Abstract                                                                                                                                                                        Original Article

Epstein-Barr virus and herpes simplex infection assessment in schizophrenia and bipolar patients compared to healthy subjects

Amir Asoode[1], Jila Yavarian[2], HamidReza Ahmadkhaniha[3],

Mohammadreza Eshraghian[4], Seyed Mehdi Marashi¹, Kazem Ghaemi[5]

Background and Aim: Some viruses (including herpes viruses) due to  neurotropic properties and latency  are considered as a possible factor in many central nervous system disorders, including schizophrenia and bipolar disorder. The aim of the current study was to assess the level of IgG antibodies against Herpes Simplex virus (HSV) and Epstein-Barr virus (EBV) in these diseases.

Materials and Methods: In this case-control study, a total of 92 serum samples including those of 46  patients admitted to Iran Psychiatric Hospital and 46 samples of the healthy personnel of Tehran University of Medical Sciences, as a control group, were assessed. The level of IgG antibodies against HSV 1 & 2 and EBV were tested using ELISA kits and  the presence or absence of EBV genome (active infection) was examined by Real-time PCR.  Finally, the obtained. Data were analyzed by means of IBM SPSS( V:22) software using Chi square test and T- test.

Results: Prevalence of HSV 1 & 2 antibodies in patients with schizophrenia and bipolar disorder (case group.) and healthy individuals (control group.) were 80/4% and 82/6% ,respectively. The results showed no significant difference in HSV 1 & 2 antibody regarding P value (P=0.79). Prevalence of EBV antibodies in patients with schizophrenia and bipolar disorder and healthy controls were 100% and 89/1%, respectively. The results showed significant differences between the two groups in terms of anti-EBV antibody titers with P value of  0.02. Besides,  in order to detect the genome of EBV virus, Real-time PCR was u sedon 87 samples with positive EBV antibodies in which no EBV genome was detected.

Conclusion: The findings showed a significant association between EBV infection with schizophrenia and bipolar disorder, but there was no significant association between herpes simplex viruses with the mentioned diseases.

Key Words: Schizophrenia, Bipolar Disorder, Herpes Viruses, IgG

Journal of Birjand University of Medical Sciences. 2016; 23(2): 149-157. 

Received: October 18, 2015              Accepted: January 26, 2016

مقاله اصیل پژوهشی

ارزیابی شیوع عفونت ویروس‌های اپشتین‌بار و هرپس‌سیمپلکس
 در بیماران اسکیزوفرنی و دوقطبی در مقایسه با افراد سالم

امیر آسوده[6]، ژیلا یاوریان[7]، حمیدرضا احمد خانی‌ها[8]، محمدرضا اشراقیان[9]،
 سید مهدی مرعشی¹، کاظم قائمی[10]

چکیده

زمینه و هدف: به‌دلیل خاصیت نوروتروپیک‌بودن و اختفا، بعضی ویروس‌ها به‌خصوص هرپس‌ویروس‌ها، به‌عنوان عوامل احتمالی در بسیاری از اختلالات سیستم عصبی مرکزی از جمله اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی در نظر گرفته می‌شوند. در این مطالعه، با سنجش سطح آنتی‌بادی IgG ویروس‌های هرپس‌سیمپلکس (HSV) و اپشتین‌بار(EBV) ، به بررسی ارتباط ابتلا به این ویروس‌ها و بیماری‌های ذکرشده پرداخته شد.

روش تحقیق: در این مطالعه مورد-شاهدی، در کل 92 نمونه سرم شامل 46 مورد از بیماران ارجاعی به بیمارستان روان‌پزشکی ایران و ‌46‌ مورد از کارکنان سالم دانشگاه علوم پزشکی تهران به‌عنوان گروه شاهد، مورد بررسی قرار گرفت. نمونه‌ها از نظر سطح آنتی‌بادی IgG بر ضدّ  HSV 1&2و EBV، توسط کیت الایزا ارزیابی شدند و حضور و عدم حضور ژنوم EBV در آنها به روش Real-time PCR بررسی گردید.

