Abstract Original Article
Nasrin Zandi Dashtebayaz[1], Dormohammad Kordi Tamandani[2], Mohsen Naseri[3],
Gholamreza Anani Sarab[4]
Background and Aim: Thalassemia is considered as the most important monogenic disorders around the world. So far, about 60 mutations of this type have been reported in Iranian patients. Comparison between different provinces of the country reveals that the dispersion of the mutations is significantly various with respect to their types and frequencies. The current study aimed at assessing prevalent molecular mutations in β Thalassemia carriers in Birjand and Amirabad at the suburb of the city.
Materials and Methods: In this descriptive in-vitro study, 34 carriers (15 females and 19 males), who had been identified through marriage screening tests at the health centers in the South Khorasan province were assessed. After obtaining written informed consent of the subjects and completing the respective questionnaires, 2 cc of intravenous blood sample from each subject were collected into EDTA tubes. Salting out and Arms-PCR methods were used for DNA extraction and mutation detection, respectively. Finally, the obtained data was analysed by means of SPSS software (V;19) using Fisher’s test at the significant level of P<0.05).
Results: It was found that among five mutations on 68 chromosomes, IVS 1-5 mutation with 47.1% frequency was the highest; and the mutations of Codon, Fr 8/9 , IVS II-1 5 , and Codon 37/38/39 had the frequency of 17.6%, 8.8%, 5.9% ,and 5.9% respectively. Out of the mutations, 14.7 % .remained undetermined.
Conclusion: The mutation patterns obtained in Birjand reveal an outstanding difference with the state of affairs in the north and west of IRAN..High frequency of consanguity marriages between thalassemia carrier individuals indicates the potential reason behind increasing the number of patients with major thalassemia.
Key Words: β-Thalassemia, Mutation, Arms-PCR
Journal of Birjand University of Medical Sciences. 2016; 23 (1): 78-85.
Received: February 14, 2016 Accepted: April 25, 2016
نسرین زندی دشت بیاض[5]، درمحمد کردی تمندانی[6]، محسن ناصری[7]، غلامرضا عنانی سراب[8]
چکیده
زمینه و هدف: بتا تالاسمی ازجمله مهمترین اختلالات تکژنی در سراسر جهان بهشمار میآید. تاکنون حدود 60 نوع جهش در بیماران ایران گزارش شده است. مقایسه بین استانهای مختلف کشور نشان میدهد که پراکندگی جهشها بهطور قابل ملاحظهای در نوع و فراوانی متفاوت است. این مطالعه با هدف بررسی مولکولی جهشهای شایع در ناقلین بتاتالاسمی در شهرستان بیرجند و روستای امیرآباد در حومه بیرجند انجام شد.
روش تحقیق: در این مطالعۀ توصیفی، 34 نفر ناقل تالاسمی (15 مؤنث و 19مذکر) که در طرح غربالگری ازدواج در مرکز بهداشتی شهرستان بیرجند شناسایی شده بودند، بررسی شدند. پس از اخذ رضایت کتبی و تکمیل پرسشنامه، از هر یک از افراد، 2 سیسی نمونه خون وریدی همراه با ماده ضد انعقاد EDTAجمعآوری شد. برای استخراج DNA از روش Salting out و برای تعیین جهشها از روش Arms-PCR استفاده شد. در نهایت دادهها توسط نرمافزار SPSS (ویرایش 19) و با کمک آزمون Fisher، در سطح معنیداری 05/0P< تجزیه و تحلیل شد.
یافتهها: نتایج حاصل از بررسی پنج جهش شایع بر روی 68 کروموزم نشان داد که جهشIVS I-5 با فراوانی 1/47 درصد دارای بیشترین فراوانی بود و فراوانی هر یک از جهشهای Codon44، ،Fr 8/9، IVS II-I و Codon 37/38/39 بهترتیب: 6/17،8/8، 9/5 و 9/5 درصد بهدست آمد. همچنین7/14درصد از سایر جهشها بودند که در این مطالعه تعیین نشدند.
