Research code: 000
Ethics code: 000
گروه پزشکی اجتماعی و خانواده، مرکز تحقیقات بیماریهای قلب و عروق، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران ، bita.bijari@yahoo.com
متن کامل [PDF 196 kb]
(347 دریافت)
|
چکیده (HTML) (765 مشاهده)
متن کامل: (184 مشاهده)
چکیده
علیرغم بهبود شاخصهای مربوط به سلامتی در سالهای اخیر، حق سلامت میلیونها نفر، در سراسر جهان بهطور فزایندهای در معرض تهدید قرار میگیرد. حق سلامتی، حق هر کس برای برخورداری از بالاترین استانداردهای قابل دستیابی سلامت جسمی و روانی است. حق سلامتی ارتباط تنگاتنگی با تحقق سایر حقوق بشر دارد. حق بر سلامت نه تنها شامل دسترسی به خدمات بهداشتی، بلکه دسترسی به ثبات اقتصادی، آموزش باکیفیت، اشتغال، مسکن، امکانات زندگی مناسب و سایر جنبههایی است که به سلامت کمک میکند. برای رفع چنین چالشهایی، موضوع روز جهانی بهداشت برای سال ۲۰۲۴ «سلامت من، حق من» انتخاب شده است.
این شعار برای حمایت از حق هر فرد در هر جایی برای دسترسی به خدمات بهداشتی با کیفیت، آموزش و اطلاعات، همچنین آب آشامیدنی سالم، هوای تمیز، تغذیه خوب، مسکن باکیفیت، شرایط کاری و محیطی مناسب انتخاب شده است.
واژههای کلیدی: سلامت، حق سلامت، روز جهانی بهداشت
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. 1403؛ 31 (3): 256-260
سردبیر محترم
از آغاز قرن جدید، جهان شاهد پیشرفتهای قابل توجهی در سلامت مردم در سطح جهان بوده است. مرگ و میر کودکان به نصف و مرگ و میر مادران به میزان یک سوم کاهش یافته است و بروز بسیاری از بیماری های عفونی از جمله HIV، سل (TB) و مالاریا، همچنین خطرات ناشی از مرگ زودرس ناشی از بیماریهای غیرواگیر و صدمات کاهش یافته است. .
امید به زندگی در هنگام تولد از 67 سال در سال 2000 به 73 سال در سال 2019 افزایش پیدا کرده است. بااینحال، پیشرفت سریعی که برای بسیاری از این شاخصهای مربوط به اهداف توسعه (MDGs) وجود داشته بهطور قابل توجهی از سال 2015 متوقف شده است؛ لذا کاهش وجود داشته ولی سرعت کاهش کم شده است. افت سالیانه در شاخصهایی مانند نسبت مرگ و میر، میزان مرگ و میر نوزادان و کودکان زیر پنج سال، مرگ و میر زودرس ناشی از بیماریهای غیرواگیر عمده ، خودکشی و نرخ مرگ و میر ترافیک جادهای مشاهده میشود (1).
علیرغم کاهش در معرض قرار گرفتن بسیاری از عوامل خطر سلامتی مانند مصرف دخانیات، آب ناسالم و سوء تغذیه و دیگر عوامل این پیشرفت کافی نبوده و مواجهه با عوامل خطری مانند مصرف الکل و فشار خون بالانگران کننده است. 99% جمعیت جهان سطوح ناسالم ذرات ریز (PM) را تنفس میکنند، شیوع چاقی رو به افزایش بوده و هیچ نشانهای از کاهش شیوع آن وجود ندارد (1).
از زمانی که سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال 1948 تأسیس شد، حق مردم برای برخورداری از سلامت در مأموریت آن سازمان -برای ارائه سلامت برای همه- نقش اساسی داشته است. حق سلامت در همان سال در اعلامیه جهانی حقوق بشر به ثبت رسیده است (2).
حق سلامتی، حق هر کس برای برخورداری از بالاترین استانداردهای قابل دستیابی سلامت جسمی و روانی است که در میثاق بینالمللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی 1966 تصریح شده است (3).
