دوره 27، شماره 3 - ( پاییز 1399 )
جلد 27 شماره 3 صفحات 290-275 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Elahian F, Yazdinezhad A, Moein-Albokay Tusi N, Nouri Z, Mirzaei A. Variety of antibacterial and antifungal activity of Thymus kotschyanus essential oil collected from fourteen regions of Iran. J Birjand Univ Med Sci. 2020; 27 (3) :275-290
URL: http://journal.bums.ac.ir/article-1-2840-fa.html
URL: http://journal.bums.ac.ir/article-1-2840-fa.html
الهیان فاطمه، یزدی نژاد علیرضا، معین البکاء طوسی نگین، نوری زهرا، میرزایی عباس. تنوع بالقوه فعالیت ضدباکتریایی و ضدقارچی اسانس اکوتیپ‌های آویشن کوهی جمع‌آوری شده از چهارده منطقه ایران. مجله علمي دانشگاه علوم پزشكي بيرجند 1399; 27 (3) :290-275
فاطمه الهیان1 
، علیرضا یزدی نژاد2 ، نگین معین البکاء طوسی2 ، زهرا نوری2 ، عباس میرزایی* 3
، علیرضا یزدی نژاد2 ، نگین معین البکاء طوسی2 ، زهرا نوری2 ، عباس میرزایی* 3
1- گروه بیوتکنولوژی پزشکی، دانشکده فناوری‌های نوین، دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، شهرکرد، ایران.
2- گروه گیاهان دارویی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران
3- گروه بیوتکنولوژی پزشکی، دانشکده فناوری‌های نوین، دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، شهرکرد، ایران و مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی، پژوهشکده علوم پایه سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، شهرکرد، ایران ، dr_amirzaei@yahoo.com
2- گروه گیاهان دارویی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران
3- گروه بیوتکنولوژی پزشکی، دانشکده فناوری‌های نوین، دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، شهرکرد، ایران و مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی، پژوهشکده علوم پایه سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، شهرکرد، ایران ، dr_amirzaei@yahoo.com
واژه‌های کلیدی: آویشن کوهی، اکوتیپ، اسانس، ضدّ باکتریایی، ضدّ قارچی
متن کامل [PDF 752 kb]
(669 دریافت)
| چکیده (HTML) (2129 مشاهده)
Fatemeh Elahian1
, Alireza Yazdinezhad2, Negin Moein-Albokay Tusi2,
Zahra Nouri2, Seyed Abbas Mirzaei1,3
1 Department of Medical Biotechnology, School of Advanced Technologies, Shahrekord University of Medical Sciences, Shahrekord, Iran.
2 Department of Pharmaceutical Biotechnology, School of Pharmacy, Zanjan University of Medical Sciences, Zanjan, Iran.
3 Correspondening author; Cellular and Molecular Research Center, Basic Health Sciences Institute, Shahrekord University of Medical Sciences, Shahrekord, Iran Tel: +983833331471 Fax: +983833330709 Email: mirzaei.a@skums.ac.ir, dr_amirzaei@yahoo.com
ABSTRACT
Background and Aim: Thymus kotschyanus is one of the most famous medicinal plants in Iran from the mint family and it has many applications in traditional medicine, such as relieving the symptoms of colds and coughs and relieving some gastrointestinal diseases. It also has antibacterial and antifungal effects. This study was performed to investigate the diversity of antibiotic effects of this plant.
Materials and Methods: Essential oils of fourteen different ecotypes of Thymus kotschyanus were extracted by using the Clevenger apparatus. After oil analyses with GC-MS device, the minimum inhibitory concentration of growth and also the minimum lethal concentration of 7 types of bacteria and 2 types of fungi were measured by microdilution method in the range of 0.01 to 5.12 mg/ml.
Results: Oxygenated monoterpenes were the major fraction (64.60–90.60%) of the oils, and thymol and carvacrol were considered as the most abundant constituents (27.23–75.55%). The amount and concentration of these two phenolic substances in thyme essential oil are directly related to antibacterial and antifungal effects. The antibacterial and antifungal activity of the essential oils ranged from 0.24 to 5.12 and 0.08 to 0.96 mg/ml, respectively. The most active antimicrobial activity is related to the essential oil of Salmas and Nodoshan ecotypes and the least activity was seen in Rudbar ecotype.
Conclusion: Geographical characteristics of the place where plants grow have a significant role in the type and amount of compounds in the essential oil of the plant. In this regard, different biological effects and antibacterial and antifungal properties can occur from each ecotype.
چکیده
زمینه و هدف: آویشن کوهی یکی از مشهورترین گیاهان دارویی ایران از خانواده نعناعیان است و کاربردهای زیادی در طب سنتی همچون تسکین علائم سرماخوردگی و سرفه و تخفیف برخی بیماری‌های گوارشی دارد؛ همچنین دارای اثرات ضدّ باکتریایی و ضدّ قارچی است. این مطالعه به‌منظور بررسی تنوع اثرات آنتی‌بیوتیکی این گیاه اجرا گردیده است.
روش تحقیق: اسانس چهارده اکوتیپ مختلف آویشن کوهی با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج شده و پس از آنالیز با دستگاه GC-MS به‌منظور اندازه‌گیری حداقل غلظت مهارکنندگی رشد و همچنین حداقل غلظت کشندگی، از 7 نوع باکتری و 2 نوع قارچ به روش رقیق‌سازی میکرو در محدوده 01/0 تا 12/5 میلی‌گرم در میلی‌لیتر استفاده شد.
یافته‌ها: فراوان‌ترین اجزای اسانس‌های به‌دست آمده، مونوترپن‌های اکسیژنه (%60/90-60/64) بودند که تیمول و کاروکرول (%55/75–23/27) مهمترین اجزای آنها هستند. میزان و غلظت این دو ماده فنولی در اسانس آویشن کوهی، ارتباط مستقیمی با اثرات ضدّ باکتری و ضدّ قارچی دارد. فعالیت ضدّ باکتریایی و ضدّ قارچی اسانس‌ها به‌ترتیب در دامنه 24/0 تا 12/5 و 08/0 تا 96/0 میلی‌گرم در میلی‌لیتر قرار گرفت. فعال‌ترین فعالیت ضدّ میکروبی مربوط به اسانس اکوتیپ‌های سلماس و نودوشن بود و کمترین فعالیت در اکوتیپ رودبار دیده شد.
نتیجه‌گیری: ویژگی‌های جغرافیایی محل رویش گیاهان، نقش بسزایی در نوع و مقدار ترکیبات داخل اسانس گیاه دارد. در همین راستا اثرات بیولوژیکی و خواص ضدّ باکتریایی و ضدّ قارچی متفاوتی می‌تواند از هر اکوتیپ بروز کند.
واژه‌های کلیدی: آویشن کوهی؛ اکوتیپ؛ اسانس؛ ضدّ باکتریایی، ضدّ قارچی
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. 1399 .
دریافت: 21/01/1399 پذیرش: 08/04/1399
جدول 1- بررسی درصد اجزای اصلی اسانس اکوتیپ‌های آویشن کوهی ایران
ادامه جدول یک
* شاخص کواتز (ستون چهارم) مرجع از کتاب آدامز چاپ 2007 برگرفته شده است.
جدول 2- دسته‌بندی اجزای اسانس آویشن کوهی (برحسب درصد حجمی-حجمی)
جدول 3- مقایسه حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC, mg/ml) و غلظت کشندگی (MBC, mg/ml) اسانس انواع آویشن کوهی روی سویه‌های باکتریایی استاندارد
ادامه جدول 3
* قدرت فعالیت ضدباکتریایی خانه‌های هر ردیف که الفبای یکسان انگلیسی دارند از لحاظ آماری معنی‌دار و متفاوت نیستند (05/0P>).
* کمترین غلظت اسانس که رشد باکتریای را مهار کرده است به عنوان غلظت مهارکنندگی (MIC) در نظر گرفته شد.
* کمترین غلظت اسانس که موجب مرگ باکتری‌ها گردید به عنوان غلظت کشندگی اسانس (MBC) معرفی گردید.