یافته‌ها: میزان شیوع آنتی‎بادی HSV1&2 در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی و گروه کنترل سالم به ترتیب4/80% و
 6/82% به‌دست آمد. بررسی نتایج، اختلاف معنی‌داری از نظر آنتی‎بادی ضدّ 1&2 HSV نشان نداد (79/0P=). میزان شیوع آنتی‌بادیEBV  در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی 100% و در افراد گروه کنترل سالم 1/89% به‌دست آمد. نتایج حاصل، نشان‌دهنده وجود اختلاف معنی‌دار در دو گروه از نظر تیتر آنتی‌بادی ضدّEBV  بود (02/0P=). در خصوص شناسایی ژنوم EBV هیچ مورد از نمونه‎ها مثبت گزارش نشدند.

نتیجه‌گیری: یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که ارتباط معنی‌داری بین سابقه ابتلا به EBV با بیماری اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی وجود دارد؛ اما این ارتباط در مورد سابقه ابتلا به HSV با ایجاد بیماری‌های ذکرشده وجود ندارد.

واژه‌های کلیدی: اسکیزوفرنی، بیماری دوقطبی، هرپس‌ویروس‌ها، IgG

مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. 1395؛ 23 (2): 149-157.

دریافت: 26/07/1394                   پذیرش: 06/11/1394

مقدمه

اسکیزوفرنی یک بیماری تخریب‌کننده ذهنی است که عملکردهای ذهنی و اجتماعی را مختل می‌کند. اسکیزوفرنی حدود 1% از جمعیت کل را درگیر می‌کند. شیوع آن در دو جنس مرد و زن یکسان می‌باشد؛ اما زمان شروع آن اغلب در زنان نسبت به مردان دیرتر گزارش شده است. طیف شدّت و تظاهرات بالینی اسکیزوفرنی می‌تواند منعکس‌کننده اختلالات در نواحی مختلف مغز باشد (1).

 اختلال دوقطبی نیز یک بیماری رایج، ناتوان‌کننده و عودکننده با شدّت‌های مختلف می‌باشد. شروع آن اغلب در اواخر کودکی و اوایل جوانی بوده که نسبت به دیگر اختلالات ذهنی شیوع بالاتری دارد. علایم بیماری شامل دوره‌های روان شیدایی یا افسردگی می‌باشد (2).

مطالعات متعدّدی وجود دارد که نشان‌دهنده ارتباط بین برخی عفونت‌های ویروسی با برخی از بیماری‌های روانی است. Whitford و همکاران نشان داده‌اند که ایجاد اسکیزوفرنی در بعضی موارد ممکن است با عوامل عفونی در ارتباط باشد (3). عوامل عفونی‌کننده نوروتروپیک از مدت‌ها قبل در اسکیزوفرنی بررسی شده‌اند. ویروس‌های نوروتروپیک می‎توانند مرتبط با کاهش ماده خاکستری مغز در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی ‌باشند. در معرض قرارگرفتن با عوامل عفونی رایج مانند: سیتومگالوویروس (CMV)، هرپس‌سیمپلکس ویروس (HSV)، اپشتین‌بار ویروس (EBV)، ویروس اوریون (Mumps)،Toxoplasma gondi (TOX) و آنفلوانزا، باعث افزایش ضریب اسکیزوفرنی می‎شوند (4).

هرپس‌ویروس‌های انسانی با پتانسیل نوروتروپیک شامل: HSV1&2، CMV، EBV، ویروس واریسلا- زوستر (VZV) و هرپس ویروس انسانی 6 (HHV-6) می‌باشند. هرپس ویروس‌ها می‌توانند بعد از وارد کردن DNA ویروسی به ژنوم میزبان، باعث عفونت Latent گردند. DNA هرپس‌ ویروس واردشده، بعد از تحریک دوباره فعال گردیده و باعث تولید ذرّات ویروسی و عفونت سلول‎های دیگر می‌گردد. این فرآیند می‌تواند منجر به یک سیکل مادام‎العمری بازرخداد عفونت گردد (5).

