مقاله کوتاه: دیدگاه پزشکان و داروسازان شهرستان بیرجند در مورد نسخه‌نویسی الکترونیک

برازنده, مریم; صالح زاده, اعظم; رام, ملیحه; نگهبان, احمد; شیردل, آرش; فرهی, راضیه

doi:10.61186/JBUMS.31.4.329

دوره 31، شماره 4 - ( زمستان 1403 ) جلد 31 شماره 4 صفحات 337-329 | برگشت به فهرست نسخه ها

‎ 10.61186/JBUMS.31.4.329

Research code: 6429

Ethics code: IR.BUMS.REC.1402.466

Mendeley

Zotero

RefWorks

Barazandeh M, Salehzadeh A, Ram M, Negahban A, Shirdel A, Farrahi R. Viewpoint of physicians and pharmacists on electronic prescription service: Short Communication. J Birjand Univ Med Sci. 2024; 31 (4) :329-337
URL: http://journal.bums.ac.ir/article-1-3460-fa.html

برازنده مریم، صالح زاده اعظم، رام ملیحه، نگهبان احمد، شیردل آرش، فرهی راضیه. مقاله کوتاه: دیدگاه پزشکان و داروسازان شهرستان بیرجند در مورد نسخه‌نویسی الکترونیک. تحقیقات پزشکی ترجمانی. 1403; 31 (4) :329-337

URL: http://journal.bums.ac.ir/article-1-3460-fa.html

مقاله کوتاه: دیدگاه پزشکان و داروسازان شهرستان بیرجند در مورد نسخه‌نویسی الکترونیک

مریم برازنده¹

، اعظم صالح زاده²

، ملیحه رام³

، احمد نگهبان⁴

، آرش شیردل⁴

، راضیه فرهی^*⁵

1- کارشناسی فناوری اطلاعات سلامت، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران
2- کمیته تحقیقات دانشجویی ،گروه مدیریت اطلاعات سلامت، دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران
3- کارشناسی ارشد آمار زیستی، دانشکده علوم پزشکی فردوس، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران
4- گروه مدیریت اطلاعات سلامت، دانشکده علوم پزشکی فردوس، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران
5- گروه مدیریت اطلاعات سلامت، دانشکده علوم پزشکی فردوس، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران ، farrahir1@gmail.com

واژه‌های کلیدی: نسخه‌نویسی الکترونیک، پزشکان، داروسازان، نسخه‌نویسی

متن کامل [PDF 459 kb] (268 دریافت) | چکیده (HTML) (828 مشاهده)

متن کامل: (14 مشاهده)