جدول 4- مقایسه حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC, mg/ml) و غلظت کشندگی (MFC, mg/ml) اسانس انواع آویشن کوهی روی سویه‌های قارچی استاندارد
* نتایج هر ردیف که با حرف الفبای انگلیسی مشابه لیبل شده باشد از لحاظ آماری معنی‌دار نیستند (05/0P>).
منابع:
متن کامل: (750 مشاهده)
Original Article
Variety of antibacterial and antifungal activity of Thymus kotschyanus essential oil collected from fourteen regions of Iran
Fatemeh Elahian1
, Alireza Yazdinezhad2, Negin Moein-Albokay Tusi2,Zahra Nouri2
, Seyed Abbas Mirzaei1,31 Department of Medical Biotechnology, School of Advanced Technologies, Shahrekord University of Medical Sciences, Shahrekord, Iran.
2 Department of Pharmaceutical Biotechnology, School of Pharmacy, Zanjan University of Medical Sciences, Zanjan, Iran.
3 Correspondening author; Cellular and Molecular Research Center, Basic Health Sciences Institute, Shahrekord University of Medical Sciences, Shahrekord, Iran Tel: +983833331471 Fax: +983833330709 Email: mirzaei.a@skums.ac.ir, dr_amirzaei@yahoo.com
| Citation: Elahian F, Yazdinezhad A, Moein-Albokay Tusi N, Nouri Z, Mirzaei SA. [Variety of antibacterial and antifungal activity of Thymus kotschyanus essential oil collected from fourteen regions of Iran]. J Birjand Univ Med Sci. 2020; 27(3): Inpress. [Persian] http://10.32592/JBirjandUnivMedSci. Received: April 9, 2020 Accepted: June 28, 2020 |
ABSTRACT
Background and Aim: Thymus kotschyanus is one of the most famous medicinal plants in Iran from the mint family and it has many applications in traditional medicine, such as relieving the symptoms of colds and coughs and relieving some gastrointestinal diseases. It also has antibacterial and antifungal effects. This study was performed to investigate the diversity of antibiotic effects of this plant.
Materials and Methods: Essential oils of fourteen different ecotypes of Thymus kotschyanus were extracted by using the Clevenger apparatus. After oil analyses with GC-MS device, the minimum inhibitory concentration of growth and also the minimum lethal concentration of 7 types of bacteria and 2 types of fungi were measured by microdilution method in the range of 0.01 to 5.12 mg/ml.
Results: Oxygenated monoterpenes were the major fraction (64.60–90.60%) of the oils, and thymol and carvacrol were considered as the most abundant constituents (27.23–75.55%). The amount and concentration of these two phenolic substances in thyme essential oil are directly related to antibacterial and antifungal effects. The antibacterial and antifungal activity of the essential oils ranged from 0.24 to 5.12 and 0.08 to 0.96 mg/ml, respectively. The most active antimicrobial activity is related to the essential oil of Salmas and Nodoshan ecotypes and the least activity was seen in Rudbar ecotype.
Conclusion: Geographical characteristics of the place where plants grow have a significant role in the type and amount of compounds in the essential oil of the plant. In this regard, different biological effects and antibacterial and antifungal properties can occur from each ecotype.
Key Words: Thymus Kotschyanus; Ecotype; Volatile Oil; Antimicrobial; Antifungal
مقاله اصیل پژوهشی
تنوع فعالیت ضدّ باکتریایی و ضدّ قارچی اسانس اکوتیپ‌های آویشن کوهی جمع‌آوری‌شده از چهارده منطقه ایران
چکیده
زمینه و هدف: آویشن کوهی یکی از مشهورترین گیاهان دارویی ایران از خانواده نعناعیان است و کاربردهای زیادی در طب سنتی همچون تسکین علائم سرماخوردگی و سرفه و تخفیف برخی بیماری‌های گوارشی دارد؛ همچنین دارای اثرات ضدّ باکتریایی و ضدّ قارچی است. این مطالعه به‌منظور بررسی تنوع اثرات آنتی‌بیوتیکی این گیاه اجرا گردیده است.
روش تحقیق: اسانس چهارده اکوتیپ مختلف آویشن کوهی با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج شده و پس از آنالیز با دستگاه GC-MS به‌منظور اندازه‌گیری حداقل غلظت مهارکنندگی رشد و همچنین حداقل غلظت کشندگی، از 7 نوع باکتری و 2 نوع قارچ به روش رقیق‌سازی میکرو در محدوده 01/0 تا 12/5 میلی‌گرم در میلی‌لیتر استفاده شد.
یافته‌ها: فراوان‌ترین اجزای اسانس‌های به‌دست آمده، مونوترپن‌های اکسیژنه (%60/90-60/64) بودند که تیمول و کاروکرول (%55/75–23/27) مهمترین اجزای آنها هستند. میزان و غلظت این دو ماده فنولی در اسانس آویشن کوهی، ارتباط مستقیمی با اثرات ضدّ باکتری و ضدّ قارچی دارد. فعالیت ضدّ باکتریایی و ضدّ قارچی اسانس‌ها به‌ترتیب در دامنه 24/0 تا 12/5 و 08/0 تا 96/0 میلی‌گرم در میلی‌لیتر قرار گرفت. فعال‌ترین فعالیت ضدّ میکروبی مربوط به اسانس اکوتیپ‌های سلماس و نودوشن بود و کمترین فعالیت در اکوتیپ رودبار دیده شد.
نتیجه‌گیری: ویژگی‌های جغرافیایی محل رویش گیاهان، نقش بسزایی در نوع و مقدار ترکیبات داخل اسانس گیاه دارد. در همین راستا اثرات بیولوژیکی و خواص ضدّ باکتریایی و ضدّ قارچی متفاوتی می‌تواند از هر اکوتیپ بروز کند.
واژه‌های کلیدی: آویشن کوهی؛ اکوتیپ؛ اسانس؛ ضدّ باکتریایی، ضدّ قارچی
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. 1399 .
دریافت: 21/01/1399 پذیرش: 08/04/1399
مقدمه
آویشن یکی از معروف‌ترین و پر مصرف‌ترین گیاهان دارویی در جهان به شمار می‌آید. آویشن متعلق به خانواده نعنائیان است که در زیر خانواده Nepetoideae قرار دارد و از نظر فیلوژنی با جنس‌های اریگانوم، زاتاریا و میکرومریا قرابت و خویشاوندی دارد. نام جنس Thymus از کلمه Thyo به‌معنای عطر گرفته شده است. تفسیر دیگری که در رابطه با نام این جنس وجود دارد کلمه یونانی Thymos به‌معنای قوّت است و Thymus به گروهی از گیاهان که دارای اثر تقویت‌کننده و محرّک بوده‌اند اطلاق می‌شده است. آویشن‌ها به‌علت داشتن عطر و همچنین خواص دارویی، در همه جای دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند. تعداد گونه‌های آویشن در بعضی از گزارش‌های تاکسونومی به 800 می‌رسد، اما با در نظر گرفتن کمترین مقدار تنوع مورفولوژیکی 215 گونه از این جنس گزارش گردیده است؛ در میان 215 گونه از این جنس، 14 گونه در ایران رشد می‌کند (2، 1).
آویشن یکی از معروف‌ترین و پر مصرف‌ترین گیاهان دارویی در جهان به شمار می‌آید. آویشن متعلق به خانواده نعنائیان است که در زیر خانواده Nepetoideae قرار دارد و از نظر فیلوژنی با جنس‌های اریگانوم، زاتاریا و میکرومریا قرابت و خویشاوندی دارد. نام جنس Thymus از کلمه Thyo به‌معنای عطر گرفته شده است. تفسیر دیگری که در رابطه با نام این جنس وجود دارد کلمه یونانی Thymos به‌معنای قوّت است و Thymus به گروهی از گیاهان که دارای اثر تقویت‌کننده و محرّک بوده‌اند اطلاق می‌شده است. آویشن‌ها به‌علت داشتن عطر و همچنین خواص دارویی، در همه جای دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند. تعداد گونه‌های آویشن در بعضی از گزارش‌های تاکسونومی به 800 می‌رسد، اما با در نظر گرفتن کمترین مقدار تنوع مورفولوژیکی 215 گونه از این جنس گزارش گردیده است؛ در میان 215 گونه از این جنس، 14 گونه در ایران رشد می‌کند (2، 1).
