1418 سالمند 683 (1/48 %) مرد و 735 (8/51%) زن بودند 1063 (9/74%) در رده سنی 74-60 قرار داشتند. 351 (8/24%) افراد مورد مطالعه دیابت، 606(7/42%) فشارخون بالا و 457 (2/32%) دیسلیپیدمی و 79 (6/5%) سکته قلبی داشتند. یافته‌ها نشان داد50 درصد سالمندان مطالعه ما فعالیت فیزیکی متوسط (بیشتر از600 دقیقه در هفته)، 37 درصد بدون فعالیت (کمتر از 300 دقیقه در هفته) و 13 درصد فعالیت فیزیکی کمی (بین 300 تا600 دقیقه در هفته) داشتند. بیماری‌های استئوآرتریت (03/0P=) سرطان (02/0P=) سابقه پرفشاری خون (001/0P=). سکته مغزی (001/0P=)، سکته قلبی (04/0P=) و نارسایی قلبی (03/0P=) ارتباط معناداری با فعالیت فیزیکی داشتند.
نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه بین ابتلا به بیماری‌های مزمن با فعالیت فیزیکی ارتباط وجود داشت، نتایج این مطالعه می‌تواند در زمینه برنامه‌ریزی‌های مربوط به سلامت سالمندان و برنامه‌ریزی مطلوب به سیاستگذاران سیستم ارائه خدمات بهداشتی درمانی کمک نماید.
همانطور که یافته‌های ارائه شده در نمودار1 نشان میدهد، 50 درصدسالمندان مطالعه ما فعالیت فیزیکی متوسط (بیشتر از600دقیقه درهفته) ،37 درصد بدون فعالیت (کم تراز300دقیقه درهفته) و13درصد فعالیت فیزیکی کمی (بین 300تا600 دقیقه در هفته) داشتند.
همانطور که یافته‌های ارائه شده در جدول 2 نشان میدهد، فراوانی زنانی که بدون فعالیت فیزیکی بودند، از مردانی که بدون فعالیت فیزیکی بودند بیشتراست و در مقابل فراوانی مردانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند، از زنانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند، بیشتر است. که این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار بود (جدول2).
با توجه به نرمال نبودن توزیع متغیر فعالیت فیزیکی، از آزمون من‌ویتنی جهت بررسی اختلاف میزان فعالیت فیزیکی در بین سالمندان مبتلا به بیماری‌های مزمن استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داد که میزان فعالیت فیزیکی سالمندان که مبتلا به بیماری‌های مزمن پوکی استخوان، استئوآرتریت، سرطان، سابقه پرفشاری خون، سابقه سکته مغزی، سابقه سکته قلبی و نارسایی قلبی بودند، نسبت به سالمندان غیرمبتلا به این بیماری کمتر بود. تحلیل‌های آماری این آزمون در جدول 3 قابل مشاهده است.
مقایسه توزیع فراوانی بیماری‌های مزمن در سالمندان شهر بیرجند به تفکیک میزان فعالیت فیزیکی در نمودار 2 ارائه شده است که اکثر بیماران مبتلا به سابقه پر فشاری خون، دیس لپیدمی و دیابت فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند.
جدول3- میزان دقایق صرف شده جهت فعالیت فیزیکی به تفکیک بیماری‌های مزمن در سالمندان شهر بیرجند
نمودار2- مقایسه فراوانی بیماری‌های مزمن به تفکیک میزان فعالیت فیزیکی
جدول4- بررسی ارتباط بین بیماری‌های مزمن با ارزیابی فعالیت فیزیکی
فراوانی ابتلا به استئوآرتریت در بیمارانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند، بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی نداشتند و یا فعالیت فیزیکی کمی داشتند که این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود (03/0P=). نتایج نشان داد فراوانی ابتلا به سرطان در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند، بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کم و متوسط داشتند و این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود (03/0P=). فراوانی سابقه سکته مغزی در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کم و متوسط داشتند و این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود. (001/0P=). فراوانی ابتلا به نارسایی قلبی و سکته قلبی در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کم و یا متوسطی داشتند و این اختلاف‌ها از لحاظ آماری معنادار بود (03/0P=)(جدول 4).
بحث
همانطور که جمعیت سالمندان افزایش می‌یابد خطر بیماری‌های مزمن نظیر دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی، مفاصل و استخوان نیز افزایش می‌یابد، همچنین اهمیت فعالیت‌های فیزیکی افراد نیز با توجه به حفظ کارکرد و استقلال افراد و افزایش کیفیت زندگی آن‌ها، روز به روز بیشتر آشکار می شود. سالم پیر شدن، حق همه افراد بشر است و این امر بر اهمیت پدیده سالمندی و پیشیگیری از مشکلات آن می‌افزاید.
این مطالعه مقطعی، بخشی از یک مطالعه کوهورت با عنوان «طرح جامع سالمندان شهر بیرجند» می‌باشد که از سال 1397 روی کلیه افراد 60 سال و بالاتر انجام شد. هدف از انجام این مطالعه بررسی ارتباط بین بیماری‌های مزمن با فعالیت فیزیکی بود. 50 درصد سالمندان مطالعه ما فعالیت فیزیکی متوسط (بیشتر از 600 دقیقه در هفته) ، 37 درصد بدون فعالیت (کمتر از 300 دقیقه در هفته) و 13 درصد فعالیت فیزیکی کمی (بین 300 تا600 دقیقه در هفته) داشتند.
در مطالعه‌ای که سال 2016 توسط Garfield و همکارانش انجام شد، تعداد زنانی که فعالیت فیزیکی نداشتند از مردانی که فعالیت فیزیکی نداشتند، بیشتر بود. در مقابل فراوانی مردانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند از زنانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند، بیشتر بود که این با نتایج مطالعه ما همخوانی داشت (13).
مقایسه فراوانی بیماری‌های مزمن در سالمندان شهر بیرجند به تفکیک میزان فعالیت فیزیکی نشان داد که میزان فعالیت فیزیکی متوسط بیماران مبتلا به سابقه پرفشارخون، دیس لپیدمی، برونشیت مزمن و دیابت نسبت به سایر بیماری‌های سالمندان مطالعه ما بیشتر می‌باشد. نتایج آزمون من ویتنی نشان داد که میزان فعالیت فیزیکی سالمندان مبتلا به بیماری‌های مزمن پوکی استخوان، استئوآرتریت ، سرطان، سابقه پرفشاری خون، سکته مغزی، سکته قلبی و نارسایی قلبی نسبت به سالمندانی که به این بیماری‌ها مبتلا نبودند کمتر بود. نتایج آزمون کای اسکوئر نشان داد اکثر افراد مطالعه ما که فاقد پوکی استخوان بودند فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند. فعالیت بدنی نقش مهمی در کیفیت استخوان دارد. بر اساس شواهد حاصل از کارآزمایی‌های بالینی کنترل‌شده و متاآنالیزها (تصادفی/غیر تصادفی)، دو تا چهار جلسه ورزشی کوتاه (30 دقیقه در روز یا کمتر) در هفته در یک دوره طولانی برای حفظ یا بهبود استخوان مورد نیاز است. برای افراد مسن‌تر که عوامل خطری دارند که مانع از شرکت در فعالیت‌های پرتأثیر می‌شود، سایر فعالیت‌ها مانند تمرین مقاومتی، یوگا یا پیاده‌روی ممکن است استخوان را حفظ یا بهبود بخشد (14). درمطالعه ما ابتلا به پوکی استخوان در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کمی داشتند که با مطالعه Troy و همکارانش که در سال 2018انجام شده بود همخوانی داشت (14).
استئوآرتریت با طیف وسیعی از بیماری‌های مزمن همراه است؛ از جمله دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی عروقی و زوال عقل، که همگی با التهاب مزمن درجه پایین مرتبط هستند. فعالیت بدنی و ورزش درمانی نه تنها علائم و اختلالات استئوآرتریت را بهبود می‌بخشد، بلکه در پیشگیری از حداقل 35 بیماری مزمن و درمان حداقل 26 بیماری مزمن مؤثر است.
بیشتر افراد مطالعه ما که مبتلا به استئوآرتریت نبودند میزان فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند که با مطالعه SKOU و همکارانش در سال 2018 انجام شده بود همخوانی داشت (15).