مقدمه
در طول سال‌ها، نسخه‌نویسی کاغذی به عنوان یک روش رایج برای ثبت تصمیمات تشخیصی و درمانی پزشکان و ارتباط بین پزشکان، بیماران، داروسازان و سایر ارائه‌دهندگان خدمات سلامت مورد استفاده قرار گرفته است (1). با این حال، اشتباهات رایج در نسخه‌نویسی کاغذی شامل اشتباه در تجویز مقدار دارو، اشتباهات نگارشی، استفاده از مخفف‌ها، دوز دارو، روش مصرف، طول مدت درمان و فرم دارو بوده که می‌تواند عوارضی از قبیل بی‌اثر کردن درمان، طولانی شدن یا وخیم شدن بیماری، آسیب به بیمار و افزایش هزینه‌های مالی و جانی را به دنبال داشته باشد (2).
با توجه به اهمیت نسخه‌نویسی در سیستم بهداشتی درمانی، نسخه‌نویسی الکترونیکی به عنوان راهکاری برای کاهش این خطاها توصیه می‌شود (3). این سیستم‌ها ابزارهایی هوشمند و مفید برای غلبه بر مشکلات نسخه‌نویسی کاغذی هستند و می‌توانند مراقبت و ایمنی بیمار را ارتقا داده و خطاهای دارویی و هزینه‌های انسانی و سازمانی را کاهش دهند (4).
نسخه‌نویسی الکترونیک از اواخر سال 1396 در بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های سازمان تأمین اجتماعی در سراسر کشور راه‌اندازی شد. این سیستم‌ها با قابلیت هایی مانند ثبت دارو، آزمایش و رادیولوژی و نیز رابط کاربری مناسب امکان دسترسی پزشکان به اطلاعات هویتی و بالینی بیمار را فراهم کرده و ارتباط بین پزشکان، داروخانه‌ها و سایر بخش‌های مراقبتی را تسهیل کرده است (5). در مطالعه‌ای در پلی کلینیک‌‌‌‌های تخصصی سازمان تأمین اجتماعی ارومیه نوشتند که در بخش ثبت و دسترسی به اطلاعات، امکان ثبت دارو با امتیاز 58/4 و ثبت دستورات مرتبط با آزمایش و رادیولوژی با امتیاز 44/4 و در بخش قابلیت‌های فنی سیستم، سهولت استفاده سیستم با امتیاز 87/3 و رابط کاربری مناسب با امتیاز 66/3 بیشترین امتیاز را از دیدگاه پزشکان این مرکز کسب نمود (6). با وجود مزایای بالقوه نسخه‌نویسی الکترونیک، اما همچنان استقرار آن با موانع اجرایی چون موانع ساختاری، مالی و نگرشی مواجهه است؛ به‌طوری که در کنار موانع فنی و مالی مانند هزینه خرید سخت‌افزار و نرم‌افزار، محدودیت‌های نگرشی-رفتاری افراد نقش بیشتری را در عدم موفقیت این سیستم‌ها به خود اختصاص داده است (7). Wibowo در مطالعه مرور نظامند خود موانع اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک را دو گروه عوامل مربوط به کاربر مانند پذیرش پایین پزشکان و عوامل مربوط به سیستم نسخه‌نویسی مانند ناکارآمدی، هزینه اجرای نسخه الکترونیکی، خطاهای سیستم و حریم خصوصی و سیستم‌های قدیمی نشان داده است (8). در این راستا علیزاده و همکاران عنوان نمودند که بین شرایط تسهیلگر سیستم و تلاش مورد انتظار برای انجام فعالیت‌ها از طریق سیستم با پذیرش سیستم نسخه‌نویسی الکترونیک توسط کاربران اصلی ارتباط وجود دارد (9).
با توجه به تأثیر نسخه‌نویسی الکترونیک در کاهش خطاهای پزشکی و افزایش ایمنی بیمار و نیز الزام به پیاده‌سازی سیستم نسخه‌نویسی الکترونیک در تمامی مراکز بهداشتی درمانی تابعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با محوریت پزشکان و داروسازان به عنوان کاربران اصلی این سیستم و نقش آن‌ها در پذیرش، تداوم استفاده و مفید بودن سیستم؛ لذا این پژوهش با هدف بررسی دیدگاه پزشکان و داروسازان شهرستان بیرجند در مورد نسخه‌نویسی الکترونیک سرپایی انجام شد.

روش تحقیق
پژوهش حاضر از نوع توصیفی کاربردی است که به صورت مقطعی در سال 1403-1402 در بیمارستان‌های دولتی، خصوصی، درمانگاه‌ها (خیریه، خصوصی، دولتی و تأمین اجتماعی)، مطب پزشکان و داروخانه‌های شهرستان بیرجند انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل پزشکان و داروسازان شاغل در مراکز ذکر شده بود.
حجم نمونه با توجه به مقدار انحراف معیار 9/0 به‌دست آمده از مطالعه علوی املشی (10) و مقدار خطای قابل قبول 2/0، 82 نفر به‌دست آمد که با در نظر گرفتن ریزش 20 درصدی نمونه‌ها، 100 نفر تعیین شد که با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس وارد مطالعه شدند.
معیار ورود به پژوهش استفاده از سیستم نسخه‌نویسی الکترونیک و تمایل به تکمیل پرسشنامه بود و نیز پرسشنامه‌های ناقص از پژوهش خارج شدند.
به منظور جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه دو قسمتی استفاده شد که روایی و پایایی این پرسشنامه در مطالعه علوی املشی (10) تأیید شده بود. قسمت اول پرسشنامه را اطلاعات دموگرافیک اعم از جنسیت، سن، شغل، محل کار، سابقه کار و تجربه نسخه‌نویسی الکترونیکی تشکیل داد. قسمت دوم پرسشنامه شامل 31 سؤال با هدف سنجش دیدگاه پزشکان و داروسازان در مورد نسخه‌نویسی الکترونیک برمبنای لیکرت پنج گزینه‌ای (از 1=کاملاً مخالف تا 5=کاملاً موافق) در 9 محور شامل تلاش مورد انتظار (5 سؤال)، عملکرد مورد انتظار (3 سؤال)، تأثیرات اجتماعی (3 سؤال)، اعتماد (3 سؤال)، ارزش قیمت (4 سؤال)، عادت (تداوم استفاده) (2 سؤال)، شرایط تسهیلگر (5 سؤال)، قصد استفاده (3 سؤال) و استفاده واقعی (3 سؤال) بود. پژوهشگر با مراجعه حضوری و ارائه توضیحات در خصوص اهداف پژوهش، پرسشنامه را در اختیار آن‌ها قرار داد و تکمیل پرسشنامه توسط شرکت کنندگان به منزله رضایت ضمنی آن‌ها به شرکت در مطالعه تلقی گردید.
پس از ورود داده‌ها به SPSS نسخه 22، جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی فراوانی، میانگین و انحراف معیار استفاده و یافته‌ها بر اساس محدوده نمرات میانگین برگفته از مطالعه علوی املشی (10) مورد تفسیر قرار گرفت (جدول یک). برای مقایسه دیدگاه‌ها و بررسی ارتباط از آزمون‌های من ویتنی، آزمون کروسکال والیس و آزمون همبستگی اسپیرمن نیز استفاده شد.

