مجله علمی دانشگاه

---

با توجه به شیوع بالای سرطان‌ها- به‌عنوان یکی از علت‌های عمده مرگ و میر در سراسر دنیا- به‌دنبال صنعتی‌شدن جوامع انسانی در سالیان اخیر، به‌ویژه سرطان پستان که در این مقاله به آن پرداخته شده است و تأثیر این سرطان به‌خصوص بر سلامت زنان که دارای نقش محوری در خانواده و جامعه هستند، اتخاذ روش‌های تشخیصی مؤثّر و کارآمد در مراحل اولیه بسیار حائز اهمیت می‌باشد و باید به‌عنوان جزء اصلی استراتژی‌هایی که هدف‌ آنها ارتقای سلامت زنان و کاهش میزان ابتلا و مرگ و میر ناشی از سرطان پستان است، لحاظ گردد. در این میان، آموزش و ارتقای سطح آگاهی زنان و توصیه به انجام روش‌های مختلف غربالگری سرطان پستان در مراحل اولیه با توجه به راهنماهای در دسترس، به‌عنوان اقدامات پیشگیرانه، نقش مهمی ایفا می‌کنند. در این مقاله مروری سعی شده است، شیوع و اپیدمیولوژی سرطان پستان، عوامل خطر و سطوح مختلف پیشگیری آن، مورد بررسی قرار گیرد.

---

زمینه و هدف: امروزه پیشرفت‏های علمی و صنعتی در زمینه پزشکی و داروسازی، امکان دسترسی به انواع داروها را فراهم آورده است. چنانچه این دسترسی با نظارت صحیح همراه نباشد، می‏تواند موجب مصرف خودسرانه داروها گردد. مطالعه حاضر با هدف تعیین اپیدمیولوژی خوددرمانی و عوامل مرتبط با آن در مراجعه‌کنندگان به داروخانه‏های سطح شهر بیرجند انجام شد.

روش تحقیق: این مطالعه توصیفی-تحلیلی، به‌روش نمونه‏گیری طبقه‏ای تصادفی بر روی 944 نفر از مراجعه‌کنندگان به داروخانه‏های شهر بیرجند در زمستان و بهار 1393-1394 انجام شد. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه روا و پایا جمع‏آوری شد. داده‌ها پس از ورود به نرم‏افزار SPSS (ویرایش 19)، با کمک آزمون‏های آماری Chi-Square، t-test مستقل، Mann– Whitney، Kruskal– Wallis و Tukey در سطح معنی‏داری 05/0P< تجزیه و تحلیل شدند.

یافته‌ها: میانگین سنی افراد شرکت‌کننده 8/10±8/32 سال بود. 5/84% از افراد مصرف خودسرانه دارو را بیان کردند که 58% آنها مرد بودند. بیشترین مصرف خودسرانه مربوط به داروهای سرماخوردگی و حساسیّت (4/61%) و مسکّن‌ها (9/43%) بود. در بین شرکت‌کنندگان در مطالعه، 33% آنها عدم دسترسی به پزشک، 5/44% آنها دسترسی راحت به دارو توسط داروخانه و 6/30% آنها تجویز نسخه مشابه از سوی پزشک را از مهمترین دلایل مصرف نابجای دارو عنوان کردند.

نتیجه‌گیری:

مصرف نابجای دارو در جامعه مورد مطالعه بسیار بالا بوده که عمدتاً، در دسته داروهای سرماخوردگی، مسکن و آنتی بیوتیک می‌‌باشند. دسترسی آسان به دارو در داروخانه‌ها، احتمالاً مهم‌ترین عامل خوددرمانی محسوب می‌شود.