آویشن کوهی (Thymus kotschyanus)، گیاهی چوبی و چند ساله است؛ گل‌های سفید و برگ‌های بیضی‌شکل دارد و تا ارتفاع 20 سانتی‌متر رشد می‌کند؛ تقریباً راست‌قامت و کوتاه قد است و ساقه آن انشعاب‌های زیاد دارد. این گیاه دارای شاخه گل‌دهنده به‌طول 6 تا 12 سانتی‌متر، با کرک‌های کوتاه خوابیده یا گسترده متراکم است و برگ‌های تیز با رنگ سبز تیره بر شاخه‌های چوبی کوچکش می‌روید. برگ‌های ساقه‌های گل‌دهنده کاملاً مساوی هستند و طول آنها 8 تا 17 میلی‌متر و به عرض 5/4 تا 7 میلی‌متر می‌باشد. شکل برگ‌ها کم و بیش تخم‌مرغی است و قاعده بریده تا باریک، نوک گرد، با کرک‌های گسترده متراکم، پراکنده، یا بدون کرک است. تعداد زیادی غده ترشحی قرمزرنگ دارد. رگبرگ‌های برجسته در سطح زیرین برگ قرار گرفته‌اند. گل‌آذین اغلب به‌صورت کپه‌ای متراکم است. برگ گل‌آذینی شبیه به برگ ساقه‌ای و اغلب سبزرنگ است. طول براکته‌ها 1 تا 5/1 میلی‌متر است. جام گل سفید یا صورتی کم‌رنگ به‌طول 6 میلی‌متر دارد. زمان گل‌دهی آویشن اواخر بهار تا اواسط تابستان است. برگ‌های معطر آن به‌عنوان ادویه و دارو استفاده می‌شوند (4، 3).
در گیاه آویشن تنوع از نظر رنگ گل، میزان پوشش کرک، شکل و اندازه برگ‌ها و سایر صفات مورفولوژیکی به چشم می‌خورد و این عامل مهمی در پیچیدگی تاکسونومیکی و در نتیجه شناسایی گونه‌ها و تعیین حدود و مرز بین آنها و در نهایت رده‌‌بندی آنها می‌باشد. اصولاً شناسایی گونه‌ها بر اساس نمونه‌های هرباریومی، بدون در اختیار داشتن طیف وسیعی از گونه‌های یک منطقه مشکل می‌باشد؛ از طرف دیگر شناسایی نمونه‌هایی که از کاشت بذرهای جمع‌آوری‌شده از گیاهان یک منطقه که دارای گونه‌های مختلفی هستند حاصل شده‌اند، کاری پیچیده و مشکل است. آویشن کوهی در کشورهای ترکیه، ایران، عراق و قفقاز پراکنده شده است. گونه آویشن کوهی در شهرهای آذربایجان، زنجان، کردستان، همدان، کرمانشاه، اصفهان، خراسان، یزد، سمنان، مرکزی، تهران و قزوین یافت شده است (6، 5).
اسانس‌ها جزء متابولیت‌های ثانویه گیاهان هستند. نقش آنها حفظ گیاه در مقابل حشرات برگ‌خوار و میکروب‌هاست. با آزادشدن اسانس‌ها از برگ‌ها و نفوذ آنها در خاک، از جوانه‌زدن بذرهای گیاهان دیگر که در رقابت با گیاهان موّلد اسانس هستند، جلوگیری به عمل می‌آید. اسانس‌ها، ترکیبات طبیعی بسیار پیچیده‌ای هستند که در غلظت‌های مختلف تقریباً از 20 تا 60 جزء تشکیل شده‌اند. تعداد 2 یا 3 جزء اسانس که درصد بیشتری (70%-20%) نسبت به سایر اجزاء دارند، عامل اصلی در ویژگی‌های زیستی اسانس هستند. بسیاری از اسانس‌ها و اجزاء آنها دارای اثرات آنتی‌باکتریال، آنتی‌موتاژنز، ضدّ قارچی، ضدّ ویروس، حشره‌کشی و طیف وسیعی از فعالیت‌های فارماکولوژیکی هستند. از این خواص اسانس‌ها در داروسازی و صنایع غذایی استفاده می‌شود. اسانس آویشن منبع غنی از تیمول است و به همین دلیل دارای خواص ضدّ میکروبی و آنتی‌اکسیدانی است (7، 6). به نظر می‌رسد تغییر منطقه جغرافیایی بر نوع و میزان ترکیبات اسانس مؤثر است؛ بنابراین در این مطالعه تأثیر جغرافیای رویش بر روی اثرات ضدّ میکروبی و قارچی آویشن کوهی مورد بررسی قرار گرفته است.
روش تحقیق
به‌منظور جمع‌آوری و شناسایی گیاه، بخش‌های هوایی اکوتیپ‌های آویشن کوهی با توجه به رفرنس‌ها و منابع گیاهی معتبر از 14 محل رویشگاه طبیعی آن در ایران (از شهرستان‌های رودبار، خلخال، اردبیل، نودوشن، سلماس، دو نمونه از قزوین، ینگجه، چاربین، دیوان دره، سقز، قم، جعفریه و دستجرد) در فصل بهار سال 1394 جمع‌آوری و طول و عرض جغرافیایی محل جمع‌آوری نمونه‌ها با دستگاه GPS ثبت شد. پس از جمع‌آوری، نمونه‌ها در سایه به دور از نور آفتاب و در دمای اتاق خشک گردید. از هر اکوتیپ گیاهی، یک نمونه هرباریومی تهیه و توسط متخصص گیاه‌شناسی تعیین گونه و جنس گردید. نمونه هرباریومی در دانشکده داروسازی زنجان ثبت شد. نمونه‌های خشک‌شده تا زمان اسانس‌گیری در دمایºC 4 و دور از نور و رطوبت نگهداری شد (8).
برای تهیه اسانس گیاه، از روش تقطیر با آب به کمک دستگاه کلونجر (آزمیران-ایران) استفاده شد. 100 گرم از سرشاخه‌های هوایی خشک‌شده گیاه آویشن کوهی، پودر شده و داخل بالن 2 لیتری ریخته شد و به آن 600 سی‌سی آب مقطر اضافه گردید. با استفاده از دستگاه کلونجر و روش‌های علمی در دمای ºC70 به‌مدت 3 ساعت اسانس‌گیری انجام شد. اسانس‌ها توسط سدیم‌سولفات خشک آب‌گیری و در ظرف‌های کوچک تیره، داخل یخچال در دمایºC 4 برای آزمایش‌های بعدی نگهداری گردید (9). چگالی[4] و راندمان تولید اسانس محاسبه شد (10).
اجزای اسانس آویشن کوهی با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی شرکت Agilent (GC-7800A) مورد ارزیابی قرار گرفت. این دستگاه به یک طیف‌سنج جرمی (EIMS-5975C) و یک ستون موئینه 30متری با قطر 25/0 میلی‌متر از جنس HP-5 MS مجهز شده بود. آون ستون در ابتدا به‌مدت 5 دقیقه روی °C40 تنظیم شده و سپس با سرعت °C/min10 تا 230 درجه بالا رفت و در نهایت با سرعت °C/min30 تا 280 درجه افزایش یافت. دمای اینجکتور و دتکتور به‌ترتیب روی 240 و 250 درجه سانتی‌گراد تنظیم شد. هلیوم به‌عنوان گاز حامل با سرعت ml/min 1 به ستون تزریق گردید و یک میکرولیتر از هر اسانس به دستگاه تزریق شد. از کتابخانه NIST و Wiley و همچنین استانداردهای نرمال آلکان برای تفسیر و تشخیص داده‌های طیف‌سنج جرمی استفاده گردید (11، 10).