جدول 1- محدوده نمرات میانگین قضاوت در خصوص یافته‌ها (10)

میانگین نمره	سطح قضاوت
5/2	ناچیز
5-3/2	کم
5/3-3	متوسط
5-4/3	خوب
5/4-4	خیلی خوب
5-5/4	عالی

یافته‌ها
در این پژوهش 100 نفر پزشک و داروساز شرکت کردند (جدول 2)، میانگین سنی آن‌ها 7/7±1/41 سال و میانگین سابقه کار 55/6±12/17 سال و همچنین تجربه نسخه‌نویسی آنان 1/397±/0 سال بود.
جدول 2- اطلاعات دموگرافیک افراد شرکت کننده در مطالعه

متغیّر	اطلاعات دموگرافیک	فراوانی (فراوانی نسبی)
جنسیت	زن مرد	48 (48) 52 (52)
شغل	پزشک داروساز	67 (67) 33 (33)
محل اشتغال	مطب خصوصی داروخانه خصوصی درمانگاه دولتی درمانگاه خیریه درمانگاه خصوصی درمانگاه تأمین اجتماعی	20 (20) 29 (29) 30 (30) 3 (3) 10 (10) 8 (8)

میانگین 9 حیطه پرسشنامه برای پزشکان 98/27 و برای داروسازان 52/30 و به‌طور کلی 24/3 به دست آمد که نشان داد دیدگاه پزشکان و داروسازان نسبت به استفاده از سیستم نسخه‌نویسی الکترونیک در شهرستان بیرجند در سطح متوسط قرار دارد.
دیدگاه شرکت کنندگان در محور تأثیرات اجتماعی با نمره میانگین 53/0±01/4 در سطح خیلی خوب، محور استفاده واقعی با نمره 35/0±71/3 و محور تداوم استفاده (عادت) با نمره 58/0± 66/3 در سطح خوب، محور قصد استفاده با نمره 59/0±39/3، اعتماد به سیستم با نمره 64/0±15/3 و عملکرد مورد انتظار با نمره 66/0±07/3 در حد متوسط و محور تلاش مورد انتظار با نمره 72/0±78/2 ، ارزش قیمت با نمره 67/0±73/2 و شرایط تسهیلگر با نمره 78/0±32/2 در سطح کم قرار دارد.
نتایج نشان داد داروسازان و پزشکان زن دیدگاه بهتری نسبت به پزشکان و داروسازان مرد در خصوص استفاده از نسخه‌نویسی الکترونیک در سایر ابعاد به جز بعد تأثیرات اجتماعی داشتند که از این ابعاد تلاش مورد انتظار و عملکرد تفاوت آماری معنادار بین شرکت کنندگان زن و مرد داشت (05/0>P) (جدول 3).

جدول 3- دیدگاه پزشکان و داروسازان در مورد استفاده از نسخه‌نویسی الکترونیک سرپایی بر حسب جنسیت

نام متغیر	مرد (انحراف معیار± میانگین)	زن (انحراف معیار± میانگین)	آماره آزمون^*	سطح معنی‌داری
تلاش مورد انتظار	73/0 61±/2	68/97±0/2	69/2-	007/0^{* *}
عملکرد مورد انتظار	77/94±0/2	48/22±0/3	965/1-	049/0^**
تأثیرات اجتماعی	54/02±0/4	52/99±0/3	203/0-	839/0
اعتماد	7/03±0/3	54/28±0/3	957/1-	05/0
ارزش قیمت	71/65±0/2	61/82±0/2	315/1-	189/0
عادت	73/54±0/3	31/79±0/3	625/1-	104/0
شرایط تسهیلگر	79/21±0/2	77/43±0/2	339/1-	181/0
قصد استفاده	65/32±0/3	51/46±0/3	927/0-	354/0
استفاده واقعی	3/67±0/3	4/72±0/3	358/0-	72/0