اکثر افراد مطالعه ما که مبتلا به روماتیسم مفصلی نبودند فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند و همچنین فراوانی ابتلا به روماتیسم مفصلی در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند، بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند و این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود که با مطالعه انجام شده توسط Hernández و همکاران در سال 2015 همخوانی داشت (16).
نتایج نشان داد فراوانی ابتلا به سرطان در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کمی یا متوسطی داشتند و این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود. نتایج مطالعه Paleshو همکاران در سال 2018 نشان داد زنان مبتلا به سرطان پستان پیشرفته که در ابتدا به مدت یک ساعت یا بیشتر در روز فعالیت بدنی داشتند، در مقایسه با زنانی که کمتر از یک ساعت در روز ورزش می‌کردند، احتمال زنده ماندن بیشتری داشتند (17)
فراوانی ابتلا به پرفشاری خون در بیمارانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کمی و یا بدون فعالیت بودند. نتایج مطالعه Palencia و همکاران که درسال 2019 انجام شد نشان داد که قرار گرفتن کوتاه مدت و طولانی مدت در معرض فعالیت بدنی متوسط تا شدید با کاهش سطح فشار خون سیستولیک همراه است که با مطالعه ما همخوانی نداشت (18).
بیشتر افراد مطالعه که سکته مغزی را تجربه نموده بودند فعالیت فیزیکی نداشتند و همچنین بیشتر افرادی که دچار سکته مغزی نشده بودند فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند که این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود. فعالیت بدنی و تغذیه از رفتارهای بهداشتی کلیدی برای مدیریت و حفظ سلامت در افراد مبتلا به سکته مغزی هستند. نتایج مطالعه Bailey و همکاران نشان داد فعالیت بدنی و ورزش به حفظ استقلال عملکردی، بهبود سلامت و کیفیت زندگی در بازماندگان سکته کمک می‌کند. علاوه بر این، خطر رویدادهای جدید عروق مغزی را کاهش میدهد (20, 19).
مطالعه Florido و همکارانش نشان داد فعالیت بدنی بیشتر با خطر نارسایی قلبی کمتر مرتبط است و همچنین فعالیت فیزیکی با کاهش خطر نارسایی قلبی در بیماران مبتلا به فشار خون بالا، چاقی، دیابت و سندرم متابولیک همراه است که با نتایج مطالعه ما که فراوانی ابتلا به نارسایی قلبی در بیمارانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند کمتر از بیمارانی بود که نارسایی قلبی نداشتند و فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند همخوانی داشت (21) .
بر اساس نتایج مطالعه حاضر بین برونشیت مزمن، ابتلا به دیابت، روماتیسم مفصلی و اختلال یس لپیدمی با میزان فعالیت فیزیکی ارتباط معناداری دیده نشد که با مطالعه Shaar و همکارانش همخوانی نداشت (22).
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد بین ابتلا به فشارخون، سکته مغزی، سکته قلبی، نارسایی قلبی، استئوآرتریت، سرطان با فعالیت فیزیکی ارتباط معناداری وجود دارد و بین پوکی استخوان، برونشیت مزمن، ابتلا به دیابت، روماتیسم مفصلی و اختلال دیس لپیدمی با فعالیت فیزیکی ارتباط معناداری دیده نشد. با توجه به اینکه بین بیشتر بیماری‌های مزمن با فعالیت فیزیکی ارتباط وجود داشت. نتایج این مطالعه می‌تواند در زمینه برنامه‌ریزی‌های مربوط به سلامت سالمندان در سطح استان و کشور پیش‌بینی نیازهای درمانی، توزیع عادلانه خدمات بهداشتی درمانی و آموزشی و برنامه‌ریزی مطلوب به سیاستگذاران سیستم ارائه خدمات بهداشتی درمانی کمک نماید. از جمله نقاط قوت این مطالعه حجم نمونه بزرگ از سالمندان ساکن شهر بیرجند و رویکرد به مشکلات سلامتی سالمندان است که در بسیاری از مطالعات هم‌گروهی در حال انجام به آن پرداخته نشده است. مهم‌ترین محدودیت مطالعه این بود که کسانی که در بستر بودند و یا اختلال شناختی بسیار شدید داشته و نیز امید به زندگی بسیار کوتاه (کمتر از 6 ماه) داشتند نتوانستند در مطالعه شرکت کنند.
تقدیر و تشکّر
این مقاله حاصل طرح تحت عنوان "بررسی شیوع سندرم‌های شناختی سالمندی شهر بیرجند سال 1396-1397، با کد 4741 می‌باشد که با حمایت دانشگاه علوم پزشکی بیرجند اجرا شده است .نویسندگان این مقاله از مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت و همکاران پایگاه توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان رازی که در انجام این پژوهش ما رایاری نمودند، کمال تشکّر را دارند.
تضاد منافع
نویسندگان مقاله اعلام می‌دارند که هیچ گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.
منابع:
زمینه و هدف: بیماری‌های مزمن بر فعالیت‌های معمول و روزانه زندگی اثر می‌گذارند. به طورطبیعی با افزایش سن میزان فعالیت افراد کاهش می‌یابد و باعث افزایش بیماری‌های دوران سالمندی می‌شود و در نتیجه فعالیت فیزیکی و سالمندی در یک سیکل معیوب قرار می‌گیرد. این مطالعه با هدف بررسی ارتباط بیماری‌های مزمن با فعالیت فیزیکی در سالمندان شهر بیرجند انجام شد.
روش تحقیق: این مطالعه مقطعی بخشی از یک مطالعه جامع با عنوان «طرح جامع سالمندان شهر بیرجند» می‌باشد که از سال 1397 روی 1418 فرد 60 سال و بالاتر انجام شد. قبلا از جمع‌آوری داده‌ها فرم رضایت آگاهانه تکمیل و فعالیت فیزیکی با پرسشنامه استانداردLASA Physical Activity Questionnaire و ابتلای فرد به بیماری مزمن با پرسشنامه استاندارد سابقه بیماری ها سنجیده شد.
یافته‌ها: از 1418 سالمند 683 (1/48 %) مرد و 735 (8/51%) زن بودند 1063 (9/74%) در رده سنی 74-60 قرار داشتند. 351 (8/24%) افراد مورد مطالعه دیابت، 606(7/42%) فشارخون بالا و 457 (2/32%) دیسلیپیدمی و 79 (6/5%) سکته قلبی داشتند. یافته‌ها نشان داد50 درصد سالمندان مطالعه ما فعالیت فیزیکی متوسط (بیشتر از600 دقیقه در هفته)، 37 درصد بدون فعالیت (کمتر از 300 دقیقه در هفته) و 13 درصد فعالیت فیزیکی کمی (بین 300 تا600 دقیقه در هفته) داشتند. بیماری‌های استئوآرتریت (03/0P=) سرطان (02/0P=) سابقه پرفشاری خون (001/0P=). سکته مغزی (001/0P=)، سکته قلبی (04/0P=) و نارسایی قلبی (03/0P=) ارتباط معناداری با فعالیت فیزیکی داشتند.
نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه بین ابتلا به بیماری‌های مزمن با فعالیت فیزیکی ارتباط وجود داشت، نتایج این مطالعه می‌تواند در زمینه برنامه‌ریزی‌های مربوط به سلامت سالمندان و برنامه‌ریزی مطلوب به سیاستگذاران سیستم ارائه خدمات بهداشتی درمانی کمک نماید.
مقدمه
بیماری‌های مزمن، شرایطی درازمدت هستند که غالباً پیشرونده می‌باشند و با مراقبت مداوم و تغییر رفتار قابل کنترل هستند. در حال حاضر تخمین زده می‌شود 11 درصد افراد بالای 64 سال یک بیماری مزمن و 41 درصد دو بیماری مزمن دارند (1). زندگی بسیاری از افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن به دنبال پیشرفت‌های فراوان در حوزه پزشکی، دستخوش تغییرات بسیاری شده است. امروزه بیماری‌های مزمن، دیگرکشنده نیستند و مبتلایان با کمک مراقبت‌های بهداشتی و از زندگی طولانی‌تری برخوردار می‌گردند (2). وقوع بیماری‌های مزمن با افزایش سن مرتبط بوده که می‌توان آن را با مواجهه طولانی مدت با عوامل خطر‌ساز در طول عمر توضیح داد (3). مطالعات نشان داده‌اند که افزایش بیماری‌های مزمن از قبیل فشار خون، بیماری‌های قلبی، سرطان، آرتریت، آسم، برونشیت مزمن و دیابت از مشکلات مهم سلامتی در سالمندان است (5, 4). در ایران نیز بررسی وضعیت سلامت سالمندان در مناطق مختلف کشور بیانگر وجود اختلالاتی مانند افزایش فشار خون، مشکلات بینایی، شنوایی و حرکتی می‌باشد (6). با توجه به اینکه وقوع بیماری‌های مزمن با بالارفتن سن مرتبط می‌باشد، افزایش جمعیت سالمندان با افزایش شیوع بیماری‌های مزمن همراه خواهد بود (3).