نتیجهگیری: الگوی جهشهای بهدست آمده در بیرجند، اختلاف بارزی با شمال و غرب ایران دارد. زیاد بودن موارد ازدواجهای فامیلی، حاکی از ظرفیت بالقوّه منطقه به لحاظ افزایش آمار مبتلایان به تالاسمی است.
واژههای کلیدی: تالاسمی، جهش، بیرجند، ARMS-PCR
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. 1395؛ دوره 23 (1): 78-85.
دریافت: 25/11/1394 پذیرش: 06/02/1395
مقدمه
تالاسمی شایعترین اختلال تکژنی اتوزومال مغلوب در سرتاسر جهان محسوب میشود (1). این بیماری، در بیش از 60 کشور جهان و بهطور عمده در کشورهای خاورمیانه و حوزه مدیترانه شیوع دارد (2). با وجود اینکه بیش از 50 سال از تحقیقات در سطح جهانی برای سندرم تالاسمی میگذرد و با وجود پیشرفتهای غیر قابل انکاری که در شناخت مکانیسم اثر جهشهای ژنی در بروز علائم بالینی حاصل شده است، هنوز تالاسمی یکی از مشکلات گسترده بهداشتی در جهان بهشمار میرود (3). این بیماری با داشتن بیش از 200 جهش ژنی، تظاهرات متفاوتی از حالت بدون علامت تا بسیار شدید ایجاد میکند (1). اکثر این جهشها نقطهای بوده و نهتنها نواحی کدکننده اسید آمینه و زنجیره بتا، بلکه نواحی فاقد رمز و حتی داخل اینترون غیر کدکننده را نیز تحت تأثیر قرار میدهند (3، 4).
بتاتالاسمی در کشورهای اطراف دریای مدیترانه مانند: یونان، ایتالیا، ترکیه و کشورهای آفریقای شمالی شایع میباشد. این بیماری همچنین در عربستان سعودی، پاکستان، ایران، افغانستان، هند و کشورهای آسیای شرقی مانند تایلند و اندونزی شیوع قابل توجهی دارد. بیشترین فراوانی حاملان ژن بتاتالاسمی در قبرس، ساردینیا و آسیای جنوب شرقی گزارش شده است. مهاجرتها و ازدواج بین اقوام مختلف باعث شده است که تالاسمی در اکثر کشورها دیده شود (5، 6). میزان بروز سالانه افراد علامتدار حدود یک به صدهزار در سراسر جهان تخمین زده شده است (3). جهش
IVS-I-110 بیشتر در مناطق مدیترانهای و بهویژه در جزیره قبرس گزارش شده است (4، 6). همچنین جهشهای شایع در کشورهای عربی IVS-I-110، IVS-II-1 و در کشور هندوستان جهش IVS-I-5 گزارش شده است (6).
بررسیها نشان میدهد که بسیاری از جهشهای مسؤول ایجاد تالاسمی در ایران را جهشهای مدیترانهای تشکیل میدهد (2). پراکندگی ژن بتاتالاسمی در حاشیه دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان بین 6 تا 10 درصد و در بقیه نقاط ایران بین 1 تا 5 درصد میباشد (7، 8). در دو دهه اخیر، جهشهای ژن بتاگلوبین در چندین استان مورد بررسی قرار گرفته است. ناهمگنی ژنتیکی- قومی در ایران، باعث ظهور انواع متفاومت جهشها، در این ژن شده است. مقایسه بین استانهای مختلف نشان میدهد که پراکندگی ژنها بهطور قابل ملاحظهای در نوع و فراوانی، متفاوت است. تاکنون حدود 60 نوع جهش مختلف در بیماران ایرانی گزارش شده است (9)؛ از این رو، آشنایی مراکز تشخیصی با جهشهای ایران و نحوه پراکندگی آنها میتواند کمک مؤثّری در تشخیصهای ژنتیکی در مناطق مختلف ایران باشد (9)
یکی از راههای پیشگیری از تولد بیماران مبتلا به تالاسمی، تشخیص قبل از تولد و انجام سقطدرمانی است. چنانچه از نظر شرعی و قانونی، سن جنین از تاریخ معین نگذشته باشد، مجوز ختم حاملگی توسط پزشکی قانونی صادر میشود (4). بر این اساس، لزوم سرعت و دقّت در تشخیص، بسیار حائز اهمیت است. این در حالی است که با توجه به نتایج بهدست آمده از بررسیهای مختلف، میتوان با
بهکار بردن پرایمرهای اختصاصی جهشهای شایع شناختهشده در مناطق مختلف، کمک شایانی به تسریع تشخیص قبل از تولد (prenatal diagnosis =PND) تالاسمی ماژور کرد. این امر موجب کاهش چشمگیر پرایمرهای مورد استفاده در روند تشخیصی خواهد شد؛
در نتیجه زمینه انجام سریع و ارزان PND را فراهم میکند (9، 10).