در این مطالعه از سه باکتری گرم مثبت با نام‌های باسیلوس سوبتیلیس (ATCC12711)، استافیلوکوکوس اورئوس (ATCC25923) و انترکوکوس فکالیس
(ATCC 29212) و همچنین سه گونه باکتری گرم منفی اشیریشیاکلی (ATCC8739)، سالمونلا تیفی موریوم (ATCC13311) و سودوموناس آئروژینوزا (ATCC27853) و دو گونه استاندارد قارچی آسپرژیلوس نایجر (ATCC9142) و کاندیدیا آلبیکنس (ATCC10231) بهره گرفته شد. تمام گونه‌ها از سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران خریداری گردیدند. یک سویه مقاوم به متیسیلین (MRSA) از استافیلوکوکوس اورئوس نیز در مطالعه استفاده شد.
فعالیت ضدّ باکتریایی اسانس‌ها به کمک روش میکرودیلوشن مطابق استانداردهای آزمایشگاه‌های بالینی اندازه‌گیری گردید. سویه‌های باکتریایی تازه کشت‌شده، درون محیط کشت مولر هینتون (شرکت Merck) براث تا
1/0OD600= رقیق شده و مجدد برای چند ساعت در دمای ˚C37 قرار گرفت تا به 5/0OD600= برسند. رقّت 1:200 از این سوسپانسیون برای تلقیح استفاده گردید که حدوداً معادل یک میلیون باکتری در میلی‌لیتر است (12). مقدار 100 میکرولیتر از سوسپانسیون رقیق‌شده باکتریایی و 100 میکرولیتر از غلظت‌های سریالی اسانس در محیط کشت مولر هینتون در پلیت 96 خانه مجاور گردید تا غلظت‌های نهایی 0، 01/0، 02/0، 04/0، 08/0، 16/0، 32/0، 64/0، 28/1، 56/2 و 12/5 میلی‌گرم در میلی‌لیتر از اسانس به‌دست آید. دی‌متیل سولفوکساید با حداکثر غلظت 2 درصد برای انحلال اسانس در محیط کشت استفاده گردید و همین غلظت در کنترل بدون اسانس نیز بهره گرفته شد. پس از اختلاط اسانس و باکتری با کمک شیکر، پلیت‌ها به‌مدت 24 ساعت در دمای ˚C37 قرار گرفتند. پس از آن 20 میکرولیتر محلول MTT با غلظت mg/ml 2/0 به هر چاهک افزوده شد و به‌مدت نیم‌ساعت درون شیکر-آنکوباتور قرار گرفت. کمترین غلظت اسانس که هیچ رنگ بنفشی در آن دیده نشد به‌عنوان غلظت مهارکنندگی [5](MIC)در نظر گرفته شد؛ سپس مقدار 5 میکرولیتر از هر خانه بدون رنگ بر روی پلیت‌های مولر هینتون آگار به‌مدت یک شب واکشت گردید. نمونه‌هایی که با کمترین غلظت اسانس مجاورت داشته‌اند ولی هیچ رشدی روی پلیت نداشتند، به‌عنوان غلظت کشندگی اسانس (MBC)[6] معرفی گردید. نتایج، میانگین سه بار آزمون‌های مستقل در واحدهای سه‌تایی است. از آمپی‌سیلین با غلظت سریالی μg/ml 256 -5/0 به‌منظور استاندارد استفاده شده است (14، 13).
به‌منظور بررسی فعالیت ضدّ کاندیدیایی و ضدّ آسپرژیلوسی اسانس‌ها، قارچ رشته‌ای آسپرژیلوس نایجر به‌مدت یک هفته در دمای ˚C30 روی محیط کشت سابرود دکستروز آگار کشت گردید. قارچ‌ها به‌منظور اسپورزایی به‌مدت یک هفته در یخچال قرار گرفت. اسپورها با سرم فیزیولوژیک حاوی 1/0 درصد توئین شسته و با چند لایه دستمال نظافت استریل فیلتر گردید. تعداد اسپورها با لام هموسیتومتر شمارش شده و با نرمال‌سالین به غلظت یک میلیون اسپور در میلی‌لیتر رسانده شد. مقدار 100 میکرولیتر از سوسپانسیون اسپور با 100 میکرولیتر محلول اسانس در سابرود دکستروز براث به‌گونه‌ای درون پلیت 96 خانه مخلوط گردید تا غلظت نهایی اسانس (0، 01/0، 02/0، 04/0، 08/0، 16/0، 32/0، 64/0، 28/1، 56/2 و 12/5 میلی‌گرم در میلی‌لیتر) به‌دست آید. پلیت‌ها بعد از تکان دادن مناسب به‌مدت 72 ساعت در دمای 28 و رطوبت 80 درصد آنکوبه شدند (15).
کاندیدیا آلبیکنس نیز در محیط سابرود دکستروز براث (شرکت مرک) واکشت شده و یک کشت جوان تا غلظت CFU/ml 106 × 5 رقیق گردید و مجدد 100 میکرولیتر از این سوسپانسیون با 100 میکرولیتر اسانس مخلوط گردید تا محدوده غلظتی mg/ml 6/5 -01/0 به‌دست آید. پلیت‌ها به‌مدت 48 ساعت در شرایط مشابه فوق قرار گرفت. دی‌متیل سولفوکساید با حداکثر غلظت 2 درصد برای انحلال اسانس در محیط کشت استفاده گردید و همین غلظت در کنترل بدون اسانس نیز بهره گرفته شد. حداقل غلظت مهاری (MIC)، کمترین غلظت اسانس است که در آن هیچ میسیلیوم قابل مشاهده‌ای رشد نکرده باشد. حجم
5 میکرولیتر از خانه‌های شفاف روی محیط کشت سابرود دکستروز آگار واکشت شد. حداقل غلظت کشندگی (MFC) کمترین غلظتی از اسانس است که پس از سه روز رشد قابل مشاهده‌ای روی پلیت نداشته باشد. از
آمفوتریسین-بی با غلظت μg/ml 8/12-1/0 به‌عنوان استاندارد ضدّ قارچی استفاده گردید. (17، 16).
تمام آزمون‌ها حداقل سه بار مستقل تکرار گردیده و نتایج آنها به‌صورت میانگین±انحراف معیار گزارش شد. از آزمون یکنواختی (هوموژنیتی) واریانس در آنالیز واریانس یکطرفه به‌منظور ارزیابی اختلاف میانگین فعالیت بیولوژیکی استفاده گردید و میانگین‌هایی که P-value کمتر از 05/0 داشتند از
در گیاه آویشن تنوع از نظر رنگ گل، میزان پوشش کرک، شکل و اندازه برگ‌ها و سایر صفات مورفولوژیکی به چشم می‌خورد و این عامل مهمی در پیچیدگی تاکسونومیکی و در نتیجه شناسایی گونه‌ها و تعیین حدود و مرز بین آنها و در نهایت رده‌‌بندی آنها می‌باشد. اصولاً شناسایی گونه‌ها بر اساس نمونه‌های هرباریومی، بدون در اختیار داشتن طیف وسیعی از گونه‌های یک منطقه مشکل می‌باشد؛ از طرف دیگر شناسایی نمونه‌هایی که از کاشت بذرهای جمع‌آوری‌شده از گیاهان یک منطقه که دارای گونه‌های مختلفی هستند حاصل شده‌اند، کاری پیچیده و مشکل است. آویشن کوهی در کشورهای ترکیه، ایران، عراق و قفقاز پراکنده شده است. گونه آویشن کوهی در شهرهای آذربایجان، زنجان، کردستان، همدان، کرمانشاه، اصفهان، خراسان، یزد، سمنان، مرکزی، تهران و قزوین یافت شده است (6، 5).