مطالعات نشان داده‌اند که بیماری‌های مزمن بر فعالیت‌های معمول و روزانه زندگی اثر می گذارند (7). به طور طبیعی با افزایش سن میزان فعالیت افراد کاهش می‌یابد؛ چرا که بیماری‌های مزمن باعث محدودیت فعالیت جسمی سالمند می‌شوند و از طرفی کاهش این فعالیت‌های فیزیکی باعث افزایش بیماری‌های دوران سالمندی می‌شوند و در نتیجه فعالیت فیزیکی و سالمندی در یک سیکل معیوب قرار می‌گیرند (8). الگوی فعالیت فیزیکی بستگی به رفتارهای پذیرفته شده در دوران نوجوانی دارد که اغلب این رفتارها به دوران بزرگسالی منتقل می‌شود و می‌توان گفت افرادی که فعالیت فیزیکی کمتری دارند، احتمالاً در طول زندگی‌شان فعالیت کمتری داشته‌اند (9). فعالیت فیزیکی در سالمندان موجب می‌شود که بتوانند زندگی غیر وابسته‌ای داشته باشند و اهمیت آن به عنوان ابزاری برای تداوم استقلال در افراد سالمند، در بسیاری از مطالعات مطرح شده است و کاهش آن می‌تواند پیامدهای مختلفی همچون افزایش وابستگی و کاهش احساس خوب بودن را به همراه داشته باشد. نقش کلیدی فعالیت فیزیکی در پیشگیری از بیماری‌های مزمن ناشی از بی‌تحرّکی نظیر دیابت، بیماری‌های عروقی، سرطان، سقوط، چاقی، اختلالات روانی و بیماری‌های اسکلتی عضلانی ثابت شده است (10).
در حال حاضر در اغلب جوامع و از جمله ایران اقداماتی جهت رفع مشکلات سالمندان شروع شده است؛ ولی از آنجا که هر نوع تصمیم‌گیری، حاکی از برداشت‌های فرهنگی اجتماعی جامعه است و مشکلات و نیازهای افراد سالمند نیز با سایر افراد متفاوت است؛ بنابراین بهتر است قبل از هر گونه برنامه‌ریزی از وضعیت موجود آگاه شد و با شناسایی مشکلات و نیازهای واقعی سالمندان، اقدامات محلّی و دولتی متناسب با نیازها و خواست سالمندان برنامه‌ریزی گردد؛ با توجه به اینکه در استان خراسان جنوبی اطلاعات اولیه و لازم در زمینه سالمندان برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گزاری، مداخله، درمان، مراقبت و پیشگیری وجود ندارد؛ لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط بیماری‌های مزمن با فعالیت فیزیکی در سالمندان شهر بیرجند انجام شد. امید است که نتایج حاصله از این تحقیق در زمینه برنامه‌ریزی های مربوط به سالمندان در سطح استان و کشور جهت توسعه سلامت سالمندان پیش‌بینی نیازهای درمانی و توزیع عادلانه خدمات بهداشتی درمانی و آموزشی و برنامه‌ریزی مطلوب به سیاستگزاران سیستم ارائه خدمات بهداشتی درمانی کمک نماید؛ چرا که شناخت بیشتر باعث برنامه‌ریزی بهتر و آینده روشن‌تر خواهد شد.
روش تحقیق
این مطالعه از نوع مقطعی است. داده‌های مطالعه از داده‌های پایه مطالعه کوهورت سالمندی شهر بیرجند[1] استخراج شده است. روش نمونه‌گیری مطالعه طولی سالمندان به‌صورت خوشه‌ای چند مرحله‌ای تصادفی بود که در آن ابتدا شهر بیرجند با توجه به مناطق پستی به 70 خوشه تقسیم شده و سپس از هر خوشه 20 نفر انتخاب شدند، جزئیات روش نمونه‌گیری مطالعه طولی سالمندان در مقاله مودی و همکاران اشاره شده است (11). معیار ورود به مطالعه سن بالای 60 سال و توانایی شرکت در مطالعه بود و کسانی که در بستر بودند و یا اختلال شناختی بسیار شدید داشته و نیز امید به زندگی بسیار کوتاه (کمتر از 6 ماه) داشتند از مطالعه خارج شدند. قبل از جمع‌آوری داده‌ها، نمونه‌ها در زمینه اهداف طرح توجیه و پس از تکمیل فرم رضایت آگاهانه در ساختمان مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت در مطالعه شرکت کردند.
اطلاعات دموگرافیک و آنتروپومتریک شامل سن، جنس، سطح تحصیلات، قد، وزن و شاخص توده بدنی افراد و فعّالیت فیزیکی از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه و اندازه‌گیری قد و وزن اخذ گردید. قد توسط یک Stadiometer با دقّت1/0سانتیمتر و وزن توسط یک ترازوی الکترونیکی دیجیتال با دقت 1/0 کیلوگرم اندازه‌گیری شد. نمایه توده بدنی [2] (BMI) از تقسیم وزن بر مجذور قد محاسبه شد.
جهت بررسی فعالیت فیزیکی از پرسشنامه استاندارد [3](LAPAQ) با40 سوال (با پاسخ بلی-خیر) در خصوص انجام پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، باغبانی، ورزش، کارهای سبک خانه و کارهای سنگین خانه در طی دو هفته اخیر، استفاده شد. رتبه‌بندی میزان سطح فعالیت فیزیکی بر اساس پرسشنامه بدین صورت بود که میزان فعالیت فیزیکی کمتر از300 دقیقه در هفته بدون فعالیت فیزیکی، بین 300 تا 600 دقیقه فعالیت فیزیکی کم و بیشتر از 600 دقیقه در هفته فعالیت فیزیکی مناسب در نظر گرفته شد (12).
جهت ثبت بیماری‌های مزمن از پرسشنامه سابقه بیماری‌ها استفاده شد که منظور از بیماری مزمن مواردی بود که پزشک برای بیمار تشخیص بیماری گذاشته است. بیماری‌های مزمن شامل فشار خون بالا، دیابت، سکته قلبی، سکته مغزی، پوکی استخوان، استئوآرتریت، دیس لپیدمی، نارسایی قلبی، سرطان‌ها، روماتیسم مفصلی، برونشیت مزمن با خوداظهاری سالمند و یا با تشخیص پزشک ثبت گردید؛ همچنین مدت زمان درگیری با بیماری، نام، شکل، دوز مصرفی و مدت مصرف داروهایی را که حداقل به مدت یک ماه در شش ماهه اخیر مصرف کرده‌اند نیز ثبت شد.
به منظور بررسی وجود بیماری فشارخون بالا، دیابت و دیسلیپیدمی نمونه خون وریدی از اندام فوقانی پس از 12 ساعت ناشتایی شبانه، انجام و بلافاصله به آزمایشگاه ارسال میشد. قند خون ناشتا FBS≥126mg/dl دیابت در نظر گرفته میشد. بیماران در صورت دریافت داروی دیابت نیز دیابتی تلقی میشدند. اختلالات چربی بر اساس معیارهای سندرم متابلیک [4](ATP III) وجود تقسیم‌بندی شدند. برای اندازه‌گیری فشار خون از فشارسنج دیجیتال و با روش استاندارد از هر دو دست پس از یک استراحت 10 دقیقه ای و در صورت بالا بودن فشار بالای 90/140 میلی متر جیوه مجدداً نیم ساعت بعد فشار خون چک شد. بیماران تحت معاینات قلبی نیز قرار گرفتند. سایر بیماری‌های مزمن بر اساس پرسشنامه و به‌صورت خوداظهاری ثبت گردید. داده‌ها با استفاده از نرم افزار spss22 و آزمون ناپارمتریک من –ویتنی، آزمون کای اسکوئر تجزیه تحلیل شدند و 05/0>P معنی‌داری در نظر گرفته شد.
