زمینه و هدف: با توجه به نقشی که شپش سر در انتقال بیماریهای مختلف دارد و به عنوان یک عامل مهم در سنجش سطح بهداشت جامعه و بخصوص بهداشت فردی محسوب می شود، مطالعه حاضر با هدف ارزشیابی برنامه آموزش بهداشت به منظور کاهش میزان آلودگی به شپش سر انجام شد.
روش بررسی: این مطالعه تجربی (آزمون- شاهد) در سال 1382 بر روی دانش آموزان دختر مدارس ابتدایی شهر زابل انجام شد. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه، برگ ثبت شواهد مستقیم رفتار یا فرم بازنگری و معاینه از نظر وجود نمف و شپش بالغ بود. پس از تعیین میزان آلودگی به شپش سر در افراد مورد مطالعه و انجام آزمون اولیه، برنامه و محتوای آموزشی تهیه گردید؛ سپس 175دانش آموز پایه پنجم مبتلا به شپش سر به صورت تصادفی به دو گروه آزمون و شاهد تقسیم شدند. در گروه آزمون، مداخله آموزشی صورت گرفت. بعد از 1.5 ماه آزمون ثانویه انجام شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمونهای t زوجی و Chi-Square در سطح معنی داری P‏?0.05تحلیل شدند.
یافته ها: از بین 1066 دانش آموز، 313 نفر (29.4%) آلودگی به شپش سر داشتند. پس از مداخله آموزشی، میزان آلودگی در گروه آزمون به 17.6% کاهش یافت ولی در گروه شاهد تغییری نکرد. در گروه آزمون اختلاف معنی داری از نظر تاثیر برنامه آموزش بهداشت بر آگاهی، نگرش و عملکرد بهداشتی مشاهده شد (P<0.001) ولی در گروه شاهد این اختلاف معنی دار نبود. بین میزان آلودگی به شپش سر با متغیرهای میزان تحصیلات والدین، پایه تحصیلی، دفعات استحمام در هفته، وجود حمام در منزل، میزان درآمد ماهیانه، بعد خانوار و استفاده از وسایل مشترک (مقنعه، روسری، شانه و حوله) ارتباط معنی داری وجود داشت (P<0.02) (84.8 =?2).
نتیجه گیری: در این تحقیق برنامه آموزش بهداشت در کاهش آلودگی به شپش سر تاثیر مثبت داشت؛ بر این اساس توصیه می شود آموزش بهداشت فردی به صورت مدون در کتابهای آموزشی گنجانده شود و در مورد علائم و نحوه انتقال و پیشگیری، در مدارس و جلسات اولیا و مربیان، به والدین آموزش داده شود.