EBV یکی از اعضای خانواده هرپس ویریده است که تقریباً همه‎ جوامع دنیا را در دوران کودکی به‌صورت تحت کلینیکی آلوده ‌کرده و می‎تواند به‌صورت پایدار در بدن باقی بماند. سلول‌های تولیدکننده آنتی‌بادی که سلول‌های با طول عمر زیاد هستند، بهترین مکان برای پایداری این ویروس می‌باشند (6). این عفونت‌ها باعث تولید مداوم آنتی‌بادی‌های کلاس IgG در پاسخ به پروتئین‌های ویروسی مشخصی می‌گردند که می‌توانند در خون افراد دچار عفونت، اندازه‌گیری شوند. عفونت‌های HSV در سیستم عصبی مرکزی می‌تواند منجر به بسیاری از پیامدهای نورولوژیکی گردد. این پیامدها شامل اختلال در عملکردهای حافظه و عملکردهای اجرایی می‌باشد که مشابه این اختلالات در بعضی از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی وجود دارد (7).

با توجه به اهمیت بیماری‌های اسکیزوفرنی و دوقطبی و صدمات اجتماعی و اقتصادی ایجادشده در جامعه و نیز با توجه به اهمیت بیماری‌های ذکرشده در سلامت و بهداشت عمومی و همین‌طور عدم وجود اطلاعات کافی در بحث شیوع HSV و EBV در این بیماران و علت‌یابی آن، لازم است مطالعاتی در این زمینه صورت گیرد. از آنجایی که تاکنون هیچ‌ مطالعه‌ای در زمینه ارتباط این بیماری‌ها با عوامل عفونی در ایران انجام نشده است، در این مطالعه به بررسی سطح آنتی‌بادی ویروس‎های HSV و EBV و همچنین شناسایی DNAیEBV در سرم بیماران اسکیزوفرنی و دوقطبی و مقایسه آن با گروه کنترل پرداخته شد.

روش تحقیق

این یک پژوهش مورد- شاهدی است که بر روی بیماران بستری در بیمارستان روان‌پزشکی ایران و همچنین کارکنان دانشگاه علوم پزشکی تهران به‌عنوان گروه کنترل انجام شد. گروه مورد شامل 46 نفر از بیمارانی بود که با تشخیص ابتلا به اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی در بیمارستان روان‌پزشکی ایران بستری شده بودند. انتخاب بیماران به‌روش نمونه‌گیری در دسترس بود و بیمارانی که در طی دوره مطالعه با تشخیص اسکیزوفرنی و یا اختلال دوقطبی در بیمارستان بستری شدند، مورد بررسی قرار گرفتند.

ابتدا از قیم قانونی بیماران و همچنین افراد گروه کنترل، برای ورود به مطالعه رضایت آگاهانه کسب گردید. به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات درخصوص متغیّرهای دموگرافیک و اطلاعات مربوط به بیماری افراد، از پرسشنامه‌ای که توسط محققین طراحی شده بود، استفاده گردید.

حجم نمونه بر اساس مطالعه Rimon و همکاران (8) با احتمال 17% در گروه بیماران اسکیزوفرنی و احتمال 4% در گروه کنترل بر اساس فرمول مقایسه نسبت‌ها (فرمول 1) در 2 گروه، در هر گروه 46 نفر محاسبه شد. در این فرمول،
Z(1-α/2)=1.96، Z(1-β)=0.84،p1=0.04  وp2=0.17  درنظر گرفته شد. مقادیرP1  وP2  با استفاده از نرم‌افزار PASS انتخاب گردید. در نهایت حجم نمونه برابر با 46نفر در هر گروه به‌دست آمد.