*آزمون من ویتنی، ** 05/0>P

همچنین نتایج آزمون کروسکال والیس نشان داد بین دیدگاه شرکت کنندگان در ابعاد مختلف استفاده از نسخه‌نویسی الکترونیک سرپایی بر حسب محل اشتغال آن‌ها تفاوت آماری معناداری یافت نشد (05/0P>).
نتایج بررسی ارتباط بین دیدگاه پزشکان و داروسازان در مورد استفاده از نسخه‌نویسی الکترونیک سرپایی در ابعاد مختلف با اطلاعات دموگرافیک شرکت کنندگان مانند سن، سابقه کار و تجربه نسخه‌نویسی الکترونیک با استفاده از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد بین سن و بعد تلاش مورد انتظار (615/0-=r)، سن و عملکرد (44/0-=r)، سن و اعتماد (305/0-=r)، سن و ارزش قیمت (397/0-=r) همین‌طور سن و شرایط تسهیلگر (584/0-r=) ارتباط آماری معنادار از نوع معکوس یافت شد (05/0>P). به‌طوری که هر چه سن پزشک یا داروساز بالاتر، دیدگاه این افراد در این ابعاد نسبت به نسخه‌نویسی الکترونیک پایین‌تر بود.
همچنین در خصوص ارتباط بین ابعاد دیدگاه پزشکان و داروسازان نسبت به نسخه‌نویسی الکترونیک و سابقه کارشان، ارتباط آماری معناداری از نوع معکوس بین ابعاد تلاش مورد انتظار (543/0-=r)، عملکرد (42/0-=r)، اعتماد (27/0-=r)، ارزش قیمت (263/0-=r)، شرایط تسهیلگر (489/0-=r) و استفاده واقعی (209/0-=r) با سابقه کار یافت شد (05/0>P). هرچه سابقه کار بیشتر، دیدگاه این افراد در این ابعاد در خصوص نسخه‌نویسی الکترونیک پایین‌تر بود.
بین میزان تجربه نسخه‌نویسی الکترونیک پزشکان و داروسازان با بعد تأثیرات اجتماعی (256/0=r) و نیز بعد عادت (318/0=r) ارتباط آماری معنادار مستقیم وجود داشت. هر چه تجربه فرد در این خصوص بالاتر، دیدگاه بهتری نیز نسبت به نسخه‌نویسی الکترونیک در این ابعاد یافت شد (05/0>P).
دیدگاه داروسازان در مورد استفاده از نسخه‌نویسی الکترونیک سرپایی بهتر از دیدگاه پزشکان بود و بین دیدگاه داروسازان و پزشکان در ابعاد تلاش مورد انتظار، عملکرد، اعتماد، ارزش قیمت و استفاده واقعی تفاوت آماری معنادار وجود داشت (05/0>P) (جدول 4).

جدول 4- مقایسه دیدگاه پزشکان و داروسازان در مورد ابعاد مختلف استفاده از نسخه‌نویسی الکترونیک سرپایی

ابعاد استفاده	پزشک انحراف معیار±میانگین	داروساز انحراف معیار±میانگین	آماره آزمون^*	سطح معنی‌داری
تلاش مورد انتظار	77/67±0/2	55/01±0/3	254/2-	024/0^**
عملکرد مورد انتظار	63/93±0/2	63/36±0/3	228/3-	001/0^**
تأثیرات اجتماعی	58/95±0/3	38/12±0/4	088/1-	276/0
اعتماد	61/05±0/3	66/35±0/3	217/2-	027/0^**
ارزش قیمت	68/6±0/2	57/01±0/3	849/2-	004/0^**
عادت	63/6±0/3	45/77±0/3	477/1-	14/0
شرایط تسهیلگر	8/21±0/2	7/54±0/2	88/1-	06/0
قصد استفاده	62/31±0/3	49/54±0/3	749/1-	08/0
استفاده واقعی	34/66±0/3	33/82±0/3	12/2-	034/0^**

*آزمون من ویتنی، ** (05/0>P).