اسانس‌ها جزء متابولیت‌های ثانویه گیاهان هستند. نقش آنها حفظ گیاه در مقابل حشرات برگ‌خوار و میکروب‌هاست. با آزادشدن اسانس‌ها از برگ‌ها و نفوذ آنها در خاک، از جوانه‌زدن بذرهای گیاهان دیگر که در رقابت با گیاهان موّلد اسانس هستند، جلوگیری به عمل می‌آید. اسانس‌ها، ترکیبات طبیعی بسیار پیچیده‌ای هستند که در غلظت‌های مختلف تقریباً از 20 تا 60 جزء تشکیل شده‌اند. تعداد 2 یا 3 جزء اسانس که درصد بیشتری (70%-20%) نسبت به سایر اجزاء دارند، عامل اصلی در ویژگی‌های زیستی اسانس هستند. بسیاری از اسانس‌ها و اجزاء آنها دارای اثرات آنتی‌باکتریال، آنتی‌موتاژنز، ضدّ قارچی، ضدّ ویروس، حشره‌کشی و طیف وسیعی از فعالیت‌های فارماکولوژیکی هستند. از این خواص اسانس‌ها در داروسازی و صنایع غذایی استفاده می‌شود. اسانس آویشن منبع غنی از تیمول است و به همین دلیل دارای خواص ضدّ میکروبی و آنتی‌اکسیدانی است (7، 6). به نظر می‌رسد تغییر منطقه جغرافیایی بر نوع و میزان ترکیبات اسانس مؤثر است؛ بنابراین در این مطالعه تأثیر جغرافیای رویش بر روی اثرات ضدّ میکروبی و قارچی آویشن کوهی مورد بررسی قرار گرفته است.
روش تحقیق
به‌منظور جمع‌آوری و شناسایی گیاه، بخش‌های هوایی اکوتیپ‌های آویشن کوهی با توجه به رفرنس‌ها و منابع گیاهی معتبر از 14 محل رویشگاه طبیعی آن در ایران (از شهرستان‌های رودبار، خلخال، اردبیل، نودوشن، سلماس، دو نمونه از قزوین، ینگجه، چاربین، دیوان دره، سقز، قم، جعفریه و دستجرد) در فصل بهار سال 1394 جمع‌آوری و طول و عرض جغرافیایی محل جمع‌آوری نمونه‌ها با دستگاه GPS ثبت شد. پس از جمع‌آوری، نمونه‌ها در سایه به دور از نور آفتاب و در دمای اتاق خشک گردید. از هر اکوتیپ گیاهی، یک نمونه هرباریومی تهیه و توسط متخصص گیاه‌شناسی تعیین گونه و جنس گردید. نمونه هرباریومی در دانشکده داروسازی زنجان ثبت شد. نمونه‌های خشک‌شده تا زمان اسانس‌گیری در دمایºC 4 و دور از نور و رطوبت نگهداری شد (8).
برای تهیه اسانس گیاه، از روش تقطیر با آب به کمک دستگاه کلونجر (آزمیران-ایران) استفاده شد. 100 گرم از سرشاخه‌های هوایی خشک‌شده گیاه آویشن کوهی، پودر شده و داخل بالن 2 لیتری ریخته شد و به آن 600 سی‌سی آب مقطر اضافه گردید. با استفاده از دستگاه کلونجر و روش‌های علمی در دمای ºC70 به‌مدت 3 ساعت اسانس‌گیری انجام شد. اسانس‌ها توسط سدیم‌سولفات خشک آب‌گیری و در ظرف‌های کوچک تیره، داخل یخچال در دمایºC 4 برای آزمایش‌های بعدی نگهداری گردید (9). چگالی[4] و راندمان تولید اسانس محاسبه شد (10).
اجزای اسانس آویشن کوهی با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی شرکت Agilent (GC-7800A) مورد ارزیابی قرار گرفت. این دستگاه به یک طیف‌سنج جرمی (EIMS-5975C) و یک ستون موئینه 30متری با قطر 25/0 میلی‌متر از جنس HP-5 MS مجهز شده بود. آون ستون در ابتدا به‌مدت 5 دقیقه روی °C40 تنظیم شده و سپس با سرعت °C/min10 تا 230 درجه بالا رفت و در نهایت با سرعت °C/min30 تا 280 درجه افزایش یافت. دمای اینجکتور و دتکتور به‌ترتیب روی 240 و 250 درجه سانتی‌گراد تنظیم شد. هلیوم به‌عنوان گاز حامل با سرعت ml/min 1 به ستون تزریق گردید و یک میکرولیتر از هر اسانس به دستگاه تزریق شد. از کتابخانه NIST و Wiley و همچنین استانداردهای نرمال آلکان برای تفسیر و تشخیص داده‌های طیف‌سنج جرمی استفاده گردید (11، 10).
در این مطالعه از سه باکتری گرم مثبت با نام‌های باسیلوس سوبتیلیس (ATCC12711)، استافیلوکوکوس اورئوس (ATCC25923) و انترکوکوس فکالیس
(ATCC 29212) و همچنین سه گونه باکتری گرم منفی اشیریشیاکلی (ATCC8739)، سالمونلا تیفی موریوم (ATCC13311) و سودوموناس آئروژینوزا (ATCC27853) و دو گونه استاندارد قارچی آسپرژیلوس نایجر (ATCC9142) و کاندیدیا آلبیکنس (ATCC10231) بهره گرفته شد. تمام گونه‌ها از سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران خریداری گردیدند. یک سویه مقاوم به متیسیلین (MRSA) از استافیلوکوکوس اورئوس نیز در مطالعه استفاده شد.
فعالیت ضدّ باکتریایی اسانس‌ها به کمک روش میکرودیلوشن مطابق استانداردهای آزمایشگاه‌های بالینی اندازه‌گیری گردید. سویه‌های باکتریایی تازه کشت‌شده، درون محیط کشت مولر هینتون (شرکت Merck) براث تا
1/0OD600= رقیق شده و مجدد برای چند ساعت در دمای ˚C37 قرار گرفت تا به 5/0OD600= برسند. رقّت 1:200 از این سوسپانسیون برای تلقیح استفاده گردید که حدوداً معادل یک میلیون باکتری در میلی‌لیتر است (12). مقدار 100 میکرولیتر از سوسپانسیون رقیق‌شده باکتریایی و 100 میکرولیتر از غلظت‌های سریالی اسانس در محیط کشت مولر هینتون در پلیت 96 خانه مجاور گردید تا غلظت‌های نهایی 0، 01/0، 02/0، 04/0، 08/0، 16/0، 32/0، 64/0، 28/1، 56/2 و 12/5 میلی‌گرم در میلی‌لیتر از اسانس به‌دست آید. دی‌متیل سولفوکساید با حداکثر غلظت 2 درصد برای انحلال اسانس در محیط کشت استفاده گردید و همین غلظت در کنترل بدون اسانس نیز بهره گرفته شد. پس از اختلاط اسانس و باکتری با کمک شیکر، پلیت‌ها به‌مدت 24 ساعت در دمای ˚C37 قرار گرفتند. پس از آن 20 میکرولیتر محلول MTT با غلظت mg/ml 2/0 به هر چاهک افزوده شد و به‌مدت نیم‌ساعت درون شیکر-آنکوباتور قرار گرفت. کمترین غلظت اسانس که هیچ رنگ بنفشی در آن دیده نشد به‌عنوان غلظت مهارکنندگی [5](MIC)در نظر گرفته شد؛ سپس مقدار 5 میکرولیتر از هر خانه بدون رنگ بر روی پلیت‌های مولر هینتون آگار به‌مدت یک شب واکشت گردید. نمونه‌هایی که با کمترین غلظت اسانس مجاورت داشته‌اند ولی هیچ رشدی روی پلیت نداشتند، به‌عنوان غلظت کشندگی اسانس (MBC)[6] معرفی گردید. نتایج، میانگین سه بار آزمون‌های مستقل در واحدهای سه‌تایی است. از آمپی‌سیلین با غلظت سریالی μg/ml 256 -5/0 به‌منظور استاندارد استفاده شده است (14، 13).
