چکیده
با توجه به شیوع بالای عفونت هلیکوباکتر پیلوری در ایران، ریشه کنی آن با یک رژیم مؤثر، کم هزینه و راحت یکی از چالش های پیش رو است. این مطالعه با هدف مقایسه تأثیر" رژیم بر پایه لووفلوکساسین" با "رژیم بر پایه کلاریترومایسین" در درمان هلیکوباکترپیلوری طراحی شد. این پژوهش نیمهتجربی بر روی 161 بیمار مبتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری مراجعهکننده به کلینیک گوارش بیمارستان ولیعصر (عج) بیرجند انجام شد. بیماران به صورت تصادفی به دو گروه A(لووفلوکساسین، پنتوپرازول و آموکسی سیلین( و B(آموکسی سیلین، پنتوپرازول، کلاریترومایسین و بیسموت ساب سیترات) تقسیم و به مدت 14 روز تحت درمان قرار گرفتند. 4 هفته پس از اتمام درمان، جهت بررسی ریشه کنی، تست تنفسی اوره آز انجام شد. در گروه لووفلوکساسین،67 نفر (91/8 درصد) و در گروه کلاریترومایسین 55 نفر (70/5 درصد)، ریشه کنی صورت گرفت که تفاوت از نظر آماری معنادار بود. (0/001=P). همچنین در دو گروه تفاوت آماری معناداری از نظر عوارض مشاهده نشد (0/3=P). نتایج این طور نشان داد که رژیم بر پایه لووفلوکساسین به دلیل اثربخشی بیشتر بر ریشه کنی هلیکوباکترپیلوری علیرغم تعداد کمتر دارو و میزان عوارض مشابه میتواند به عنوان جایگزینی برای درمان چهار دارویی بر پایه کلاریترومایسین بهکار رود.
مقدمه
هلیکوباکترپیلوری یکی از شایع ترین عفونت های باکتریال مزمن در سراسر جهان است که درمان مؤثر آن نقش مهمی در پیشگیری از عوارض شامل گاستریت مزمن، زخم های معده و دئودنوم، لنفوم بافت لنفاوی همراه مخاط و سرطان معده دارد (1). شیوع این عفونت در ایران در برخی مناطق تا 90٪ در بزرگسالان گزارش شده است (2).
تاکنون رژیم های مختلفی جهت ریشه کنی هلیکوباکتر پیلوری در کشورهای مختلف دنیا به کار گرفته شده است. یکی از این رژیم های پر کاربرد در ایران رژیم سه دارویی بر پایه کلاریترومایسین شامل آموکسی سیلین، کلاریترومایسین و مهار کننده پمپ پروتون میباشد که بهدلیل مقاومت بالا و میزان ریشه کنی پایین عفونت در راهنمای کشوری درمان توصیه شده است در صورت استفاده، بیسموت به آن اضافه شود (3)
علیرغم استفاده گسترده، مطالعه کافی در مورد اثربخشی این رژیم در نقاط مختلف، با در نظر گرفتن الگوی مقاومت میکروبی کلاریترومایسین وجود ندارد. علاوه بر این؛ تعداد زیاد داروها و عوارض جانبی پذیرش این رژیم برای بیماران را سخت نموده است و در نهایت میزان پاسخ در حد قابل قبول نمیباشد( کمتر از 80%) (4).
این مهم نیاز به ارزیابی رژیمهای دیگر توصیه شده جهت بررسی برای جایگزینی رژیم کلاریترومایسین با یک رژیم مؤثر و کم هزینه با پذیرش بهتر از سوی بیمار را ضروری می نماید. یکی از رژیم های ذکر شده در راهنمای بین المللی رژیم بر پایه لووفلوکسساسین شامل آموکسی سیلین، لووفلوکساسین و مهار کننده پمپ پروتون میباشد (5). مطالعات متعددی در این زمینه وجود دارد. ازآن جمله در مطالعه ای که توسط Dib Jor و همکاران برای مقایسه رژیم سه دارویی بر پایه کلاریترومایسین با رژیم بر پایه لووفلوکساسین انجام شد، میزان پاسخ در رژیم لووفلوکساسین بهطور قابل توجهی بالاتر بوده (94/8 درصد در مقابل 66/6 درصد) (6). از آنجا که مطالعهای در خصوص مقایسه اثربخشی این رژیم با رژیم بر پایه کلاریترومایسین بعلاوه بیسموت وجود ندارد، ما در این مطالعه قصد داریم اثر بخشی این دو رژیم را با توجه به تعداد کمتر دارو و پذیرش بهتر رژیم لووفلوکساسین مقایسه و امکان استفاده از این رژیم بهجای رژیم کلاریترومایسین را بررسی نماییم.