مطالعه حاضر پس از تأیید شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند و کمیته اخلاق دانشگاه با کد IR.BUMS.Rec.1397.282 انجام شد.
یافته‌ها
از 1418 سالمند مطالعه 683 (1/48 %) مرد و 735 (8/51%) زن بودند.1063 (9/74%) در رده سنی 74-60 قرار داشتند. 351 (8/24%) افراد مورد مطالعه دیابت، 606(7/42%) فشارخون بالا و 457 (2/32%) دیسلیپیدمی و 79(6/5%) سکته قلبی داشتند. جدول 1 توزیع فراوانی متغیّرها در جمعیت مور مطالعه را نشان میدهد.
همانطور که یافته‌های ارائه شده در نمودار 1 نشان میدهد، 50 درصد سالمندان مطالعه ما فعالیت فیزیکی متوسط (بیشتر از 600 دقیقه در هفته) ،37 درصد بدون فعالیت (کمتر از 300 دقیقه در هفته) و 13 درصد فعالیت فیزیکی کمی (بین 300 تا600 دقیقه در هفته) داشتند.
بیماری‌های مزمن، شرایطی درازمدت هستند که غالباً پیشرونده می‌باشند و با مراقبت مداوم و تغییر رفتار قابل کنترل هستند. در حال حاضر تخمین زده می‌شود 11 درصد افراد بالای 64 سال یک بیماری مزمن و 41 درصد دو بیماری مزمن دارند (1). زندگی بسیاری از افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن به دنبال پیشرفت‌های فراوان در حوزه پزشکی، دستخوش تغییرات بسیاری شده است. امروزه بیماری‌های مزمن، دیگرکشنده نیستند و مبتلایان با کمک مراقبت‌های بهداشتی و از زندگی طولانی‌تری برخوردار می‌گردند (2). وقوع بیماری‌های مزمن با افزایش سن مرتبط بوده که می‌توان آن را با مواجهه طولانی مدت با عوامل خطر‌ساز در طول عمر توضیح داد (3). مطالعات نشان داده‌اند که افزایش بیماری‌های مزمن از قبیل فشار خون، بیماری‌های قلبی، سرطان، آرتریت، آسم، برونشیت مزمن و دیابت از مشکلات مهم سلامتی در سالمندان است (5, 4). در ایران نیز بررسی وضعیت سلامت سالمندان در مناطق مختلف کشور بیانگر وجود اختلالاتی مانند افزایش فشار خون، مشکلات بینایی، شنوایی و حرکتی می‌باشد (6). با توجه به اینکه وقوع بیماری‌های مزمن با بالارفتن سن مرتبط می‌باشد، افزایش جمعیت سالمندان با افزایش شیوع بیماری‌های مزمن همراه خواهد بود (3).
مطالعات نشان داده‌اند که بیماری‌های مزمن بر فعالیت‌های معمول و روزانه زندگی اثر می گذارند (7). به طور طبیعی با افزایش سن میزان فعالیت افراد کاهش می‌یابد؛ چرا که بیماری‌های مزمن باعث محدودیت فعالیت جسمی سالمند می‌شوند و از طرفی کاهش این فعالیت‌های فیزیکی باعث افزایش بیماری‌های دوران سالمندی می‌شوند و در نتیجه فعالیت فیزیکی و سالمندی در یک سیکل معیوب قرار می‌گیرند (8). الگوی فعالیت فیزیکی بستگی به رفتارهای پذیرفته شده در دوران نوجوانی دارد که اغلب این رفتارها به دوران بزرگسالی منتقل می‌شود و می‌توان گفت افرادی که فعالیت فیزیکی کمتری دارند، احتمالاً در طول زندگی‌شان فعالیت کمتری داشته‌اند (9). فعالیت فیزیکی در سالمندان موجب می‌شود که بتوانند زندگی غیر وابسته‌ای داشته باشند و اهمیت آن به عنوان ابزاری برای تداوم استقلال در افراد سالمند، در بسیاری از مطالعات مطرح شده است و کاهش آن می‌تواند پیامدهای مختلفی همچون افزایش وابستگی و کاهش احساس خوب بودن را به همراه داشته باشد. نقش کلیدی فعالیت فیزیکی در پیشگیری از بیماری‌های مزمن ناشی از بی‌تحرّکی نظیر دیابت، بیماری‌های عروقی، سرطان، سقوط، چاقی، اختلالات روانی و بیماری‌های اسکلتی عضلانی ثابت شده است (10).
در حال حاضر در اغلب جوامع و از جمله ایران اقداماتی جهت رفع مشکلات سالمندان شروع شده است؛ ولی از آنجا که هر نوع تصمیم‌گیری، حاکی از برداشت‌های فرهنگی اجتماعی جامعه است و مشکلات و نیازهای افراد سالمند نیز با سایر افراد متفاوت است؛ بنابراین بهتر است قبل از هر گونه برنامه‌ریزی از وضعیت موجود آگاه شد و با شناسایی مشکلات و نیازهای واقعی سالمندان، اقدامات محلّی و دولتی متناسب با نیازها و خواست سالمندان برنامه‌ریزی گردد؛ با توجه به اینکه در استان خراسان جنوبی اطلاعات اولیه و لازم در زمینه سالمندان برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گزاری، مداخله، درمان، مراقبت و پیشگیری وجود ندارد؛ لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط بیماری‌های مزمن با فعالیت فیزیکی در سالمندان شهر بیرجند انجام شد. امید است که نتایج حاصله از این تحقیق در زمینه برنامه‌ریزی های مربوط به سالمندان در سطح استان و کشور جهت توسعه سلامت سالمندان پیش‌بینی نیازهای درمانی و توزیع عادلانه خدمات بهداشتی درمانی و آموزشی و برنامه‌ریزی مطلوب به سیاستگزاران سیستم ارائه خدمات بهداشتی درمانی کمک نماید؛ چرا که شناخت بیشتر باعث برنامه‌ریزی بهتر و آینده روشن‌تر خواهد شد.
روش تحقیق
این مطالعه از نوع مقطعی است. داده‌های مطالعه از داده‌های پایه مطالعه کوهورت سالمندی شهر بیرجند[1] استخراج شده است. روش نمونه‌گیری مطالعه طولی سالمندان به‌صورت خوشه‌ای چند مرحله‌ای تصادفی بود که در آن ابتدا شهر بیرجند با توجه به مناطق پستی به 70 خوشه تقسیم شده و سپس از هر خوشه 20 نفر انتخاب شدند، جزئیات روش نمونه‌گیری مطالعه طولی سالمندان در مقاله مودی و همکاران اشاره شده است (11). معیار ورود به مطالعه سن بالای 60 سال و توانایی شرکت در مطالعه بود و کسانی که در بستر بودند و یا اختلال شناختی بسیار شدید داشته و نیز امید به زندگی بسیار کوتاه (کمتر از 6 ماه) داشتند از مطالعه خارج شدند. قبل از جمع‌آوری داده‌ها، نمونه‌ها در زمینه اهداف طرح توجیه و پس از تکمیل فرم رضایت آگاهانه در ساختمان مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت در مطالعه شرکت کردند.
اطلاعات دموگرافیک و آنتروپومتریک شامل سن، جنس، سطح تحصیلات، قد، وزن و شاخص توده بدنی افراد و فعّالیت فیزیکی از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه و اندازه‌گیری قد و وزن اخذ گردید. قد توسط یک Stadiometer با دقّت1/0سانتیمتر و وزن توسط یک ترازوی الکترونیکی دیجیتال با دقت 1/0 کیلوگرم اندازه‌گیری شد. نمایه توده بدنی [2] (BMI) از تقسیم وزن بر مجذور قد محاسبه شد.
جهت بررسی فعالیت فیزیکی از پرسشنامه استاندارد [3](LAPAQ) با40 سوال (با پاسخ بلی-خیر) در خصوص انجام پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، باغبانی، ورزش، کارهای سبک خانه و کارهای سنگین خانه در طی دو هفته اخیر، استفاده شد. رتبه‌بندی میزان سطح فعالیت فیزیکی بر اساس پرسشنامه بدین صورت بود که میزان فعالیت فیزیکی کمتر از300 دقیقه در هفته بدون فعالیت فیزیکی، بین 300 تا 600 دقیقه فعالیت فیزیکی کم و بیشتر از 600 دقیقه در هفته فعالیت فیزیکی مناسب در نظر گرفته شد (12).