به‌منظور بررسی فعالیت ضدّ کاندیدیایی و ضدّ آسپرژیلوسی اسانس‌ها، قارچ رشته‌ای آسپرژیلوس نایجر به‌مدت یک هفته در دمای ˚C30 روی محیط کشت سابرود دکستروز آگار کشت گردید. قارچ‌ها به‌منظور اسپورزایی به‌مدت یک هفته در یخچال قرار گرفت. اسپورها با سرم فیزیولوژیک حاوی 1/0 درصد توئین شسته و با چند لایه دستمال نظافت استریل فیلتر گردید. تعداد اسپورها با لام هموسیتومتر شمارش شده و با نرمال‌سالین به غلظت یک میلیون اسپور در میلی‌لیتر رسانده شد. مقدار 100 میکرولیتر از سوسپانسیون اسپور با 100 میکرولیتر محلول اسانس در سابرود دکستروز براث به‌گونه‌ای درون پلیت 96 خانه مخلوط گردید تا غلظت نهایی اسانس (0، 01/0، 02/0، 04/0، 08/0، 16/0، 32/0، 64/0، 28/1، 56/2 و 12/5 میلی‌گرم در میلی‌لیتر) به‌دست آید. پلیت‌ها بعد از تکان دادن مناسب به‌مدت 72 ساعت در دمای 28 و رطوبت 80 درصد آنکوبه شدند (15).
کاندیدیا آلبیکنس نیز در محیط سابرود دکستروز براث (شرکت مرک) واکشت شده و یک کشت جوان تا غلظت CFU/ml 106 × 5 رقیق گردید و مجدد 100 میکرولیتر از این سوسپانسیون با 100 میکرولیتر اسانس مخلوط گردید تا محدوده غلظتی mg/ml 6/5 -01/0 به‌دست آید. پلیت‌ها به‌مدت 48 ساعت در شرایط مشابه فوق قرار گرفت. دی‌متیل سولفوکساید با حداکثر غلظت 2 درصد برای انحلال اسانس در محیط کشت استفاده گردید و همین غلظت در کنترل بدون اسانس نیز بهره گرفته شد. حداقل غلظت مهاری (MIC)، کمترین غلظت اسانس است که در آن هیچ میسیلیوم قابل مشاهده‌ای رشد نکرده باشد. حجم
5 میکرولیتر از خانه‌های شفاف روی محیط کشت سابرود دکستروز آگار واکشت شد. حداقل غلظت کشندگی (MFC) کمترین غلظتی از اسانس است که پس از سه روز رشد قابل مشاهده‌ای روی پلیت نداشته باشد. از
آمفوتریسین-بی با غلظت μg/ml 8/12-1/0 به‌عنوان استاندارد ضدّ قارچی استفاده گردید. (17، 16).
تمام آزمون‌ها حداقل سه بار مستقل تکرار گردیده و نتایج آنها به‌صورت میانگین±انحراف معیار گزارش شد. از آزمون یکنواختی (هوموژنیتی) واریانس در آنالیز واریانس یکطرفه به‌منظور ارزیابی اختلاف میانگین فعالیت بیولوژیکی استفاده گردید و میانگین‌هایی که P-value کمتر از 05/0 داشتند از
نظر آماری معنی‌دار در نظر گرفته شدند.
یافته‌ها
اسانس‌های به‌دست آمده از قسمت‌های هوایی گلدار که با روش تقطیر با آب حاصل شدند، رنگ زرد تیره داشته و بسیار معطر بودند. کمترین راندمان تولید اسانس در نمونه‌های اردبیل و سقز بهمقدار 31/0 وزنی حجمی و بیشترین آن در اکوتیپ قم بهمقدار 82/0 وزنی حجمی گزارش شد. ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس‌ها با استفاده از دستگاه GC و GC/Mass شناسایی شد. درصد هر یک از این ترکیبات در جدول یک آورده شده است. تغییرات مواد گوناگون در اکوتیپ‌های مختلف، نشان‌دهنده تأثیر عوامل محیطی بر ترکیبات گیاه آویشن کوهی است. براساس نتایج به‌دست آمده، مونوترپن‌های اکسیژنه نظیر کارواکرول و تیمول در تمامی نمونه‌ها درصد بالایی داشتند و حدود 60 تا 90 درصد اجزای اسانس‌ها را به خود اختصاص دادند. سزکوئی‌ترپن‌های هیدروکربنی شامل کاریوفیلین و بیزابولین در رده دوم قرار گرفتند. در مجموع ترکیبات اکسیژنه با بیش از 80 درصد بیشترین اجزای اسانس را به خود اختصاص دادند (جدول 2).
جدول‌های 3 و 4 به‌ترتیب خواص ضدّ میکروبی اسانس‌های آویشن کوهی را نمایش می‌دهند. نتایج نشان می‌دهد که اسانس‌های مورد مطالعه، اثرات ضدّ باکتریایی بیشتری روی باکتری‌های گرم مثبت نظیر باسیلوس سوبتیلیس و استافیلوکوکوس اورئوس داشتند (05/0P<) و باکتری گرم منفی سودوموناس آئروژینوزا از همه گونه‌ها نسبت به غلظت‌های اسانس‌ها مقاومتر بود (001/0P<). جالب توجه است که اثر اسانس‌ها روی استافیلوکوکوس ارئوس مقاوم به متیسیلین و غیر مقاوم، اختلاف معنی‌دار نداشت (05/0<P). در مجموع اسانس‌های اکوتیپ‌های سلماس، نودوشن و قزوین-2 بیشترین فعالیت ضدّ باکتریایی را داشتند؛ در حالی که اکوتیپ‌های رودبار و ینگجه کمترین فعالیت ضدّ میکروبی را داشتند. اسانس‌ها عمدتاً اثرات ضدّ قارچی قوی‌تری از خود نشان داده‌اند. بیشترین اثرات ضدّ قارچی مربوط به اکوتیپ قزوین، نودوشن و سلماس و کمترین آن مربوط به اکوتیپ رودبار بوده است. داروی استاندارد آمپی‌سیلین در تمام سویه‌ها بیشترین اثرات را از خود نشان داده است.
یافته‌ها
اسانس‌های به‌دست آمده از قسمت‌های هوایی گلدار که با روش تقطیر با آب حاصل شدند، رنگ زرد تیره داشته و بسیار معطر بودند. کمترین راندمان تولید اسانس در نمونه‌های اردبیل و سقز بهمقدار 31/0 وزنی حجمی و بیشترین آن در اکوتیپ قم بهمقدار 82/0 وزنی حجمی گزارش شد. ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس‌ها با استفاده از دستگاه GC و GC/Mass شناسایی شد. درصد هر یک از این ترکیبات در جدول یک آورده شده است. تغییرات مواد گوناگون در اکوتیپ‌های مختلف، نشان‌دهنده تأثیر عوامل محیطی بر ترکیبات گیاه آویشن کوهی است. براساس نتایج به‌دست آمده، مونوترپن‌های اکسیژنه نظیر کارواکرول و تیمول در تمامی نمونه‌ها درصد بالایی داشتند و حدود 60 تا 90 درصد اجزای اسانس‌ها را به خود اختصاص دادند. سزکوئی‌ترپن‌های هیدروکربنی شامل کاریوفیلین و بیزابولین در رده دوم قرار گرفتند. در مجموع ترکیبات اکسیژنه با بیش از 80 درصد بیشترین اجزای اسانس را به خود اختصاص دادند (جدول 2).
جدول‌های 3 و 4 به‌ترتیب خواص ضدّ میکروبی اسانس‌های آویشن کوهی را نمایش می‌دهند. نتایج نشان می‌دهد که اسانس‌های مورد مطالعه، اثرات ضدّ باکتریایی بیشتری روی باکتری‌های گرم مثبت نظیر باسیلوس سوبتیلیس و استافیلوکوکوس اورئوس داشتند (05/0P<) و باکتری گرم منفی سودوموناس آئروژینوزا از همه گونه‌ها نسبت به غلظت‌های اسانس‌ها مقاومتر بود (001/0P<). جالب توجه است که اثر اسانس‌ها روی استافیلوکوکوس ارئوس مقاوم به متیسیلین و غیر مقاوم، اختلاف معنی‌دار نداشت (05/0<P). در مجموع اسانس‌های اکوتیپ‌های سلماس، نودوشن و قزوین-2 بیشترین فعالیت ضدّ باکتریایی را داشتند؛ در حالی که اکوتیپ‌های رودبار و ینگجه کمترین فعالیت ضدّ میکروبی را داشتند. اسانس‌ها عمدتاً اثرات ضدّ قارچی قوی‌تری از خود نشان داده‌اند. بیشترین اثرات ضدّ قارچی مربوط به اکوتیپ قزوین، نودوشن و سلماس و کمترین آن مربوط به اکوتیپ رودبار بوده است. داروی استاندارد آمپی‌سیلین در تمام سویه‌ها بیشترین اثرات را از خود نشان داده است.