بحث
این مطالعه با هدف بررسی دیدگاه پزشکان و داروسازان شهرستان بیرجند در مورد نسخه‌نویسی الکترونیک سرپایی در دانشکده علوم پزشکی فردوس انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد دیدگاه پزشکان و داروسازان در حیطه تأثیرات اجتماعی در سطح خیلی خوب ارزیابی شد. داروسازان و پزشکان زن دیدگاه بهتری نسبت به پزشکان و داروسازان مرد در خصوص استفاده از نسخه‌نویسی الکترونیک در سایر ابعاد به جز بعد تأثیرات اجتماعی داشتند. همچنین با افزایش سن، دیدگاه پزشکان و داروسازان در ابعاد تلاش مورد انتظار، عملکرد، اعتماد، ارزش قیمت و شرایط تسهیلگر نسبت به نسخه‌نویسی الکترونیک پایین‌تر بود. هرچه سابقه کار بیشتر باشد دیدگاه این افراد در ابعاد تلاش مورد انتظار، عملکرد، اعتماد، ارزش قیمت، شرایط تسهیلگر و استفاده واقعی در خصوص نسخه‌نویسی الکترونیک پایین‌تر بود. هر چه تجربه فرد در این خصوص بالاتر باشد دیدگاه بهتری نیز نسبت به نسخه‌نویسی الکترونیک در ابعاد تأثیرات اجتماعی و عادت یافت شد.
دیدگاه پزشکان و داروسازان در حیطه تأثیرات اجتماعی نشان‌دهنده دیدگاه خیلی خوب آنان در این حیطه می‌باشد که همسو با مطالعه یغما و همکاران (11) می‌باشد و با نتایج مطالعه علوی املشی (10) و مطالعه علیزاده و همکاران (9) در این حیطه همخوانی ندارد که نشان‌دهنده این است که وزارت بهداشت، سازمان‌های بیمه‌گر و انجمن‌های حرفه‌ای مانند نظام پزشکی و انجمن پزشکان عمومی تا حدودی توانسته‌اند با اطلاع‌رسانی و آموزش بر دیدگاه پزشکان و داروسازان در استفاده از سیستم نسخه‌نویسی الکترونیک تأثیر بگذارند و پزشکان را ملزم به انجام وظایف از طریق این سیستم بنمایند.
داروسازان و پزشکان زن دیدگاه بهتری نسبت به پزشکان و داروسازان مرد در خصوص استفاده از نسخه‌نویسی الکترونیک در سایر ابعاد به جز بعد تأثیرات اجتماعی داشتند.
مطالعه Khechine و همکاران (12) همانند پژوهش حاضر نشان داد جنسیت افراد در رابطه بین امید به تلاش و تمایل رفتاری به اسـتفاده از رایانه تأثیرگذار بود و همچنین در مطالعه برزه کار و همکاران (13) بین میانگین میزان استفاده از رایانه توسط مدیران میانی بیمارستان‌ها و جنسیت آن‌ها ارتباط معنی‌داری وجود داشت؛ بدین معنی که مدیران زن از رایانه بیشتر استفاده می‌کردند که این بر‌خلاف مطالعه صمد بیک و همکاران (14) است، تعداد کم شرکت‌کنندگان از یک جنس و یا عدم همبستگی بین جنسیت و استفاده از فناوری اطلاعات از جمله دلایل معنی‌دار نبودن جنسیت در روابط بین متغیرها است و دلیل مغایرت در جنسیت می‌تواند اختلاف‌های فرهنگی مـؤثر در ایـن حوزه و یا حضور بـیش از پـیش زنان در حوزه های اجتماعی نسـبت بـه گذشـته می‌باشـد. بنابراین، در مطالعه حاضر، متغیر‌های مختلف از دیدگاه مـردان و زنـان ارزش یکســانی ندارد و اختلافـات موجـود در مورد جنسیت می‌تواند ناشـی از تفـاوت‌هـای فرهنگـی و افزایش نقش زنان در سازمان‌های امروزی باشد.
با افزایش سن، دیدگاه پزشکان و داروسازان در ابعاد تلاش مورد انتظار، عملکرد، اعتماد، ارزش قیمت و شرایط تسهیلگر نسبت به نسخه‌نویسی الکترونیک پایین‌تر بود.
در مطالعه Khechine و همکاران نیـز همانند مطالعه حاضر سن افراد نقش تعـدیل‌کننـده داشـت (12) امـا ایـن یافتـه بـا نتـایج مطالعه Wrzosek و همکاران ناهمسو بــود (15). نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که پزشکان نسل جوان نسبت به پزشکان با سن بالا، با فناوری‌های الکترونیک ارتباط بیشتری دارند و استفاده آن را نسبت به روش سنتی مفیدتر و آسان‌تر می‌دانند.