جهت ثبت بیماری‌های مزمن از پرسشنامه سابقه بیماری‌ها استفاده شد که منظور از بیماری مزمن مواردی بود که پزشک برای بیمار تشخیص بیماری گذاشته است. بیماری‌های مزمن شامل فشار خون بالا، دیابت، سکته قلبی، سکته مغزی، پوکی استخوان، استئوآرتریت، دیس لپیدمی، نارسایی قلبی، سرطان‌ها، روماتیسم مفصلی، برونشیت مزمن با خوداظهاری سالمند و یا با تشخیص پزشک ثبت گردید؛ همچنین مدت زمان درگیری با بیماری، نام، شکل، دوز مصرفی و مدت مصرف داروهایی را که حداقل به مدت یک ماه در شش ماهه اخیر مصرف کرده‌اند نیز ثبت شد.
به منظور بررسی وجود بیماری فشارخون بالا، دیابت و دیسلیپیدمی نمونه خون وریدی از اندام فوقانی پس از 12 ساعت ناشتایی شبانه، انجام و بلافاصله به آزمایشگاه ارسال میشد. قند خون ناشتا FBS≥126mg/dl دیابت در نظر گرفته میشد. بیماران در صورت دریافت داروی دیابت نیز دیابتی تلقی میشدند. اختلالات چربی بر اساس معیارهای سندرم متابلیک [4](ATP III) وجود تقسیم‌بندی شدند. برای اندازه‌گیری فشار خون از فشارسنج دیجیتال و با روش استاندارد از هر دو دست پس از یک استراحت 10 دقیقه ای و در صورت بالا بودن فشار بالای 90/140 میلی متر جیوه مجدداً نیم ساعت بعد فشار خون چک شد. بیماران تحت معاینات قلبی نیز قرار گرفتند. سایر بیماری‌های مزمن بر اساس پرسشنامه و به‌صورت خوداظهاری ثبت گردید. داده‌ها با استفاده از نرم افزار spss22 و آزمون ناپارمتریک من –ویتنی، آزمون کای اسکوئر تجزیه تحلیل شدند و 05/0>P معنی‌داری در نظر گرفته شد.
مطالعه حاضر پس از تأیید شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند و کمیته اخلاق دانشگاه با کد IR.BUMS.Rec.1397.282 انجام شد.
یافته‌ها
از 1418 سالمند مطالعه 683 (1/48 %) مرد و 735 (8/51%) زن بودند.1063 (9/74%) در رده سنی 74-60 قرار داشتند. 351 (8/24%) افراد مورد مطالعه دیابت، 606(7/42%) فشارخون بالا و 457 (2/32%) دیسلیپیدمی و 79(6/5%) سکته قلبی داشتند. جدول 1 توزیع فراوانی متغیّرها در جمعیت مور مطالعه را نشان میدهد.
همانطور که یافته‌های ارائه شده در نمودار 1 نشان میدهد، 50 درصد سالمندان مطالعه ما فعالیت فیزیکی متوسط (بیشتر از 600 دقیقه در هفته) ،37 درصد بدون فعالیت (کمتر از 300 دقیقه در هفته) و 13 درصد فعالیت فیزیکی کمی (بین 300 تا600 دقیقه در هفته) داشتند.
جدول 1- توزیع فراوانی متغیّرها در جمعیت مورد مطالعه
| متغیر | فراوانی | درصد | |
جنسیت |
مرد زن |
683 735 |
1/48 8/51 |
سن (سال) |
74-60 84-75 بیشتر از 85 |
1063 289 66 |
9/74 4/20 7/4 |
سطح تحصیلات |
بی سواد ابتدایی سیکل دیپلم لیسانس به بالا |
642 247 240 174 115 |
2/45 4/17 9/16 3/12 2/8 |
مصرف سیگار |
بله خیر |
101 1316 |
1/7 9/92 |
شاخص توده بدنی |
بیشتر از 25 کم تراز25 |
178 1239 |
5/12 5/87 |
دیابت |
بله خیر |
351 1066 |
8/24 2/75 |
سابقه پرفشاری خون |
بله خیر |
602 811 |
7/42 2/57 |
دیس لپیدمی |
بله خیر |
457 956 |
2/32 7/67 |
پوکی استخوان |
بله خیر |
155 1253 |
9/10 89 |
آرتروز |
بله خیر |
266 1145 |
8/18 1/81 |
روماتیسم مفصلی |
بله خیر |
63 1340 |
4/4 5/95 |
سابقه سکته قلبی |
بله خیر |
79 1318 |
6/5 3/94 |
سرطان |
بله خیر |
28 1380 |
2 98 |
نارسایی قلبی |
بله خیر |
163 1254 |
5/11 5/88 |
برونشیت مزمن |
بله خیر |
16 1369 |
1/1 9/98 |
سابقه سکته مغزی |
بله خیر |
70 1344 |
9/4 95 |
همانطور که یافته‌های ارائه شده در نمودار1 نشان میدهد، 50 درصدسالمندان مطالعه ما فعالیت فیزیکی متوسط (بیشتر از600دقیقه درهفته) ،37 درصد بدون فعالیت (کم تراز300دقیقه درهفته) و13درصد فعالیت فیزیکی کمی (بین 300تا600 دقیقه در هفته) داشتند.
همانطور که یافته‌های ارائه شده در جدول 2 نشان میدهد، فراوانی زنانی که بدون فعالیت فیزیکی بودند، از مردانی که بدون فعالیت فیزیکی بودند بیشتراست و در مقابل فراوانی مردانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند، از زنانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند، بیشتر است. که این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار بود (جدول2).
با توجه به نرمال نبودن توزیع متغیر فعالیت فیزیکی، از آزمون من‌ویتنی جهت بررسی اختلاف میزان فعالیت فیزیکی در بین سالمندان مبتلا به بیماری‌های مزمن استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داد که میزان فعالیت فیزیکی سالمندان که مبتلا به بیماری‌های مزمن پوکی استخوان، استئوآرتریت، سرطان، سابقه پرفشاری خون، سابقه سکته مغزی، سابقه سکته قلبی و نارسایی قلبی بودند، نسبت به سالمندان غیرمبتلا به این بیماری کمتر بود. تحلیل‌های آماری این آزمون در جدول 3 قابل مشاهده است.
مقایسه توزیع فراوانی بیماری‌های مزمن در سالمندان شهر بیرجند به تفکیک میزان فعالیت فیزیکی در نمودار 2 ارائه شده است که اکثر بیماران مبتلا به سابقه پر فشاری خون، دیس لپیدمی و دیابت فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند.