جدول 1- بررسی درصد اجزای اصلی اسانس اکوتیپ‌های آویشن کوهی ایران
| ردیف | ماده مؤثره | شاخص کواتز | شاخص کواتز مرجع (کتاب آدامز) | اکوتیپ رودبار | اکوتیپ خلخال | اکوتیپ اردبیل | اکوتیپ نودوشن | اکوتیپ سلماس | اکوتیپ قزوین-1 | اکوتیپ قزوین-2 | اکوتیپ ینگجه | اکوتیپ چاربین | اکوتیپ دیوان‌دره | اکوتیپ سقز | اکوتیپ قم | اکوتیپ جعفریه | اکوتیپ دستجرد |
| 1 | آلفا پینن | 938 | 939 | 27/0 | 20/0 | -- | 06/0 | 05/0 | 30/1 | 40/0 | -- | 33/0 | 14/0 | 39/1 | 19/0 | 07/1 | -- |
| 2 | کامفن | 953 | 954 | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 33/0 | -- | 28/0 | 06/0 | 24/0 | -- | ||
| 3 | بتا میرسن | 990 | 991 | 10/0 | 11/0 | 06/0 | 06/0 | 06/0 | 43/0 | -- | 39/0 | 18/0 | 79/1 | 42/0 | -- | ||
| 4 | پی- سایمن | 1025 | 1026 | -- | 24/0 | 44/0 | 23/1 | 68/7 | 66/1 | 63/7 | -- | -- | -- | -- | 82/7 | -- | |
| 5 | بتا اسیمن | 1037 | 1038 | -- | -- | 44/0 | 90/1 | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 15/0 | -- |
| 6 | لیمونن | 1028 | 1029 | 94/2 | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 06/0 | 91/4 | -- | -- | -- | |
| 7 | 1،8- سینئول | 1030 | 1032 | -- | 14/0 | 12/0 | -- | -- | 74/0 | 57/0 | 56/0 | 33/0 | 17/0 | -- | 18/2 | 23/0 | 05/1 |
| 8 | گاما ترپینن | 1059 | 1060 | -- | 47/0 | 25/0 | 19/1 | 23/3 | 31/0 | 44/5 | 20/0 | 46/0 | 93/0 | -- | 16/0 | 40/4 | -- |
| 9 | آلفا ترپینولن | 1087 | 1089 | 32/0 | 06/0 | -- | 07/0 | 86/1 | -- | 35/0 | -- | -- | 05/0 | 10/1 | -- | -- | -- |
| 10 | لینالول | 1098 | 1097 | 86/0 | 54/0 | 43/1 | 25/0 | 95/2 | 70/0 | 43/1 | -- | 11/1 | 33/0 | 29/4 | -- | 61/3 | 42/3 |
| 11 | زی بتا ترپینئول | 1144 | 1144 | -- | 00/1 | 17/0 | 36/0 | 10/0 | 91/0 | 75/0 | 87/1 | 24/0 | 24/0 | -- | 26/0 | 52/1 | 20/0 |
| 12 | کامفور | 1148 | 1150 | 16/0 | 26/0 | -- | -- | -- | -- | 29/0 | -- | 24/0 | 07/0 | -- | -- | -- | 96/0 |
| 13 | بورنئول | 1169 | 1170 | 11/0 | 76/0 | 60/1 | 07/2 | -- | 87/2 | 91/4 | 68/1 | 41/4 | 54/1 | 25/1 | 12/1 | 57/3 | 62/4 |
| 14 | ترپین 4- اول | 1175 | 1177 | -- | 84/0 | 34/0 | 46/0 | -- | -- | 96/1 | 27/1 | 38/0 | 41/0 | 38/0 | -- | 52/1 | 94/4 |
| 15 | آلفا ترپینئول | 1189 | 1190 | 60/25 | 94/0 | 91/0 | 70/0 | -- | 39/3 | 24/0 | 61/7 | 08/1 | 15/0 | 04/8 | -- | -- | 14/0 |
| 16 | سیترونلول | 1227 | 1228 | 60/12 | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- |
| 17 | نرال (سیترال) | 1238 | 1239 | 75/0 | 48/1 | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 91/2 | 85/0 | -- | -- | -- | 47/2 |
| 18 | ژرانیول | 1253 | 1254 | 81/7 | 05/26 | 04/14 | -- | 05/9 | 85/0 | -- | 83/4 | 07/18 | 59/20 | 46/6 | -- | -- | 03/8 |
| 19 | تیمول | 1303 | 1304 | 62/22 | 69/18 | 53/29 | 99/21 | 14/12 | 06/10 | 03/28 | 25/21 | 05/22 | 68/10 | 20/14 | 36/16 | 04/9 | 72/15 |
| 20 | کارواکرول | 1308 | 1310 | 45/5 | 02/32 | 07/42 | 90/55 | 67/42 | 03/51 | 83/35 | 82/46 | 17/22 | 67/49 | 35/32 | 67/54 | 48/55 | 65/34 |
ادامه جدول یک
| ردیف | ماده مؤثره | شاخص کواتز | شاخص کواتز مرجع (کتاب آدامز) | اکوتیپ رودبار | اکوتیپ خلخال | اکوتیپ اردبیل | اکوتیپ نودوشن | اکوتیپ سلماس | اکوتیپ قزوین-1 | اکوتیپ قزوین-2 | اکوتیپ ینگجه | اکوتیپ چاربین | اکوتیپ دیوان‌دره | اکوتیپ سقز | اکوتیپ قم | اکوتیپ جعفریه | اکوتیپ دستجرد |
| 21 | آلفا ترپینیل استات | 1350 | 1349 | 01/12 | 20/0 | 27/0 | 08/0 | -- | 48/2 | -- | 07/0 | -- | -- | -- | -- | -- | -- |
| 22 | اوژنول | 1358 | 1359 | -- | 11/0 | 10/0 | -- | 06/0 | 59/0 | 07/0 | 14/0 | -- | 14/0 | -- | -- | 23/0 | 11/0 |
| 23 | ژرانیل استات | 1381 | 1381 | 15/0 | 72/2 | 25/0 | 06/0 | 04/1 | 15/0 | 47/0 | -- | 89/0 | 81/0 | 33/0 | 64/0 | 25/0 | 04/1 |
| 24 | بتا کوببین | 1386 | 1385 | 14/0 | 38/0 | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 73/1 | -- | 95/0 | -- | -- | -- |
| 25 | بتا بوربونن | 1389 | 1388 | 09/0 | 07/0 | 06/0 | 05/0 | 18/0 | 14/0 | 04/0 | -- | 18/1 | 15/0 | 25/0 | -- | 09/0 | -- |
| 26 | زی جاسمون | 1393 | 1395 | -- | -- | 09/0 | -- | 20/0 | 29/0 | 06/0 | -- | 12/0 | 07/0 | -- | -- | 14/0 | -- |
| 27 | کاریوفیلین | 1420 | 1419 | 85/1 | 84/2 | 11/1 | 89/3 | 14/8 | 30/4 | 47/1 | 98/1 | 68/1 | 20/2 | 14/5 | 25/5 | 15/5 | 78/3 |
| 28 | بتا گورجونن | 1435 | 1434 | -- | 05/0 | 06/0 | 25/0 | -- | 11/0 | -- | 05/0 | -- | 65/0 | 27/0 | 12/0 | -- | 15/0 |
| 29 | آلفا هیماچالن | 1451 | 1452 | 29/0 | -- | 20/0 | -- | -- | 13/0 | -- | -- | 05/0 | -- | -- | 82/2 | -- | 63/2 |
| 30 | آلفا هومولن | 1456 | 1455 | 10/0 | 78/0 | 05/0 | 40/1 | 31/0 | 12/2 | 57/0 | 54/0 | 16/1 | 10/0 | 05/2 | -- | 83/0 | 61/2 |
