زمینه و هدف: امروزه پیشرفت‏های علمی و صنعتی در زمینه پزشکی و داروسازی، امکان دسترسی به انواع داروها را فراهم آورده است. چنانچه این دسترسی با نظارت صحیح همراه نباشد، می‏تواند موجب مصرف خودسرانه داروها گردد. مطالعه حاضر با هدف تعیین اپیدمیولوژی خوددرمانی و عوامل مرتبط با آن در مراجعه‌کنندگان به داروخانه‏های سطح شهر بیرجند انجام شد.

روش تحقیق: این مطالعه توصیفی-تحلیلی، به‌روش نمونه‏گیری طبقه‏ای تصادفی بر روی 944 نفر از مراجعه‌کنندگان به داروخانه‏های شهر بیرجند در زمستان و بهار 1393-1394 انجام شد. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه روا و پایا جمع‏آوری شد. داده‌ها پس از ورود به نرم‏افزار SPSS (ویرایش 19)، با کمک آزمون‏های آماری Chi-Square، t-test مستقل، Mann– Whitney، Kruskal– Wallis و Tukey در سطح معنی‏داری 05/0P< تجزیه و تحلیل شدند.

یافته‌ها: میانگین سنی افراد شرکت‌کننده 8/10±8/32 سال بود. 5/84% از افراد مصرف خودسرانه دارو را بیان کردند که 58% آنها مرد بودند. بیشترین مصرف خودسرانه مربوط به داروهای سرماخوردگی و حساسیّت (4/61%) و مسکّن‌ها (9/43%) بود. در بین شرکت‌کنندگان در مطالعه، 33% آنها عدم دسترسی به پزشک، 5/44% آنها دسترسی راحت به دارو توسط داروخانه و 6/30% آنها تجویز نسخه مشابه از سوی پزشک را از مهمترین دلایل مصرف نابجای دارو عنوان کردند.

نتیجه‌گیری:

مصرف نابجای دارو در جامعه مورد مطالعه بسیار بالا بوده که عمدتاً، در دسته داروهای سرماخوردگی، مسکن و آنتی بیوتیک می‌‌باشند. دسترسی آسان به دارو در داروخانه‌ها، احتمالاً مهم‌ترین عامل خوددرمانی محسوب می‌شود.