روش تحقیق
این پژوهش نیمه تجربی پس از اخذ کد اخلاق (IR.BUMS.REC.1398.182) بر روی 161 بیمار سرپایی مبتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری که به کلینیک گوارش بیمارستان ولیعصر (عج) بیرجند در سال 1398 مراجعه کرده بودند، انجام شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل: ابتلا به عفونت هلیکوباکترپیلوری که به وسیله تست تنفسی اوره آز و یا تست UBT تایید شده باشد، تمایل به همکاری در مطالعه، عدم استفاده از داروهای مهارکننده پمپ پروتون یا بلوککنندههای رسپتور H2 دو هفته قبل از شروع مداخله و عدم سابقه مصرف هر گونه آنتی بیوتیک چهار هفته قبل از شروع مداخله تعیین گردید. همچنین بیمارانی که دارای سابقه درمان قبلی هلیکوباکترپیلوری بودند، زنان باردار، سابقه بدخیمی، سابقه جراحی گاسترکتومی، وجود بیماری کبدی شدید یا هر بیماری شدید دیگری در کمتر از دو سال گذشته در بیمار، وجود هر گونه حساسیت به پنیسیلین و یا دیگر ترکیبات به کار برده شده در رژیم دارویی، هم چنین بیمارانی که به هر علتی رژیم های دارویی مذکور را به طور کامل مصرف نکردند، از مطالعه خارج شدند.
روش کار به این صورت بود که پس از مثبت شدن تست تنفسی اوره آز (UBT) Urea Breath Test( و یا تست اورهآز سریع، بیماران به صورت تصادفی به دو گروه A و B تقسیم شدند. بیماران گروهA (73نفر) تحت درمان با رژیم سه دارویی لووفلوکساسینmg 500 یکبار در روز، پنتوپرازولmg 40 هر 12 ساعت و آموکسی سیلین mg1000 هر 12 ساعت قرار گرفتند. بیماران گروهB 88 نفر وارد مطالعه شدند که 10 نفر به علت عدم تکمیل درمان معیار خروج را داشتند و از مطالعه حذف شدند که در مجموع ارزیابی بر روی 78 نفر صورت گرفت. گروه B تحت درمان با رژیم چهار دارویی آموکسی سیلین g1 هر 12 ساعت، پنتوپرازولmg 40 هر 12 ساعت، کلاریترومایسین mg 500 هر 12 ساعت و بیسموت 2 قرص mg 250 هر 12 ساعت به مدت 14 روز قرار گرفتند. 4 هفته پس از اتمام درمان تست UBT انجام و نتیجهدو گروه مقایسه شد.