فرمول (1):

از کلیه بیماران و همچنین افراد گروه کنترل نمونه خون با حجم 5 سی‌سی به روش آسپتیک گرفته شد و سرم آن برای آزمایش‌های بعدی مورد استفاده قرار گرفت. اندازه‌گیری آنتی‌بادی IgG بر ضدّ ویروس‌های HSV و EBV به‌روش الایزا و با استفاده از کیت‌های مربوطه (شرکت Vircell، ساخت اسپانیا) انجام شد. نتایج حاصل به‌صورت کمّی گزارش گردید.

برای بررسی بار EBV در جریان خون از روشReal time PCR و کیت تجاری Primer Design ساخت کشور انگلستان استفاده شد. لازم به توضیح است که دقّت اندازه‌گیری و شناسایی کیت مورد استفاده copy number20 در میکرولیتر در CT: 31 و معیار مثبت‌بودن در این مطالعه تا CT:35 بود.

در نهایت تفسیر نتایج به کمک نرم‌افزارIBM SPSS  (ویرایش 22) و با استفاده از دو آزمونChi square test  (برای داده‌های کیفی) و T–test )برای داده‌های کمی) انجام شد. این مطالعه از نظر ملاحظات اخلاقی، در کمیته اخلاق در پژوهش‌های علوم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران با کد IR.TUMS.REC.1394.1110 مورد تأیید قرار گرفت.

یافته‌ها

در این مطالعه، 92 نمونه سرم شامل46 مورد از افراد گروه کنترل سالم و 46 مورد از افراد بیمار با تشخیص اسکیزوفرنی (37مورد) و دوقطبی ‎(9مورد) مورد بررسی قرار گرفتند. مشخصات دموگرافیک دو گروه مورد و شاهد در جدول 1 آورده شده است. به لحاظ سنّی تمام افراد بیمار، سنّی بالای 20 سال داشتند (بین 22 تا 63 سال). از نظر پراکندگی سنی، 3/67‌% (31 مورد) افراد در محدوده سنّی زیر 40 سال و 7/32‌% (15 مورد) آنها بالای 40 سال بودند. میانگین سنّی افراد گروه مورد 39/36 سال با انحراف معیار 923/9 و میانگین سنّی افراد گروه شاهد 22/36 سال با انحراف معیار 02/10 بود.

نتایج مربوط به میانگین سطح آنتی‌بادی‌های اختصاصی سنجیده شده برای گروه‌های مورد و شاهد در جدول 2 آمده است. بر اساس این جدول، میانگین سطوح آنتی‎بادی در گروه مورد در هر دو ویروس، از میانگین سطح آنتی‎بادی در دو گروه شاهد بالاتر بود. سطح معنی‌داری در EBV برابر 19/0 و در HSV برابر 853/0 بود.

جدول 1- مشخصات دموگرافیک بیماران اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی (مورد) در مقایسه با گروه کنترل سالم (شاهد)

جدول 2- مقایسه میانگین سطوح آنتی‎بادی بر ضدّ ویروس‎های هرپس‌سیمپلکس و اپشتین‌بار در دو گروه دارای اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی و گروه سالم

جدول 3- مقایسه فراوانی نسبی موارد HSV  و EBV در دو گروه مورد و شاهد

همچنین بر اساس نتایج مندرج در جدول 3، میزان شیوع آنتی‎بادی  HSVدر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی 4/80% و میزان شیوع آنتی‌بادی  HSVدر افراد گروه کنترل سالم 6/82% به‌دست آمد. میزان شانس ابتلا
(Odds Ratio) به بیماری‌های اسکیزوفرنی و دوقطبی در افراد سرم مثبت از نظر آنتی‎بادی HSV، برابر 865/0 با دامنه اطمینان 95% به‌دست آمد.

از سوی دیگر میزان شانس ابتلا (Odds Ratio) به اسکیزوفرنی و دوقطبی در افراد سرم مثبت از نظر آنتی‎بادی EBV، برابر 122/2 به‌دست آمد.

جدول 3 میزان شیوع آنتی‌بادی EBV را در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی که بیانگر سرم مثبتی تمام نمونه‌های مورد می‌باشد، نشان می‌دهد. اما این میزان شیوع آنتی‌بادی EBV، در افراد گروه کنترل سالم 2/89 % به‌دست آمد.