با افزایش سابقه کار دیدگاه پزشکان و داروسازان در ابعاد تلاش مورد انتظار، عملکرد، اعتماد، ارزش قیمت، شرایط تسهیلگر و استفاده واقعی در خصوص نسخه‌نویسی الکترونیک پایین‌تر بود. با افزایش تجربه نسخه‌نویسی الکترونیک، پزشکان و داروسازان دیدگاه بهتری نیز نسبت به نسخه‌نویسی الکترونیک در ابعاد تأثیرات اجتماعی و عادت داشتند.
در مطالعه Al-Gahtaniو ﻫﻤﻜﺎران، همانند مطالعه حاضر تجربه افراد تأثیر منفـی در رابطه بین امید به تلاش و استفاده از رایانـه داشـت (16). در مطالعه Gagnon و همکاران (17) افرادی که تجربه حرفه‌ای طولانی‌تر داشتند، مزایای کمتری به ازای استفاده از فناوری الکترونیک دریافت کردند. مطالعه Wrzosek و همکاران (15) همانند مطالعه حاضر با توجه به نتایج تأثیر اجتماعی در رابطه با مدت نسبی تجربه حرفه‌ای پزشکان، نشان داد که پزشکان باتجربه حرفه‌ای نسبت به همکاران کم‌تجربه‌شان، از نظر اجتماعی برای پذیرش نسخه الکترونیکی بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
از نقاط قوت این پژوهش می‌توان به عدم انجام پژوهش مشابه در این حوزه در شهرستان بیرجند اشاره نمود. از دیگر نقاط قوت می‌توان به حضور پژوهشگر در مکان پژوهش اشاره نمود که باعث می‌شد پژوهشگر با حضور در مطب پزشک با نظرات آن‌ها در این خصوص آشنا شده و هدف پژوهش را برای آن‌ها توضیح داده و نیز درک بهتری از دیدگاه پزشکان درخصوص نسخه‌نویسی الکترونیک پیدا نماید.
از محدودیت‌های مطالعه می‌توان به پاسخ‌گویی ناقص شرکت‌کنندگان به سؤالات پرسشنامه اشاره کرد که به شرکت‌کنندگان توضیح داده شد که پرسشنامه بدون نام تهیه شده و اطلاعات کاملاً محرمانه می‌باشد. همچنین شرکت کنندگانی که به بیش از 20 درصد سؤالات پاسخ نداده بودند از مطالعه حذف شدند. در این پژوهش به منظور زمینه‌یابی از پرسشنامه استفاده گردیده است. در نتیجه ممکن است برخی افراد از ارائه پاسخ واقعی خودداری کرده و پاسخ غیر‌واقعی داده باشند. به شرکت کنندگان گفته شد که اطلاعات آن‌ها محرمانه است و از آن‌ها تقاضا شد که با صداقت پاسخ دهند. از دیگر محدودیت‌های پژوهش مشغله کاری پزشکان بود که امکان تکمیل پرسشنامه را با مشکل مواجه ساخت و پژوهشگر سعی نمود با مراجعه به درمانگاه در زمان خلوت نسبت به تکمیل پرسشنامه اقدام نماید.
لذا با توجه به نظر پزشکان باید زیرساخت‌های فناوری به شکل کامل آماده باشد تا فناوری عملکرد خوبی داشته باشد؛ بنابراین توصیه می‌شود مشکلات سامانه از دید پزشکان و داروسازان با مطالعاتی مانند ارزیابی کاربردپذیری شناسایی شود و نتایج این مطالعات به مراکز متولی این امر جهت ارتقا و بهبود فرآیند منعکس شود. همچنین بسیاری از پزشکان عنوان نمودند آموزشی در جهت استفاده از سیستم ندیده‌اند؛ لذا توصیه می‌شود به منظور آشنایی هر چه بیشتر پزشکان و آسانی کار با سیستم کارگاه آموزشی برگزار شود و یا ویدئوهای آموزشی در داخل سامانه قرار گیرد تا در مواقع لازم به آن‌ها مراجعه شود. از سوی دیگر پزشکان بیان کردند اطلاعات تمام داروها در سامانه قرار ندارد و توصیه می‌شود محتوای اطلاعات سامانه بررسی و یا اینکه راهنمایی برای پزشکان در خصوص طریقه نوشتن دارو در سامانه ثبت شود. همچنین پیاده‌سازی پلتفرم‌های متفاوت از سوی بیمه‌های مختلف باعث سردرگمی پزشکان شده که توصیه می‌شود پزشکان از یک رابط کاربری برای ثبت دارو استفاده نمایند و لازم به تغییر سامانه برای ثبت دارو برای بیمه‌های مختلف نباشد.