نمودار 1- توزیع فراوانی سالمندان شهر بیرجند به تفکیک میزان فعالیت فیزیکی
جدول2- میزان فعالیت فیزیکی به تفکیک جنسیت سالمندان شهر بیرجند
جدول2- میزان فعالیت فیزیکی به تفکیک جنسیت سالمندان شهر بیرجند
| بدون فعالیت فراوانی(%) |
فعالیت کم فراوانی(%) |
فعالیت متوسط فراوانی(%) |
سطح معنی داری |
|
| مرد | 212(2/31) | 87(8/12) | 381(8/55) | 001/0> |
| زن | 311(5/42) | 93(7/12) | 327(7/44) |
جدول3- میزان دقایق صرف شده جهت فعالیت فیزیکی به تفکیک بیماری‌های مزمن در سالمندان شهر بیرجند
| سطح معناداری | دامنه میان چارکی) میانه) | متغیر | |
| 008/0 | (1312-0)525 (2021-75)625 |
بله خیر |
پوکی استخوان |
| 02/0 | (1805-0)525 (2006-75)613 |
بله خیر |
استئوآرتریت |
| 06/0 | (1665-0)480 (1920-75)600 |
بله خیر |
روماتیسم مفصلی |
| 01/0 | (1050-0)150 (1935-75)600 |
بله خیر |
سرطان |
| 001/0> | (1543-0)525 (2100-116)787 |
بله خیر |
سابقه پرفشاری خون |
| 29/0 | (1575-75)525 (2041-51)612 |
بله خیر |
دیابت |
| 09/0 | (1218-0)196 (1935-62)597 |
بله خیر |
برونشیت مزمن |
| 001/0> | (785-0)163 (2025-75)645 |
بله خیر |
سابقه سکته مغزی |
| 01/0 | (1080-0)350 (2003-75)612 |
بله خیر |
سابقه سکته قلبی |
| 054/0 | (1709-33)525 (2055-75)650 |
بله خیر |
دیس لپیدمی |
| 002/0 | (1327-0)425 (2032-75)630 |
بله خیر |
نارسایی قلبی |
نمودار2- مقایسه فراوانی بیماری‌های مزمن به تفکیک میزان فعالیت فیزیکی
جدول4- بررسی ارتباط بین بیماری‌های مزمن با ارزیابی فعالیت فیزیکی
| سطح معناداری | فعالیت فیزیکی | متغیر |
|||
| فعالیت فیزیکی متوسط (%)فراوانی |
فعالیت فیزیکی کم (%)فراوانی |
بدون فعالیت فیزیکی (%)فراوانی |
|||
06/0 |
(3/41)64 (51)639 |
(8/14)23 (13)162 |
(9/43) 68 (36) 425 |
بله خیر |
پوکی استخوان |
03/0 |
(9/45) 122 (9/50) 583 |
(2/10) 27 (4/13) 153 |
(6/43) 116 (2/35) 403 |
بله خیر |
استئوآرتریت |
20/0 |
(9/42) 27 (2/50) 673 |
(5/9)6 (8/12)172 |
(6/47) 30 (4/36) 488 |
بله خیر |
روماتیسم مفصلی |
02/0 |
(1/32) 9 (3/50) 694 |
(1/7) 2 (8/12) 176 |
(7/60) 17 (4/36) 503 |
بله خیر |
سرطان |
001/0 |
(4/44) 269 (1/54) 439 |
(2/12) 74 (1/13) 106 |
(7/42) 259 (4/32) 263 |
بله خیر |
سابقه پرفشاری خون |
33/0 |
(47) 65 (9/50) 543 |
(5/14) 51 (1/12) 129 |
(9/37) 133 (5/36) 389 |
بله خیر |
دیابت |
14/0 |
(8/43) 7 (9/49) 697 |
- (9/12) 180 |
(3/56) 9 (7/36) 512 |
بله خیر |
برونشیت مزمن |
001/0 |
(7/25) 18 (3/51) 690 |
(4/11) 8 (7/12) 171 |
(60) 42 (6/35) 478 |
بله خیر |
سابقه سکته مغزی |
04/0 |
(7/36) 29 (8/50) 669 |
(7/17) 14 (3/12) 162 |
(6/45) 36 (7/36) 481 |
بله خیر |
سابقه سکته قلبی |
19/0 |
(8/46) 214 (5/51) 492 |
(5/12) 57 (9/12) 123 |
(40) 183 (3/35) 337 |
بله خیر |
دیس لپیدمی |
03/0 |
(7/41) 68 (51)640 |
(3/12) 20 (8/12) 160 |
(46) 75 (6/35) 447 |
بله خیر |
نارسایی قلبی |
فراوانی ابتلا به استئوآرتریت در بیمارانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند، بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی نداشتند و یا فعالیت فیزیکی کمی داشتند که این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود (03/0P=). نتایج نشان داد فراوانی ابتلا به سرطان در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند، بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کم و متوسط داشتند و این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود (03/0P=). فراوانی سابقه سکته مغزی در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کم و متوسط داشتند و این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود. (001/0P=). فراوانی ابتلا به نارسایی قلبی و سکته قلبی در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کم و یا متوسطی داشتند و این اختلاف‌ها از لحاظ آماری معنادار بود (03/0P=)(جدول 4).
بحث
همانطور که جمعیت سالمندان افزایش می‌یابد خطر بیماری‌های مزمن نظیر دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی، مفاصل و استخوان نیز افزایش می‌یابد، همچنین اهمیت فعالیت‌های فیزیکی افراد نیز با توجه به حفظ کارکرد و استقلال افراد و افزایش کیفیت زندگی آن‌ها، روز به روز بیشتر آشکار می شود. سالم پیر شدن، حق همه افراد بشر است و این امر بر اهمیت پدیده سالمندی و پیشیگیری از مشکلات آن می‌افزاید.
این مطالعه مقطعی، بخشی از یک مطالعه کوهورت با عنوان «طرح جامع سالمندان شهر بیرجند» می‌باشد که از سال 1397 روی کلیه افراد 60 سال و بالاتر انجام شد. هدف از انجام این مطالعه بررسی ارتباط بین بیماری‌های مزمن با فعالیت فیزیکی بود. 50 درصد سالمندان مطالعه ما فعالیت فیزیکی متوسط (بیشتر از 600 دقیقه در هفته) ، 37 درصد بدون فعالیت (کمتر از 300 دقیقه در هفته) و 13 درصد فعالیت فیزیکی کمی (بین 300 تا600 دقیقه در هفته) داشتند.
در مطالعه‌ای که سال 2016 توسط Garfield و همکارانش انجام شد، تعداد زنانی که فعالیت فیزیکی نداشتند از مردانی که فعالیت فیزیکی نداشتند، بیشتر بود. در مقابل فراوانی مردانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند از زنانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند، بیشتر بود که این با نتایج مطالعه ما همخوانی داشت (13).
مقایسه فراوانی بیماری‌های مزمن در سالمندان شهر بیرجند به تفکیک میزان فعالیت فیزیکی نشان داد که میزان فعالیت فیزیکی متوسط بیماران مبتلا به سابقه پرفشارخون، دیس لپیدمی، برونشیت مزمن و دیابت نسبت به سایر بیماری‌های سالمندان مطالعه ما بیشتر می‌باشد. نتایج آزمون من ویتنی نشان داد که میزان فعالیت فیزیکی سالمندان مبتلا به بیماری‌های مزمن پوکی استخوان، استئوآرتریت ، سرطان، سابقه پرفشاری خون، سکته مغزی، سکته قلبی و نارسایی قلبی نسبت به سالمندانی که به این بیماری‌ها مبتلا نبودند کمتر بود. نتایج آزمون کای اسکوئر نشان داد اکثر افراد مطالعه ما که فاقد پوکی استخوان بودند فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند. فعالیت بدنی نقش مهمی در کیفیت استخوان دارد. بر اساس شواهد حاصل از کارآزمایی‌های بالینی کنترل‌شده و متاآنالیزها (تصادفی/غیر تصادفی)، دو تا چهار جلسه ورزشی کوتاه (30 دقیقه در روز یا کمتر) در هفته در یک دوره طولانی برای حفظ یا بهبود استخوان مورد نیاز است. برای افراد مسن‌تر که عوامل خطری دارند که مانع از شرکت در فعالیت‌های پرتأثیر می‌شود، سایر فعالیت‌ها مانند تمرین مقاومتی، یوگا یا پیاده‌روی ممکن است استخوان را حفظ یا بهبود بخشد (14). درمطالعه ما ابتلا به پوکی استخوان در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کمی داشتند که با مطالعه Troy و همکارانش که در سال 2018انجام شده بود همخوانی داشت (14).
استئوآرتریت با طیف وسیعی از بیماری‌های مزمن همراه است؛ از جمله دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی عروقی و زوال عقل، که همگی با التهاب مزمن درجه پایین مرتبط هستند. فعالیت بدنی و ورزش درمانی نه تنها علائم و اختلالات استئوآرتریت را بهبود می‌بخشد، بلکه در پیشگیری از حداقل 35 بیماری مزمن و درمان حداقل 26 بیماری مزمن مؤثر است.
بیشتر افراد مطالعه ما که مبتلا به استئوآرتریت نبودند میزان فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند که با مطالعه SKOU و همکارانش در سال 2018 انجام شده بود همخوانی داشت (15).
اکثر افراد مطالعه ما که مبتلا به روماتیسم مفصلی نبودند فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند و همچنین فراوانی ابتلا به روماتیسم مفصلی در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند، بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند و این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود که با مطالعه انجام شده توسط Hernández و همکاران در سال 2015 همخوانی داشت (16).