بررسی معنی‌داری اختلاف موارد مثبت و منفی از نظر آنتی‎بادی ضدّ EBV در بین دو گروه مورد و شاهد به کمک آزمون دقیق فیشر انجام گردید و با سطح معنی‌داری 02/0، ارتباط معنی‌دار بین ویروس مذکور و بیماری اسکیزوفرنی و اختلاف دو قطبی تأیید گردید.

با انجام Real time PCR بر روی 87 نمونه مثبت از نظر حضور EBV IgG، میزان شیوع DNA‌ی EBV در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی و نیز در افراد گروه کنترل سالم، با توجه به عدم جداسازی ژنوم ویروسی، صفر گزارش گردید.

بحث

بیماری‎های روحی و روانی، از همان ابتدای تاریخ حیات بشری با وی عجین بوده‌اند. قرن‌ها تلاش برای یافتن علت این ناهنجاری‎های روانی ادامه داشته و با توصیفات مختلف و گاهی خرافات همراه شده است.

 در اواخر قرن بیستم، ارتباط این بیماری‌ها با شیوه زندگی و عوامل محیطی در معرض، بسیار مورد کنکاش قرار گرفت و طی دو دهه اخیر ویروس‌ها به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین عوامل خطر مرتبط با بیماری‎های روانی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. هر چند دانش بشری در ابتدای‎ این حرکت علمی قرار دارد، ولی‎ با توجه به عوارض ناخوشایند فردی و بار اجتماعی گسترده این بیماری‎های روانی، امروزه این نوع مطالعات و بررسی جوانب مختلف و عوامل ایجادگر این بیماری‎‎ها، به‌سرعت در حال پیشرفت می‌باشند.

در سال 1922 Karl Menninger این نکته را بیان کرد که «شدت و حدّت انسفالیت ایجادشده می‎تواند در ارتباط با ویروس باشد». آزمایش‎های اولیه بررسی نظریه ارتباط بیماری‎های ویروسی با بیماری‎های ذهنی شدید و جدّی ،در دهه 50 قرن بیستم آغاز گردید. حضور ویروس در مغز و CSF افراد اسکیزوفرنی مرده یا جنین مرده از مادر مبتلا به اسکیزوفرنی، طی مطالعات متعدّد گزارش گردیده است. مطالعات شناسایی ژنوم ویروس در بافت مغزی فرد اسکیزوفرنی مرده، در سال 1979 آغاز گردید (9). Kudelova و همکاران در سال 1988، DNA هرپس ویروس‎ها را در بیوپسی مغز افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، پس از مرگ آنها یافتند (10). Mesa و همکاران در سال 1988 ساختارهای درون سیتوپلاسمی پوشیده شده در کپسول شبیه به هرپس ویروس‎ها را در نمونه بافت مغزی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، پس از مرگ آنها و همچنین در بافت مغز جنین‎های سقط‌شده که مادران آنها دچار اسکیزوفرنی بودند، مشاهده کردند (11).

آزمایش‎های اولیه بررسی نظریه ارتباط بیماری‎های ویروسی با بیماری‎های ذهنی شدید و جدّی، در دهه 50 قرن بیستم آغاز گردید. Yolken و همکاران در سال 1995 فرضیه ویروسی‌بودن را در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی و دوقطبی تأیید کردند (12).

با مطالعات بیشتر، عوامل خطر دخیل در اسکیزو‎فرنی و اختلال دوقطبی معرفی شدند که شامل: ژنتیک، سن شروع بیماری، جنسیّت، فصل تولد، اختلافات منطقه‌ای، تولّد در مناطق شهری، تراکم بالای خانواده، وضعیت اقتصادی- اجتماعی ضعیف، عوارض زمان تولد و دوران جنینی، مواجهه قبل از تولد با عفونت آنفلوانزا و سوء تغذیه هنگام بارداری، از جمله این عوامل خطر معرفی شدند (13، 14).