نتیجه‌گیری
دیدگاه پزشکان و داروسازان نسبت به استفاده از سیستم نسخه‌نویسی الکترونیک در شهرستان بیرجند در سطح متوسطی قرار داشت. اگرچه تمایل به استفاده از این سیستم‌ها به دلیل الزامات سازمانی بیشتر شده است، اما مشکلات فنی، عدم یکپارچگی سیستم‌ها و نگرش‌های منفی برخی کاربران مانع از پذیرش کامل این فناوری شده است. یافته‌ها نشان داد که عدم اعتماد به زیرساخت‌ها و فناوری‌های مورد استفاده، به ویژه در زمینه امنیت اطلاعات، همچنان چالشی مهم باقی مانده است. با این حال، پزشکان و داروسازان به تأثیرات مثبت اجتماعی و کاهش خطاهای دارویی ناشی از استفاده از نسخه‌نویسی الکترونیکی واقف هستند. بهبود زیرساخت‌ها، ارائه آموزش‌های لازم و فرهنگ‌سازی مناسب می‌تواند به افزایش پذیرش و استفاده بهینه از این سیستم‌ها کمک کند و در نهایت به ارتقای کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی منجر شود.

تقدیر و تشکّر
پژوهشـگران بر خود لازم می‌دانند از مسئولین محترم دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند، دانشکده‌ علوم پزشکی فردوس، پزشکان و داروسازان شهرستان بیرجند که در این تحقیق مشـارکت نمودند تشکر و قدردانی نمایند. این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی مصوب در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند با عنوان بررسی دیدگاه پزشکان و داروسازان شهرستان بیرجند در مورد نسخه‌نویسی الکترونیک سرپایی به شـماره 6429 بوده و نویسندگان از مساعدت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی بیرجند در تصویب و اجرای پژوهش کمال تشکر و قدردانی را دارند.

ملاحظات اخلاقی
مطالعه حاضر پس از تأیید شورای پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند و کمیته اخلاق با کد اخلاق IR.BUMS.REC.1402.466 اجرا گردید.

حمایت مالی
این مطالعه با حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی بیرجند انجام شد.

مشارکت نویسندگان
مریم برازنده: تهیه پروپوزال، تهیه پرسشنامه، گردآوری داده، نگارش گزارش نهایی. اعظم صالح‌زاده: نگارش نسخه اولیه مقاله، ویرایش فایل نهایی مقاله. ملیحه رام: همکاری در نگارش روش اجرا در پروپوزال و تجزیه و تحلیل داده‌ها. احمد نگهبان: استاد مشاوره و بازبینی پروپوزال آرش شیردل: بازبینی پروپوزال راضیه فرهی: پیشنهاد عنوان، بازبینی و اصلاح پروپوزال، نظارت و تسهیل فرآیند گردآوری داده، بازبینی و اصلاح گزارش نهایی طرح، بازبینی و اصلاح نسخه اولیه مقاله و تهیه و ویرایش فایل نهایی مقاله

تضاد منافع
نویسندگان مقاله اعلام می‌دارند که هیچ گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.

منابع

نوع مطالعه: مقاله اصیل پژوهشی | موضوع مقاله: فناوری اطلاعات سلامت
دریافت: 1403/6/19 | پذیرش: 1403/10/1 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1403/10/29 | انتشار الکترونیک: 1403/10/5

فهرست منابع

1. Josendal AV, Bergmo TS. From paper to E-prescribing of multidose drug dispensing: a qualitative study of workflow in a community care setting. Pharmacy. 2021; 9(1): 41. https://doi.org/10.3390/pharmacy9010041 [DOI:10.3390/pharmacy9010041.] [PMID] []

2. Peltoniemi T, Suomi R, Peura S, Lähteenoja MN. Electronic prescription as a driver for digitalization in Finnish pharmacies. BMC health Serv Res. 2021; 21(1): 1017. https://doi.org/10.1186/s12913-021-07003-0 [DOI:10.1186/s12913-021-07003-0.] [PMID] []

3. Lillis S, Lack L. Repeat prescribing policy in New Zealand general practice: making it better. J Prim Health Care. 2020; 12(4): 373-6. https://doi.org/10.1071/HC20098 [DOI:10.1071/HC20098.] [PMID]

4. Oktarlina RZ. E-prescribing: benefit, barrier, and adopting challenge in electronic prescribing. J Med. 2020; 21(2): 98-101. https://doi.org/10.3329/jom.v21i2.50213 [DOI:10.3329/jom.v21i2.50213.]