یافتهها
نتایج نشان داد، دو گروه از نظر جنسیت همگن بودند (0/72=P و 0/13=x2). هم چنین نتایج آزمون کای اسکوئر نشان داد دو گروه از نظر شغل با هم همگن بودند (0/13=P). میانگین سنی بیماران در گروه کلاریترومایسین 13/47±38/12 و در گروه لووفلوکساسین 14/9±39/18 بود (0/65=P و 0/45t=). (جدول 1)
نتایج نشان داد در گروه کلاریترومایسین 55 نفر (70/5 درصد) و در گروه لووفلوکساسین 67 نفر (91/8 درصد) بهبود یافتند (0/001=P). همچنین شانس بهبودی بعد از درمان در افراد شرکت کننده در گروه لووفلوکساسین 4/20 برابر شانس بهبودی در گروه کلاریترومایسین بود. بهبودی به معنی منفی شدن تست UBT بعد از درمان است، هم چنین عدم بهبودی به منزله عدم ریشه کنی و مثبت ماندن تستUBT با رژیم درمانی مد نظر است .هم چنین دو گروه از نظر میزان عوارض دارویی همگن بودند. (0/3=P). البته در این مطالعه 10 نفر (11/36%) از بیماران تحت درمان با رژیم چهار دارویی به دلیل عدم پذیرش داروها و تکمیل نکردن دوره درمان، از مطالعه حذف شدند. (جدول 2)
جدول 1- بررسی ویژگی های دموگرافیک بیماران در دو گروه کلاریترومایسین و لووفلوکساسین
|
ویژگیهای دموگرافیک بیماران |
گروه لووفلوکساسین |
گروه کلاریترومایسین |
آماره آزمون |
سطح معنیداری |
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
جنس |
زن |
40 |
8/54 |
45 |
7/57 |
13/0 |
72/0 |
مرد |
33 |
21/45 |
33 |
3/42 |
شغل |
ازاد |
22 |
14/30 |
21 |
9/26 |
4/8 |
13/0 |
خانه دار |
32 |
84/43 |
37 |
4/47 |
کارمند |
7 |
52/9 |
9 |
5/11 |
سایر |
12 |
5/16 |
11 |
2/14 |
سن |
میانگین (انحراف معیار) |
9/14±18/39 |
47/13±12/38 |
45/0 |
65/0 |
جدول 2- مقایسه درصد پاسخ به درمان و میزان شانس بهبود بعد از درمان بیماران در دو گروه کلاریترومایسین و لووفلوکساسین
گروه درمانی |
عدم بهبودی |
بهبودی |
آماره آزمون |
P-value |
OR
نسبت شانس |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
کلاریترومایسین |
23 |
5/29 |
55 |
5/70 |
99/10 |
001/0 |
20/4 |
لووفلوکساسین |
6 |
2/8 |
67 |
8/91 |
بهبودی: به منزله منفی شدن تست اوره از بعد از درمان است.
بحث
بر اساس یافتههای این مطالعه، میزان ریشه کنی با رژیم 4 دارویی بر پایه کلاریترومایسین 70/5% و با رژیم 3 دارویی 91/8% بود. مطابق با اصول طب داخلی Harrison درمان مؤثر با ریشه کنی بالای 85 درصد مشخص می شود (7)، بنابراین میتوان گفت رژیم درمانی سه دارویی لووفلوکساسین موفق عمل کرده است. این یافته همسو با نتایج Dib Jor و همکاران (94/8% در مقابل 66/6%) (6) و مطالعه متاآنالیز Saad و همکاران بود (نشان دادند رژیم لووفلوکساسین بهطور معناداری مؤثرتر از رژیم چهار دارویی بر پایه تتراسایکلین بوده و بهتر تحمل می شود (8). مطالعه ی Nissta و همکاران نیز نشان داد بهترین رژیم، رژیم سه دارویی بر پایهی لووفلوکساسین بوده است که حداکثر میزان ریشه کنی(94%) را داشته است (9). افزودن بیسموت به رژیم سه دارویی آموکسیسیلین، امپرازول و کلاریترومایسین باعث شده تعداد داروهای مصرفی روزانه بیمار افزایش و در نتیجه پذیرش بیمار برای تکمیل دوره درمان را به طور قابل توجهی کاهش داده است (10)، این عوامل میزان اثر بخشی این رژیم را به شدت کاهش داده است. به طوریکه در مطالعه ما نیز حدود 11/36% از بیماران تحت رژیم چهار دارویی بهدلیل عدم پذیرش داروها و تکمیل نکردن دوره درمان، ریزش داشتند. لازم به ذکر است؛ یکی از محدودیت های مطالعهی حاضر، استفاده از حجم نمونه کم و انجام مطالعه در منطقه جغرافیایی محدود میباشد. با در نظر گرفتن این مسأله و نیز تفاوت در الگوی مقاومت در مناطق مختلف ممکن است نتایج قابل تعمیم به سایر مناطق کشور نبوده و مستلزم انجام مطالعه در سطح گسترده تر و با حجم بالاتر در دیگر مناطق جغرافیایی ایران باشد.