از بین عوامل ویروسی، خانواده هرپس‌ویروس‎ها به‌عنوان یکی از عوامل احتمالی مسبّب این بیماری‎های روانی مطرح می‎باشند (15). مکانیسم پیشنهادی برای ایجاد اسکیزوفرنی، دقیق معلوم نیست؛ اما گفته می‎شود به‌دنبال چرخه پنهانی و ویژگی‎های عود عفونت هرپسی، آسیب به سلول و مستعدشدن به اسکیزوفرنی ایجاد می‌شود (16).

برای قبول اینکه ویروس عامل بیماری است، لازم است حضور ویروس، Ag یا Ab ویروس شناسایی شود؛ از سوی دیگر حضور ویروس و شواهد آن در افراد، به‌تنهایی نمی‎تواند همیشه دلیل بر بیماری باشد؛ بنابراین برای نتیجه‌گیری بهتر و توصیف علمی‎تر، باید علاوه بر حضور این ویروس و شواهد آن در مغز و سرم افراد بیمار، این شواهد را در افراد سالم نیز به موازات بررسی کرد (17).

مطالعه انجام‌شده نیز به بررسی اختلاف سطح آنتی‌بادی سرمی بر ضدّ دو ویروس HSV و EBV در دو گروه مورد و شاهد پرداخت. از آنجایی که شناسایی DNA ویروس‎ EBV، هم حساسیّت و هم اختصاصیّت زیادی نسبت به روش‎های سرولوژی در شناسایی بیماری فعال دارد- به بیان بهتر سطح DNA ویروس EBV سرم بهتر از تیتر VCA IgG مرحله بیماری را نشان می‎دهد- در مطالعه حاضر، از تکنیک Real-time-PCR نیز در کنار روش سرولوژی استفاده شد تا کیفیت نتایج خروجی، دارای حساسیّت و اختصاصیّت بالایی باشد.

 در این مطالعه، میزان شیوع آنتی‎بادی  HSVدر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی با توجه به جدول 2، بیانگر این است که مثبت‌بودن آنتی‌بادی سرم برای HSV، عامل خطر برای بروز بیماری روانی نمی‎باشد.

نتایج مشابه مطالعه حاضر در مورد میزان مثبت‌بودن آنتی‌بادی سرم بر ضدّ HSV، قبلاً در مطالعه‌ای توسط Tedla و همکاران گزارش گردیده بود (18). البته چندین مطالعه، عکس نتایج حاصل از مطالعه حاضر را گزارش کرده‌اند.  Prasadو همکاران در سال 2012 با مطالعه بر روی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، مشاهده کردند که عفونت با HSV-1، باعث ایجاد اختلالات ادراکی که در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی وجود دارد، می‌گردد. آنها همچنین بیان کردند که HSV-1 ممکن است عملکردهای عصبی را در طول دوره اختفا و فعال‌شدن مجدّد، تحت تأثیر قرار دهد. همچنین در معرض قرارگیری با دیگر هرپس ویروس‌های انسانی، مانند: CMV و HSV-2 نیز ممکن است مرتبط با اختلالات ادراکی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی باشد (19).

Schmutzhard و همکاران در سال 2001 مشاهده کردند که HSV-1 و HHV-6 می‎توانند باعث عفونت سیستم اعصاب مرکزی در افراد سالم که هیچ نقص ایمنی آشکاری ندارند، گردند (20). Dickerson و همکاران (2004) و Schretlen و همکاران (2010)، یک وابستگی مشابه بین HSV-1 و اختلالات ادراکی را در بیماران دوقطبی به اثبات رساندند (22، 21).

در مطالعه حاضر، بر اساس نتایج منفی تست ملکولی Real-time PCR، این نکته را می‎توان بیان کرد که در اکثر موارد، بیماران عفونت نهفته EBV را داشتند که در این مراحل، هیچ ژن تأخیری بیان نمی‌شود. Kimura و همکاران (2008) در مطالعه خود این موضوع را بیان کردند که DNA ویروس EBV، در سرم یا پلاسمای افراد سالم به‌ندرت یافت می‎شود و میزان بار ویروسی در پلاسما هیچ ارتباطی با میزان بار ویروس در PBMC ندارد (23).