سازمان جهانی بهداشت برای سال ۲۰۲۴ شعار My Health, My Right (سلامت من، حق من) را در نظر گرفته است که بر اهمیت حق دسترسی به خدمات بهداشتی و حفظ سلامت فردی تأکید دارد. علت انتخاب این عنوان به این دلایل میباشد: در سراسر جهان، حق سلامت میلیونها نفر بهطور فزایندهای در معرض تهدید قرار گرفته است. بیماریها و مشکلات بهداشتی بهعنوان عوامل اصلی مرگ و ناتوانی مطرح هستند. در کنار آن منازعات و جنگها نیز موجب مرگ، درد، گرسنگی و استرس روانی میشوند. استفاده از سوختهای فسیلی همزمان، بحرانهای اقلیمی را شدت بخشیده و حق استفاده از هوای تمیز را برای ما از بین برده، بهطوریکه آلودگی هوا هر ۵ ثانیه جان یک نفر را میگیرد (2).
سلامت در قانون اساسی حداقل 140 کشور از جمله 20 کشور منطقه مدیترانه شرقی بهعنوان حقوق بشر شناخته شده است. با این حال، در بسیاری از کشورها اجرا نمیشود. در نتیجه، حق سلامت میلیونها نفر در سطح جهان بهطور فزایندهای در معرض تهدید قرار میگیرد. حداقل 5/4میلیارد نفر - بیش از نیمی از جمعیت جهان - بهطور کامل تحت پوشش خدمات بهداشتی ضروری نیستند (2).
حق سلامتی ارتباط تنگاتنگی با تحقق سایر حقوق بشر دارد و بر آن تکیه دارد. این حقوق شامل حقوق زندگی، غذا، مسکن، کار، تحصیل، حریم خصوصی، دسترسی به اطلاعات، آزادی از شکنجه و آزادی اجتماعات و رفت و آمد است. حق بر سلامت نه تنها شامل دسترسی به خدمات بهداشتی، بلکه دسترسی به ثبات اقتصادی، آموزش با کیفیت، اشتغال، مسکن، امکانات زندگی مناسب و سایر جنبههایی است که به سلامت کمک میکند. فقیرترین، تبعیضآمیزترین و به حاشیه راندهشدهترین افراد تحت تأثیر نابرابریهای اجتماعی و موانع دسترسی به مراقبتهای بهداشتی هستند که تأثیرات فاجعهباری بر سلامت و رفاه آنها دارد (2).
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) نابرابریهای سلامت (Health Disparity) را «تفاوتهای قابل اجتناب در بار بیماریها، آسیب، خشونت، یا فرصتهای دستیابی به سلامت مطلوب بین گروهها و جوامع نژادی، قومی و دیگر جمعیتی که از نظر اجتماعی محروم هستند» تعریف میکند. نابرابری در مراقبتهای بهداشتی معمولاً به تفاوتهای بین گروههای مختلف اقتصادی اجتماعی در پوشش بیمه درمانی، مقرونبهصرفه بودن، دسترسی و استفاده از مراقبت و کیفیت مراقبت اشاره دارد. اصطلاحات «نابرابری سلامت» و «نابرابری» نیز گاهی برای توصیف تفاوتهای ناعادلانه استفاده میشوند (4).
بر اساس مطالعهای در خصوص شاخصهای امید زندگی و امید زندگی سالم در 204 کشور دنیا بر مبنای شاخص جمعیت شناختی -اجتماعی (SDI) در سال 2019 انجام شد، شکاف قابل توجهی در سطوح مختلف SDI مشاهده شد. امیدزندگی (LE) و امید زندگی سالم (HLE) در زنان با سطوح پایین SDI بهترتیب (6/67-8/66:CI) 3/67 سال و (9/57-6/56) 4/57 سال بود و نابرابری در طول عمر و نابرابری در طول عمر سالم به ترتیب 7/16 و 4/14 سال بود. درحالی که در سطوح بالای SDI امید زندگی (LE) و امید زندگی سالم (HLE) در زنان بهترتیب (7/83-6/83:CI) 7/83 سال و (7/70-3/69) 2/70 سال بود. همچنین اختلافهایی در LD و HLD بین مردان و زنان وجود داشت (5).