نتیجهگیری
نتایج مطالعهی حاضر حاکی از اثربخشی بهتر رژیم بر پایه لووفلوکساسین نسبت به کلاریترومایسین میباشد. بنابراین میتوان گفت درمان با لووفلوکساسین میتواند با توجه به اثربخشی بهتر، هزینه کمتر، عوارض کمتر و اقلام کمتر دارو که منجر به پذیرش بهتر بیمار میگردد به عنوان درمان جایگزین رژیم 4 دارویی بر پایه کلاریترومایسین استفاده شود.
تقدیر و تشکّر
پژوهش حاضر برگرفته از پایان نامه دکترای عمومی در دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند با شماره ثبت 455860 میباشد.لازم میدانیم از کلیهی بیمارانی که ما را در انجام این طرح یاری نمودند و همچنین پایگاه تحقیقات بالینی بیمارستان ولیعصر (عج) صمیمانه قدردانی کنیم.
تضاد منافع
نویسندگان مقاله اعلام میدارند که هیچ گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.
منابع
1- Uemura N, Okamoto, Yamamoto S, Matsumura N, Yamaguchi S, Yamakido M, et al. Helicobacter Pylori Infection and the Development of Gastric Cancer. N Engl J Med. 2001; 345(11): 784-9. DOI: 10.1056/NEJMoa001999
2- Fakheri H, Bari Z, Aarabi M, Malekzadeh R. Helicobacter pylori eradication in West Asia: a review. World J Gastroenterol. 2014; 20(30): 10355–10367. DOI: 10.3748/wjg.v20.i30.10355
3- Yu L, Luo L, Long X, Liang X, Ji Y, Graham DY, et al. High-dose PPI-amoxicillin dual therapy with or without bismuth for first-line Helicobacter pylori therapy: A randomized trial. Helicobacter. 2019; 24(4): e12596. DOI: 10.1111/hel.12596
4- Mohammadi M, Doroud D, Mohajerani N, Massarrat S. Helicobacter pylori antibiotic resistance in Iran. World J Gastroenterol: WJG. 2005; 11(38): 6009-13. DOI: 10.3748/wjg.v11.i38.6009
5- Chey WD, Leontiadis GI, Howden CW, Moss SF. ACG clinical guideline: treatment of Helicobacter pylori infection. Am J Gastroenterol. 2017; 112(2): 212-39. DOI: 10.1038/ajg.2016.563
6- Dib J, Jr., Alvarez B, Mendez L, Cruz ME. Efficacy of PPI, levofloxacin and amoxicillin in the eradication of Helicobacter pylori compared to conventional triple therapy at a Venezuelan hospital. Arab J Gastroenterol. 2013; 14(3): 123-5. DOI: 10.1016/j.ajg.2013.09.001
7- Jameson JL. Harrison's principles of internal medicine. 20th edition. New York: McGraw Hill Education, 2018.
8- Saad RJ, Schoenfeld P, Kim HM, Chey WD. Levofloxacin-Based Triple Therapy versus Bismuth-Based Quadruple Therapy for Persistent Helicobacter pylori Infection: A Meta-Analysis: CME.Am J Gastroenterol. 2006; 101(3): 488-96. DOI: 10.1111/j.1572-0241.2006.00637.x.
9- Nista EC, Candelli M, Cremonini F, Cazzato IA, Di Caro S, Gabrielli M, et al. Levofloxacin‐based triple therapy vs. quadruple therapy in second‐line Helicobacter pylori treatment: a randomized trial. Aliment Pharmacol Ther 2003; 18(6): 627-33. DOI: 10.1046/j.1365-2036.2003.01676.x
10- Bakhshi S, Ghazvini K, Beheshti A, Ahadi M, Sheykhi M. Review of antibiotic resistance of Helicobacter pylori in Iran and the world. medical journal of mashhad university of medical sciences. 2017; 60(4): 648-61. [Persian] DOI: 10.22038/mjms.2017.10191