نتایج نشان داد فراوانی ابتلا به سرطان در بیمارانی که فعالیت فیزیکی نداشتند بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کمی یا متوسطی داشتند و این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود. نتایج مطالعه Paleshو همکاران در سال 2018 نشان داد زنان مبتلا به سرطان پستان پیشرفته که در ابتدا به مدت یک ساعت یا بیشتر در روز فعالیت بدنی داشتند، در مقایسه با زنانی که کمتر از یک ساعت در روز ورزش می‌کردند، احتمال زنده ماندن بیشتری داشتند (17)
فراوانی ابتلا به پرفشاری خون در بیمارانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند بیشتر از بیمارانی بود که فعالیت فیزیکی کمی و یا بدون فعالیت بودند. نتایج مطالعه Palencia و همکاران که درسال 2019 انجام شد نشان داد که قرار گرفتن کوتاه مدت و طولانی مدت در معرض فعالیت بدنی متوسط تا شدید با کاهش سطح فشار خون سیستولیک همراه است که با مطالعه ما همخوانی نداشت (18).
بیشتر افراد مطالعه که سکته مغزی را تجربه نموده بودند فعالیت فیزیکی نداشتند و همچنین بیشتر افرادی که دچار سکته مغزی نشده بودند فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند که این اختلاف از لحاظ آماری معنادار بود. فعالیت بدنی و تغذیه از رفتارهای بهداشتی کلیدی برای مدیریت و حفظ سلامت در افراد مبتلا به سکته مغزی هستند. نتایج مطالعه Bailey و همکاران نشان داد فعالیت بدنی و ورزش به حفظ استقلال عملکردی، بهبود سلامت و کیفیت زندگی در بازماندگان سکته کمک می‌کند. علاوه بر این، خطر رویدادهای جدید عروق مغزی را کاهش میدهد (20, 19).
مطالعه Florido و همکارانش نشان داد فعالیت بدنی بیشتر با خطر نارسایی قلبی کمتر مرتبط است و همچنین فعالیت فیزیکی با کاهش خطر نارسایی قلبی در بیماران مبتلا به فشار خون بالا، چاقی، دیابت و سندرم متابولیک همراه است که با نتایج مطالعه ما که فراوانی ابتلا به نارسایی قلبی در بیمارانی که فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند کمتر از بیمارانی بود که نارسایی قلبی نداشتند و فعالیت فیزیکی متوسطی داشتند همخوانی داشت (21) .
بر اساس نتایج مطالعه حاضر بین برونشیت مزمن، ابتلا به دیابت، روماتیسم مفصلی و اختلال یس لپیدمی با میزان فعالیت فیزیکی ارتباط معناداری دیده نشد که با مطالعه Shaar و همکارانش همخوانی نداشت (22).
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد بین ابتلا به فشارخون، سکته مغزی، سکته قلبی، نارسایی قلبی، استئوآرتریت، سرطان با فعالیت فیزیکی ارتباط معناداری وجود دارد و بین پوکی استخوان، برونشیت مزمن، ابتلا به دیابت، روماتیسم مفصلی و اختلال دیس لپیدمی با فعالیت فیزیکی ارتباط معناداری دیده نشد. با توجه به اینکه بین بیشتر بیماری‌های مزمن با فعالیت فیزیکی ارتباط وجود داشت. نتایج این مطالعه می‌تواند در زمینه برنامه‌ریزی‌های مربوط به سلامت سالمندان در سطح استان و کشور پیش‌بینی نیازهای درمانی، توزیع عادلانه خدمات بهداشتی درمانی و آموزشی و برنامه‌ریزی مطلوب به سیاستگذاران سیستم ارائه خدمات بهداشتی درمانی کمک نماید. از جمله نقاط قوت این مطالعه حجم نمونه بزرگ از سالمندان ساکن شهر بیرجند و رویکرد به مشکلات سلامتی سالمندان است که در بسیاری از مطالعات هم‌گروهی در حال انجام به آن پرداخته نشده است. مهم‌ترین محدودیت مطالعه این بود که کسانی که در بستر بودند و یا اختلال شناختی بسیار شدید داشته و نیز امید به زندگی بسیار کوتاه (کمتر از 6 ماه) داشتند نتوانستند در مطالعه شرکت کنند.
تقدیر و تشکّر
این مقاله حاصل طرح تحت عنوان "بررسی شیوع سندرم‌های شناختی سالمندی شهر بیرجند سال 1396-1397، با کد 4741 می‌باشد که با حمایت دانشگاه علوم پزشکی بیرجند اجرا شده است .نویسندگان این مقاله از مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت و همکاران پایگاه توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان رازی که در انجام این پژوهش ما رایاری نمودند، کمال تشکّر را دارند.
تضاد منافع
نویسندگان مقاله اعلام می‌دارند که هیچ گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.
منابع:
1- Saberi M, Fanisaberi L. Components of Chronic Illness in the Elderly: A Review Study.Clin Exc. 2021; 11(1): 46-56. [Persian] URL: http://ce.mazums.ac.ir/article-1-599-en.html
2- Vali L, Mirshekari N, Saeedi Far A, Ghorbani Nia R, Abbaszadeh S. A Survey on the Health Status of Patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) in Kerman in 2016. J Mil Med. 2018; 20(4): 391-401. [Persian] URL: http://militarymedj.ir/article-1-1840-en.html
3- Dehyadegari M, Safizadeh H. Frequency of Chronic Physical Conditions in Older Population Attending Kerman Social Security Health Care Centers.J Mazandaran Univ Med Sci. 2020; 30(190): 146-51. [Persian] URL: http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-14447-en.html
4- Robinson K. Trends in health status and health care use among older women. Aging Trends, No 7. Hyattsville, MD: National Center for Health Statistics. 2007(7): 1-12. URL: https://www.cdc.gov/nchs/data/ahcd/agingtrends/07olderwomen.pdf
5- Lena A, Ashok K, Padma M, Kamath V, Kamath A. Health and social problems of the elderly: A cross-sectional study in Udupi Taluk, Karnataka. Indian J Community Med. 2009; 34(2): 131-4. DOI: 10.4103/0970-0218.51236
6- Saberian M, Hajiaghajani S, Gorbani R. Survey of health, social and economic conditions of the elderly and their leisure time. Koomesh. 2003; 4(3): 25-32. [Persian] URL: http://koomeshjournal.semums.ac.ir/article-1-211-en.html
7- Avazeh M, Babaei N, Farhoudi S, Kalteh E, Gholizadeh B. The Study of Self-care and Related Factors in the Elderly with Chronic Diseases in 2018. Journal of Health and Care. 2019; 21(2): 135-44. [Persian] URL: http://hcjournal.arums.ac.ir/article-1-1060-en.html
8- Asadi Shavaki M, Salehi L. The Study of Physical Activity AmongElderly of Karaj City and its Relationship with Some the Demographic Factors. Alborz University Medical Journal. 2016; 5(4) :259-266. [Persian] DOI: 10.18869/acadpub.aums.5.4.259
9- Estebsari F. Effects of interventional educational program in physical activity. Payavard Salamat. 2009; 2(4): 56-63. [Persian] URL: http://payavard.tums.ac.ir/article-1-134-en.html
10- Amirzadeh Iranagh J, Motallebi SA. The effect of health belief model based on educationintervention on physical activity of elderly women.Nurs Midwifery J. 2016; 13 (12): 1050-1058 [Persian] URL: http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-2408-en.html
11- Moodi M, Firoozabadi MD, Kazemi T, Payab M, Ghaemi K, Miri MR, et al. Birjand longitudinal aging study (BLAS): the objectives, study protocol and design (wave I: baseline data gathering). J Diabetes Metab Disord. 2020; 19(1): 551-9. DOI: 10.1007/s40200-020-00504-5
12- Nam G-B. Exercise, Heart and Health. Korean Circ J. 2011; 41(3): 113-21. DOI: 10.4070/kcj.2011.41.3.113
13- Garfield V, Llewellyn CH, Kumari M. The relationship between physical activity, sleep duration and depressive symptoms in older adults: The English Longitudinal Study of Ageing (ELSA). Prev Med Rep. 2016; 4: 512-6. DOI: 10.1016/j.pmedr.2016.09.006
14- Troy KL, Mancuso ME, Butler TA, Johnson JE. Exercise early and often: effects of physical activity and exercise on women’s bone health. Int J Environ Res Public Health. 2018; 15(5): 878. DOI: 10.3390/ijerph15050878