پرداختن به نابرابریهای مراقبتهای سلامت یک تلاش پیچیده و درازمدت است که نیازمند رویکردی چندوجهی است که شامل تغییر سیاستها، ابتکارات بهداشت عمومی و تغییرات فرهنگی در سیستم مراقبتهای بهداشتی است. دسترسی به منابع ضروری، مانند غذای سالم، مسکن و حمل و نقل ایمن در بهبود نابرابریهای بهداشتی بسیار مهم است. شواهد نشان داده است که افراد با دسترسی محدود به این منابع ممکن است برای حفظ یک سبک زندگی سالم و مدیریت شرایط مزمن تلاش کنند. تلاشها برای رسیدگی به نابرابریهای مراقبتهای بهداشتی باید شامل اصلاحات جامع مراقبتهای بهداشتی، از جمله گسترش پوشش بیمه سلامت، بهبود زیرساختهای مراقبتهای بهداشتی، افزایش دسترسی به مراقبتهای اولیه و تقویت عدالت سلامت باشد (6).
برای رفع چنین چالشهایی، موضوع روز جهانی بهداشت برای سال ۲۰۲۴ «سلامت من، حق من» انتخاب شده است. این شعار برای حمایت از حق هر فرد در هر جایی برای دسترسی به خدمات بهداشتی باکیفیت، آموزش و اطلاعات، همچنین آب نوشیدنی ایمن، هوای تمیز، تغذیه خوب، مسکن باکیفیت، شرایط کاری و محیطی مناسب رهایی از تبعیض، انتخاب شده است (2).
منابع
1- World Health Organization. World health statistics 2023: Monitoring health for the SDGs. sustainable development goals. [cited 19 May 2023]. Available at: https://iris.who.int/handle/10665/367912. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO
2- World Health Day 2024: My health, my right. 2024. [cited 2024 8 April]. Available at: https://www.emro.who.int/world-health-days/2024/index.html
3- Joint United Nations Programme on HIV/AIDS. My health, my right: World AIDS Day, 1 December 2017. [cited 2017 03 November]. Available at: https://www.unaids.org/en/resources/documents/2017/myhealth-myright
4- Kendal O, Artiga S. Disparities in health and health care: 5 key questions and answers. Kaiser Family Foundation. 2023 Apr 21; 11. URL: https://www.kff.org/racial-equity-and-health-policy/issue-brief/disparities-in-health-and-health-care-5-key-question-and-answers/
5- Zheng Y, Canudas-Romo V. Global health inequality: analyses of life disparity and healthy life disparity. Eur J Public Health. 2024; 34(2): 225-9. DOI: 10.1093/eurpub/ckae010
6- Hickson SV. Healthcare disparities. Clinics in Integrated Care. 2024; 22: 100181. DOI: 10.1016/j.intcar.2023.100181
Human Immunodeficiency Virus
Millennium Development Goals
World Health Organization
Centers for Disease Control and Prevention
Social Development Indicator
نوع مطالعه:
نامه به سردبير |
موضوع مقاله:
بهداشت عمومی دریافت: 1403/2/29 | پذیرش: 1403/4/6 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1403/5/9 | انتشار الکترونیک: 1403/9/15
فهرست منابع
1. World Health Organization. World health statistics 2023: Monitoring health for the SDGs. sustainable development goals. [cited 19 May 2023]. Available at: https://iris.who.int/handle/10665/367912. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO
2. World Health Day 2024: My health, my right. 2024. [cited 2024 8 April]. Available at: https://www.emro.who.int/world-health-days/2024/index.html
3. Joint United Nations Programme on HIV/AIDS. My health, my right: World AIDS Day, 1 December 2017. [cited 2017 03 November]. Available at: https://www.unaids.org/en/resources/documents/2017/myhealth-myright
4. Kendal O, Artiga S. Disparities in health and health care: 5 key questions and answers. Kaiser Family Foundation. 2023 Apr 21; 11. URL: https://www.kff.org/racial-equity-and-health-policy/issue-brief/disparities-in-health-and-health-care-5-key-question-and-answers/
5. Zheng Y, Canudas-Romo V. Global health inequality: analyses of life disparity and healthy life disparity. Eur J Public Health. 2024; 34(2): 225-9. DOI: 10.1093/eurpub/ckae010 [
DOI:10.1093/eurpub/ckae010] [
PMID] [
]
6. Hickson SV. Healthcare disparities. Clinics in Integrated Care. 2024; 22: 100181. DOI: 10.1016/j.intcar.2023.100181 [
DOI:10.1016/j.intcar.2023.100181]