5. Ahmadi M, Samadbeik M, Sadoughi F. Modeling of outpatient prescribing process in Iran: a gateway toward electronic prescribing system. Iran J Pharm Res. 2014; 13(2): 725-38. PMID: 25237369.

6. Jebraeily M, Rashidi A, Mohitmafi T, Muossazadeh R. Evaluation of Outpatient Electronic Prescription System Capabilities from the Perspective of Physicians in Specialized Polyclinics of Urmia Social Security Organization. Payavard-Salamt. 2021; 14(6): 557-68. URL: http://payavard.tums.ac.ir/article-1-7062-en.html

7. Bouraghi H, Imani B, Saeedi A, Mohammadpour A, Saeedi S, Khodaveisi T, et al. Challenges and advantages of electronic prescribing system: a survey study and thematic analysis. BMC Health Serv Res. 2024; 24(1): 689. https://doi.org/10.1186/s12913-024-11144-3 [DOI:10.1186/s12913-024-11144-3.] [PMID] []

8. Leawaty L, Wibowo A. The Barriers in Implementing Electronic Prescribing in The Health Care: a Systematic Review. Arkesmas (Arsip Kesehatan Masyarakat). 2018; 3(2): 72-82. https://doi.org/10.22236/arkesmas.v3i2.3010 [DOI:10.22236/arkesmas.v3i2.3010.]

9. Alizadeh Y, Behboudi H, Hasani azar pour S, Hazratian S, Pak Nodehi F, Kianmehr S, et al. Examining the point of view of doctors and pharmacists regarding the acceptance of electronic prescription services in Guilan province. Iran Occup Health. 2024; 21(1): 101-15. URL: http://ioh.iums.ac.ir/article-1-3555-en.htm

10. Amlashi SRA, Leyli EK, Sheikhtaheri A. Physicians' and pharmacists' viewpoint on ambulatory electronic prescription system. 2023; Journal of Health Administration. 25(3): 108-24. [DOI:10.22034/25.3.108.]

11. Yaghma, Somayeh (2009). Determining the impact of factors affecting the acceptance of electronic banking from the perspective. [DOI:10.22067/pm.v17i34.27354]

12. Khechine H, Lakhal S, Pascot D, Bytha A. UTAUT model for blended learning: The role of gender and age in the intention to use webinars. IJELLO.2014; 10(1): 33-52. https://doi.org/10.28945/1994 [DOI:10.28945/1994.]

13. Barzekar H, Safdari R, Eshraghiyan MR, Dargahi H. The study of organizational factors affecting the application of information technology by middle managers in TUMS hospitals. Payavard Salamat. 2013; 7(2): 123-32 [Persian]. URL: http://payavard.tums.ac.ir/article-1-5035-en.html

14. Samadbeik M, Garavand A, Kordi M, Abtin A, Asadi H. Factors Affecting the Acceptance of Mobile Health by Medical Sciences Students: A Cross-Sectional Study. Iran J Nurs Midwifery Res. 2020; 25(6): 476-81. doi: 10.4103/ijnmr.IJNMR_49_19. PMID: 33747836; PMCID: PMC7968586. [DOI:10.4103/ijnmr.IJNMR_49_19] [PMID] []

15. Wrzosek N, Zimmermann A, Balwicki Ł. Doctors' Perceptions of E-Prescribing upon Its Mandatory Adoption in Poland, Using the Unified Theory of Acceptance and Use of Technology Method. Healthcare (Basel). 2020; 8(4): 563. https://doi.org/10.3390/healthcare8040563 [DOI:10.3390/healthcare8040563. PMID: 33333824; PMCID: PMC7765320.] [PMID] []

16. Al-Gahtani SS, Hubona GS & Wang J. Information technology (IT) in Saudi Arabia: Culture and the acceptance and use of IT. Information & Management. 2007; 44(8): 681-91. doi: 10.1016/j.im.2007.09.002. [DOI:10.1016/j.im.2007.09.002]

17. Gagnon M.P., Nsangou É.R., Payne-Gagnon J., Grenier S., Sicotte C. Barriers and facilitators to implementing electronic prescription: A systematic review of user groups' perceptions. J Am Med Inform. Assoc. 2014; 21(3): 535-41. https://doi.org/ 10.1136/amiajnl-2013-002203. https://doi.org/10.1136/amiajnl-2013-002203 [DOI:10.1136/amiajnl-2013-002203.] [PMID] []

ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
	این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به تحقیقات پزشکی ترجمانی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

Designed & Developed by : Yektaweb

تحقیقات پزشکی ترجمانی

پیوندهای داخلی

پیوندهای خارجی

تکریم ارباب رجوع