---

آموزش بالینی را می‌توان به‌صورت فعالیتی تسهیل‌کننده برای یادگیری در محیط بالینی دانست که در طی آن دانشجویان با حضور بر بالین بیمار تجربیاتی کسب می‌کنند و در تعامل با استاد و محیط، مفاهیم آموخته‌شده را در عمل به‌کار می‌گیرند. در آموزش بالینی، فرصتی برای دانشجو فراهم می‌آید تا دانش نظری خود را به مهارت‌های ذهنی، روانی و حرکتی متنوعی که برای مراقبت از بیمار ضروری است، تبدیل کند(1).
ارزشیابی، فرآیند یاددهی و یادگیری از فعالیت‌های مورد توجه در مؤسسات آموزشی است؛ زیرا تربیت نیروی انسانی متبحّر، کارآزموده و دارای صلاحیت، به میزان زیادی وابسته به این فرآیند است. به‌کارگیری تکنیک‌های نوین آموزشی، افزایش بهره‌وری مراکز آموزشی و در نهایت ارتقای کارآیی، هدفی است که در تمامی مراکز آموزشی دنیا دنبال می‌شود؛ اما در مورد رشته‌های علوم پزشکی که به‌طور مستقیم با حفظ و ارتقای سلامت مردم و جامعه در ارتباط هستند، از توجه بیشتری برخوردار است و سعی بر آن است تا با استفاده از روش‌های جدید بتوان میزان اثربخشی آموزش پزشکی را بهتر نمود(1).
یکی از شیوه‌های ارزشیابی که دارای ساختار بوده و بر تجربیات یادگیری در طول دوره آموزش متمرکز می‌باشد، لاگ‌بوک یا آموزش‌نامه است. آموزش‌نامه، وسیله ساده‌ای برای فراگیران و چارچوبی برای سازماندهی و ثبت فعالیت‌های آموزشی مختلف آنان می‌باشد. یکی از خصوصیات منحصر به فرد آموزش‌نامه، موظّف‌کردن دانشجویان به انجام تعداد مشخصی مهارت است. این مشخصه موجب می‌شود، دانشجویان وظایف خود را به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده و هدفمند انجام دهند و با تکرار و تمرین، از بروز اشتباهات جلوگیری کنند(2).
در حال حاضر بسیاری از جنبه‌های مرتبط با آموزش بالینی، نسبت به گذشته تفاوت نموده است. توسعه فناوری، تغییرات الگوی زندگی فردی یا همان سبک زندگی و مواجهه بیشتر با عوامل خطرساز محیطی (مانند: توسعه صنایع شیمیایی، مواد شیمیایی طبیعی یا مصنوعی، عوامل بیولوژیک شامل: ویروس‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها، عوامل رفتاری شامل: تنش‌های روانی و اعتیاد دارویی)، باعث تغییر در الگوی بروز بیماری‌ها به‌طور عام‌تر و به‌ویژه در زمینه بیماری‌های واگیر و غیرواگیر شده است. بنابراین متناسب با این تغییرات، انتظار می‌رود مهارت‌ها و توانمندی‌های فارغ‌التحصیلان و دانش‌آموختگان نیز ارتقا یابد. از آنجایی که شناخت و تحلیل اثربخشی نیاز‏های آموزشی، پیش‌نیاز یک سیستم آموزشی موفق است، تجدیدنظر و بازنگری مستمر برنامه‌های آموزشی مبتنی بر امکانات، شرایط و نیازهای جدید، امری اجتناب‌ناپذیر است(3).
در همین راستا، نتایج مطالعه‌‌ای که بر روی 233 نفر از دانشجویان پزشکی مقطع بالینی (کارآموز و کارورز) دانشگاه علوم پزشکی بیرجند در سال تحصیلی 96-1395 انجام شد، نشان داد که 5/24 درصد دانشجویان انجام و تکمیل فعالیت‌های لاگ‌بوک را در یادگیری مهارت‌های بخش بالینی در حدّ زیاد و خیلی زیاد مفید دانستند و 8/70 درصد، ضرورت بازنگری لاگ‌بوک‌های موجود در بخش‌های بالینی را بیان کردند(4).
بنا بر نتایج مطالعه‌ای که در بالا به آن اشاره شد، ضرورت بازنگری لاگ‌بوک‌های مورد استفاده در بخش‌های بالینی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند براساس آخرین نکات بالینی، بیماری‌ها شامل بیماری‌های بازپدید و نوپدید و روش‌های تشخیصی- درمانی متناسب با تغییرات در گایدلاین‌های تشخیصی- درمانی با استفاده از جدیدترین منابع، احساس می‌شود.
 با توجه به استفاده فراگیر از لاگ‌بوک‌های الکترونیک در سال‌های اخیر در دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور که در راستای تحوّل و نوآوری در آموزش علوم پزشکی می‌باشد، پیشنهاد می‌شود لاگ‌بوک‌ها در این دانشگاه نیز به‌صورت الکترونیک ارائه و ارزشیابی شوند. لاگ‌بوک الکترونیک با ثبت مداوم فعالیت‌ها و تکنیک‌های بالینی بر اساس اهداف آموزشی، علاوه بر تثبیت یادگیری، موارد عدم دستیابی به اهداف بالینی را مشخص می‌کند و به این طریق نظارت و ارزشیابی دانشجو به‌طور منظم صورت می‌گیرد.

---

---