15- Skou ST, Pedersen BK, Abbott JH, Patterson B, Barton C. Physical activity and exercise therapy benefit more than just symptoms and impairments in people with hipand knee osteoarthritis. J Orthop Sports Phys Ther. 2018; 48(6): 439-47. DOI: 10.2519/jospt.2018.7877
16- Hernández-Hernández MV, Díaz-González F. Role of physical activity in the management and assessment of rheumatoid arthritis patients. Reumatol Clin. 2017; 13(4): 214-20. DOI: 10.1016/j.reuma.2016.04.003
17- Palesh O, Kamen C, Sharp S, Golden A, Neri E, Spiegel D, et al. Physical activity and survival in women with advanced breast cancer. Cancer Nurs. 2018; 41(4): E31-38. DOI: 10.1097/NCC.0000000000000525
18- Avila-Palencia I, Laeremans M, Hoffmann B, Anaya-Boig E, Carrasco-Turigas G, Cole-Hunter T, et al. Effects of physical activity and air pollution on blood pressure. Environ Res. 2019; 173: 387-96. DOI: 10.1016/j.envres.2019.03.032
19- Bailey RR. Promoting physical activity and nutrition in people with stroke. Am J Occup Ther. 2017; 71(5): 7105360010p1-p5. DOI: 10.5014/ajot.2017.021378
20- Belfiore P, Miele A, Gallè F, Liguori G. Adapted physical activity and stroke: a systematic review. J Sports Med Phys Fitness. 2017; 58(12): 1867-75. DOI: 10.23736/S0022-4707.17.07749-0
21- Florido R, Kwak L, Lazo M, Michos ED, Nambi V, Blumenthal RS, et al. Physical Activity and Incident Heart Failure in High‐Risk Subgroups: The ARIC Study. J Am Heart Assoc. 2020; 9(10): e014885. DOI: 10.1161/JAHA.119.014885
22- Al-Shaar L, Li Y, Rimm EB, Manson JE, Rosner B, HuFB, et al. Physical activity and mortality among male survivors of myocardial infarction. Med Sci Sports Exerc. 2020; 52(8): 1729-36. DOI: 10.1249/MSS.0000000000002309
2- Vali L, Mirshekari N, Saeedi Far A, Ghorbani Nia R, Abbaszadeh S. A Survey on the Health Status of Patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) in Kerman in 2016. J Mil Med. 2018; 20(4): 391-401. [Persian] URL: http://militarymedj.ir/article-1-1840-en.html
3- Dehyadegari M, Safizadeh H. Frequency of Chronic Physical Conditions in Older Population Attending Kerman Social Security Health Care Centers.J Mazandaran Univ Med Sci. 2020; 30(190): 146-51. [Persian] URL: http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-14447-en.html
4- Robinson K. Trends in health status and health care use among older women. Aging Trends, No 7. Hyattsville, MD: National Center for Health Statistics. 2007(7): 1-12. URL: https://www.cdc.gov/nchs/data/ahcd/agingtrends/07olderwomen.pdf
5- Lena A, Ashok K, Padma M, Kamath V, Kamath A. Health and social problems of the elderly: A cross-sectional study in Udupi Taluk, Karnataka. Indian J Community Med. 2009; 34(2): 131-4. DOI: 10.4103/0970-0218.51236
6- Saberian M, Hajiaghajani S, Gorbani R. Survey of health, social and economic conditions of the elderly and their leisure time. Koomesh. 2003; 4(3): 25-32. [Persian] URL: http://koomeshjournal.semums.ac.ir/article-1-211-en.html
7- Avazeh M, Babaei N, Farhoudi S, Kalteh E, Gholizadeh B. The Study of Self-care and Related Factors in the Elderly with Chronic Diseases in 2018. Journal of Health and Care. 2019; 21(2): 135-44. [Persian] URL: http://hcjournal.arums.ac.ir/article-1-1060-en.html
8- Asadi Shavaki M, Salehi L. The Study of Physical Activity AmongElderly of Karaj City and its Relationship with Some the Demographic Factors. Alborz University Medical Journal. 2016; 5(4) :259-266. [Persian] DOI: 10.18869/acadpub.aums.5.4.259
9- Estebsari F. Effects of interventional educational program in physical activity. Payavard Salamat. 2009; 2(4): 56-63. [Persian] URL: http://payavard.tums.ac.ir/article-1-134-en.html
10- Amirzadeh Iranagh J, Motallebi SA. The effect of health belief model based on educationintervention on physical activity of elderly women.Nurs Midwifery J. 2016; 13 (12): 1050-1058 [Persian] URL: http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-2408-en.html
11- Moodi M, Firoozabadi MD, Kazemi T, Payab M, Ghaemi K, Miri MR, et al. Birjand longitudinal aging study (BLAS): the objectives, study protocol and design (wave I: baseline data gathering). J Diabetes Metab Disord. 2020; 19(1): 551-9. DOI: 10.1007/s40200-020-00504-5
12- Nam G-B. Exercise, Heart and Health. Korean Circ J. 2011; 41(3): 113-21. DOI: 10.4070/kcj.2011.41.3.113
13- Garfield V, Llewellyn CH, Kumari M. The relationship between physical activity, sleep duration and depressive symptoms in older adults: The English Longitudinal Study of Ageing (ELSA). Prev Med Rep. 2016; 4: 512-6. DOI: 10.1016/j.pmedr.2016.09.006
14- Troy KL, Mancuso ME, Butler TA, Johnson JE. Exercise early and often: effects of physical activity and exercise on women’s bone health. Int J Environ Res Public Health. 2018; 15(5): 878. DOI: 10.3390/ijerph15050878
15- Skou ST, Pedersen BK, Abbott JH, Patterson B, Barton C. Physical activity and exercise therapy benefit more than just symptoms and impairments in people with hipand knee osteoarthritis. J Orthop Sports Phys Ther. 2018; 48(6): 439-47. DOI: 10.2519/jospt.2018.7877
16- Hernández-Hernández MV, Díaz-González F. Role of physical activity in the management and assessment of rheumatoid arthritis patients. Reumatol Clin. 2017; 13(4): 214-20. DOI: 10.1016/j.reuma.2016.04.003
17- Palesh O, Kamen C, Sharp S, Golden A, Neri E, Spiegel D, et al. Physical activity and survival in women with advanced breast cancer. Cancer Nurs. 2018; 41(4): E31-38. DOI: 10.1097/NCC.0000000000000525
18- Avila-Palencia I, Laeremans M, Hoffmann B, Anaya-Boig E, Carrasco-Turigas G, Cole-Hunter T, et al. Effects of physical activity and air pollution on blood pressure. Environ Res. 2019; 173: 387-96. DOI: 10.1016/j.envres.2019.03.032
19- Bailey RR. Promoting physical activity and nutrition in people with stroke. Am J Occup Ther. 2017; 71(5): 7105360010p1-p5. DOI: 10.5014/ajot.2017.021378
20- Belfiore P, Miele A, Gallè F, Liguori G. Adapted physical activity and stroke: a systematic review. J Sports Med Phys Fitness. 2017; 58(12): 1867-75. DOI: 10.23736/S0022-4707.17.07749-0
21- Florido R, Kwak L, Lazo M, Michos ED, Nambi V, Blumenthal RS, et al. Physical Activity and Incident Heart Failure in High‐Risk Subgroups: The ARIC Study. J Am Heart Assoc. 2020; 9(10): e014885. DOI: 10.1161/JAHA.119.014885
22- Al-Shaar L, Li Y, Rimm EB, Manson JE, Rosner B, HuFB, et al. Physical activity and mortality among male survivors of myocardial infarction. Med Sci Sports Exerc. 2020; 52(8): 1729-36. DOI: 10.1249/MSS.0000000000002309
نوع مطالعه: مقاله اصیل پژوهشی |
موضوع مقاله:
طب سالمندی
دریافت: 1400/12/26 | پذیرش: 1401/3/25 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1401/4/13 | انتشار الکترونیک: 1401/6/12
دریافت: 1400/12/26 | پذیرش: 1401/3/25 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1401/4/13 | انتشار الکترونیک: 1401/6/12
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Attribution-NoneCommercial CC BY-NC