مشابه با مطالعه‎ ‎حاضر،Taller  و همکاران به جستجو برای یافتن توالی اسیدنوکلئیک EBV در مغز بیماران اسکیزوفرنی با استفاده از Nested-PCR پرداختند. آنها در هیچ‌کدام از گروه‎ها، ژنوم EBV را شناسایی نکردند (24).

بر اساس نتایج میزان شانس ابتلا (Odds Ratio) به بیماری‌های اسکیزوفرنی و دوقطبی در افراد سرم مثبت از نظر آنتی‎بادی HSV، برابر 865/0 به‌دست آمد. از آنجایی که این فاکتور بیانگر اندازه تأثیر یک مداخله در بروز پیامد و نشانگر قدرت ارتباط بین دو داده دوتایی می‎باشد، پس عدد حاصل بیانگر این است که سرم مثبت‌بودن برای HSV، عامل خطر برای بروز بیماری روانی نمی‎باشد. در این مطالعه، میزان شانس ابتلا (Odds Ratio) به اسکیزوفرنی و دوقطبی در افراد سرم مثبت از نظر آنتی‎بادی EBV، برابر 122/2 به‌دست آمد. چون احتمال وقوع بالاتر از یک حاصل شد، پس نشانگر این موضوع بود که سرم مثبت‌بودن برای EBV، یک عامل خطر و افزاینده احتمال رخداد بیماری روانی در افراد سرم مثبت می‎باشد.

با در نظر گرفتن شیوع کم بیماری اسکیزوفرنی و دوقطبی (5-1% در جوامع مختلف) و شیوع بالای بیماری ویروسی (حاد-مزمن) و سرولوژی مثبت بالای آن در جامعه (Seroprevalance)، باید (و نیز تا حدودی بر اساس شواهد حاصل از این مطالعه ) این نکته را گفت که ویروس، ارتباطی با ایجاد بیماری روانی ندارد و بالابودن سطح آنتی‎بادی احتمالاً در اثر برخورد با ویروس در افراد بیمار روانی می‌باشد.

با توجه به میزان بالای شیوع آنتی‌بادی سرمی بر ضدّ HSV و EBV در دو گروه و با توجه به عدم جداسازی ژنوم ویروس از کل نمونه‌‎ها، شاید نتوان به‌طور قطع مؤثّربودن این ویروس‎ها را در ایجاد بیماری روانی بیان کرد؛ چون نتایج همسو با بالابودن IgG هرپس ویروس‎ها در جامعه می‎باشد که امری مورد انتظار است.

نتیجه‌گیری

یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که ارتباط معنی‌داری بین سابقه ابتلا به EBV با بیماری اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی وجود دارد؛ اما این ارتباط در مورد سابقه ابتلا به ویروس HSV با ایجاد بیماری‌های ذکرشده مشاهده نشد.

در انتها این نکته را باید متذکر شد که هر چند مطالعه ما نتایج مثبت احتمالی را نشان نداد؛ اما چون از دیدگاه جدیدی بیماران را مورد بررسی و تحلیل قرار داد، پس می‎توان به جد گفت که نتایج حاصل از این مطالعه، به بدنه دانش ما در مورد بیماری اضافه کرده است.

نکته پایانی هر پایشی این است که فقط با تکیه بر یک روش و در بازه زمانی کوتاه، نمی‎شود علل بیماری‎های هتروژنی چون بیماری‎های روانی را شناخت. حضور همزمان اطلاعات حاصل از روش‌های سرولوژی، ملکولی، پاتولوژی و روانپزشکی-روانشناسی در کنار هم و تحلیل این حجم اطلاعات خام، می‎تواند کمک‌کننده اساسی و امیدبخش برای علت این‌گونه بیماری‎ها باشد.