تعیین اساس مولکولی بتاتالاسمی در همه جای ایران دانش ما را از شیوع جهشهای نقطهای شایع، جهشهای نادر و نیز حذفهای ژنی در کشور بهبود خواهد بخشید؛ همچنین شانس شناسایی سریع هتروزیگوتهای ترکیبی و کیفیت مشاورههای ژنتیکی را افزایش خواهد داد (6، 7).
این بررسی، تلاشی در جهت تسهیل در تشخیص قبل از تولد بیماران تالاسمی شهرستان بیرجند و امیرآباد حومه بود؛ همچنین این مطالعه دارای ارزش اپیدمیولوژیک و آماری است که براساس آن میتوان جهشهای شایع در منطقه را شناسایی کرد و مقایسهای با جهشهای شایع بهدست آمده در سایر نقاط کشور انجام داد.
روش تحقیق
در این مطالعه توصیفی، 34 نفر ناقل تالاسمی (15 نفر مؤنث و 19 نفر مذکر) شناساییشده درمراکز بهداشتی شهرستان بیرجند در مرکز استان خراسان جنوبی و روستای امیرآباد در حومه بیرجندطی سال 93-1392، وارد مطالعه شدند. جامعه آماری مورد مطالعه شامل مزدوجین ناقل تالاسمی بود که طبق دستورالعمل کشوری، در غربالگری ازدواج در سطح استان خراسان جنوبی در مرکز بهداشت شهرستان بیرجند شناسایی شده و بهعنوان جمعیت با خطر بالا به لحاظ افزایش آمار مبتلایان به تالاسمی ماژور در سطح استان مطرح بودند.
ابتدا پرسشنامه طراحیشده، توسط افراد مورد مطالعه تکمیل گردید. این پرسشنامه حاوی اطلاعات دموگرافیک فرد و بخش رضایت کتبی برای دریافت نمونه خون بود. در مرحله بعد، پس از بررسی پروندههای بهداشتی موجود، اطلاعات آزمایشگاهی افراد که شامل: میزان اندکسهای گلبولی،
MCV (Mean Corposcular Volume)،
MCH (Mean Corposcular of Hemoglobin) و بررسی میزان هموگلوبین A2 افراد بود، استخراج شد و در ادامه پرسشنامه مربوطه ثبت گردید. بیشتر این آزمایشها برای انجام غربالگری حین ازدواج انجام شده بودند. در پایان نیز جمعآوری اطلاعات از طریق انجام بررسیهای مولکولی بر روی DNA استخراجشده بهروش Arms – PCR صورت گرفت. از روش Arms-PCR بهمنظور مشخصکردن جهشهای نقطهای استفاده شد. پرایمرهای جهشیافته و پرایمرهای طبیعی در دو لوله جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. پرایمرهای طراحیشده، از شرکت زیستفناوری کوثر تهیه شدند.
جدول 1- توالی پرایمرهای استفادهشده در این مطالعه
توالی جهش( |