| 31 | گاما مورولن | 1481 | 1482 | 05/0 | -- | 11/0 | 40/0 | 07/0 | 61/0 | 07/0 | 54/0 | 50/0 | 48/0 | 34/0 | -- | 28/0 | 68/0 |
| 32 | بتا گواین | 1494 | 1494 | -- | -- | -- | 16/1 | -- | 25/1 | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 39/0 | 39/0 |
| 33 | بتا بیسابولن | 1507 | 1506 | 54/0 | 83/0 | 82/0 | 27/1 | -- | 22/4 | 64/0 | 88/0 | 42/5 | 60/0 | 42/2 | -- | 08/1 | 24/1 |
| 34 | گاما کادینن | 1515 | 1514 | 13/0 | 51/0 | 17/0 | 21/0 | 81/0 | 53/0 | 51/0 | -- | 79/0 | 43/0 | -- | -- | 91/0 | -- |
| 35 | دلتا کادینن | 1524 | 1523 | -- | -- | 47/0 | -- | 77/0 | 32/1 | -- | 08/1 | 35/0 | 69/0 | 06/1 | 69/1 | 79/0 | -- |
| 36 | ژرانیل بوتاموات | 1565 | 1564 | -- | -- | -- | -- | 29/0 | -- | -- | -- | 19/1 | -- | -- | -- | -- | -- |
| 37 | اسپاتولنول | 1579 | 1578 | 11/0 | 37/0 | 31/0 | 19/0 | 16/0 | 08/1 | 35/0 | 56/0 | 28/0 | 82/0 | 98/3 | 19/1 | 17/0 | 97/0 |
| 38 | کاریوفیلن اکسید | 1584 | 1583 | 43/0 | 98/1 | 63/0 | 58/0 | 21/2 | 39/2 | 85/0 | 92/4 | 12/3 | 31/1 | 56/0 | -- | 99/1 | 49/1 |
| 39 | گلوبولول | 1586 | 1585 | 14/0 | -- | -- | -- | 18/0 | 26/0 | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- |
| 40 | کوبنول | 1648 | 1646 | -- | 33/0 | 11/0 | 06/0 | 06/0 | 42/0 | 25/0 | 14/0 | 35/0 | 10/0 | 22/0 | 64/0 | 22/0 | 39/0 |
| 41 | آلفا کادینول | 1655 | 1656 | 08/0 | 08/0 | 14/0 | -- | 24/0 | 22/0 | 33/1 | -- | 23/0 | 07/0 | -- | 29/0 | 10/0 | 35/1 |
| 42 | آلفا بیسابولول | 1687 | 1685 | -- | 47/2 | 35/0 | 19/0 | 26/0 | -- | -- | -- | 13/2 | 97/0 | 78/0 | 15/2 | 24/1 | 56/1 |
| 43 | سایر مواد | -- | -- | 32/4 | 48/2 | 30/3 | 03/4 | 23/5 | 51/3 | 73/4 | 01/3 | 31/4 | 35/4 | 25/5 | 45/2 | 13/5 | 41/5 |
جدول 2- دسته‌بندی اجزای اسانس آویشن کوهی (برحسب درصد حجمی-حجمی)
| ماده مؤثره | اکوتیپ رودبار | اکوتیپ خلخال | اکوتیپ اردبیل | اکوتیپ نودوشن | اکوتیپ سلماس | اکوتیپ قزوین-1 | اکوتیپ قزوین-2 | اکوتیپ ینگجه | اکوتیپ چاربین | اکوتیپ دیوان‌دره | اکوتیپ سقز | اکوتیپ قم | اکوتیپ جعفریه | اکوتیپ دستجرد |
| مونوترپن‌های هیدروکربنی | 52/15 | 22/1 | 82/1 | 52/4 | 02/11 | 55/6 | 89/14 | 27/0 | 14/2 | 31/1 | 81/8 | 17/6 | 29/6 | 00/0 |
| مونوترپن‌های اکسیژنه | 37/77 | 65/85 | 65/90 | 80/81 | 95/69 | 64/71 | 32/75 | 53/87 | 41/78 | 71/85 | 64/64 | 23/75 | 58/75 | 33/70 |
| سزکوئی ترپن‌های هیدورکربنی | 46/3 | 62/5 | 05/3 | 69/8 | 23/10 | 73/14 | 00/4 | 07/5 | 68/11 | 65/5 | 82/12 | 11/10 | 30/9 | 16/9 |
| سزکوئی ترپن‌های اکسیژنه | 87/0 | 23/5 | 67/1 | 02/1 | 03/4 | 37/4 | 78/2 | 62/3 | 38/3 | 27/3 | 54/9 | 24/4 | 72/3 | 76/15 |
جدول 3- مقایسه حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC, mg/ml) و غلظت کشندگی (MBC, mg/ml) اسانس انواع آویشن کوهی روی سویه‌های باکتریایی استاندارد
| نام سویه باکتریایی | آمپی‌سیلین μg/ml |
اکوتیپ رودبار | اکوتیپ خلخال | اکوتیپ اردبیل | اکوتیپ نودوشن | اکوتیپ سلماس | اکوتیپ قزوین-1 | |
| اشیریشیا کلی | MIC | 00/0±22 | 00/0±57/2 | 28/1±33/3 | 00/0±18/4 | 00/0±10/1 | 00/0±06/1 | 00/0±58/0 |
| MBC | 00/0±64 | 00/0±57/2 | 28/1±33/3 | 00/0±18/4 | 00/0±10/1 | 00/0±06/1 | 00/0±58/0 | |
| باسیلوس سوبتیلیس | MIC | 00/0±5 > | 00/0±57/2 | 00/0±44/4 | 21/1±14/3 | b 00/0±55/0 | b 00/0±52/0 | 00/0±58/0 |
| MBC | 00/0±5 > | 00/0±57/2 | 00/0±44/4 | 21/1±14/3 | 00/0±55/0 b | 00/0±52/0 b | 00/0±58/0 | |
| استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متیسیلین | MIC | 00/0±128 | 00/0±12/5 | 00/0±28/0 a | 00/0±26/0 a | 00/0±55/0 | 00/0±26/0 | 33/0±87/0 |
| MBC | 00/0±256 < | 00/0±12/5 | 00/0±55/0 | 00/0±52/0 a | 00/0±10/1 | 00/0±26/0 a | 33/0±87/0 | |
| سالمونلا تیفی موریوم | MIC | 001/0±3 | 00/0±12/5 < | 00/0±12/5 < | 00/0±18/4 | 00/0±40/4 | 00/0±06/1 b | 00/0±31/2 |
| MBC | 00/0±16 | 00/0±12/5 < | 00/0±12/5 < | 00/0±18/4 | 00/0±40/4 | 00/0±06/1 b | 00/0±31/2 | |
| انتروکوکوس فکالیس | MIC | 00/0±5 > | 00/0±12/5 < | 00/0±44/4 | 21/1±14/3 | 00/0±27/0 a | 00/0±26/0 a | 33/1±46/3 |
| MBC | 00/0±8 | 00/0±12/5 < | 00/0±44/4 | 21/1±14/3 | 00/0±12/5 < | 00/0±26/0 | 33/1±46/3 | |
| استافیلوکوکوس اورئوس | MIC | 00/0±8 | 00/0±12/5 < | 00/0±44/4 | 21/1±14/3 | 00/0±10/1 | 30/0±79/0 | 00/0±62/4 |
| MBC | 00/0±8 | 00/0±12/5 < | 00/0±12/5 < | 21/1±14/3 | 00/0±10/1 | 30/0±79/0 | 00/0±62/4 | |
| سودوموناس آئروژینوزا | MIC | 00/0±256 < | 00/0±12/5 | 64/0±66/1 | 00/0±18/4 | 00/0±20/2 | 61/0±58/1 | 00/0±31/2 |
| MBC | 00/0±256 < | 00/0±12/5 | 64/0±66/1 | 00/0±18/4 | 00/0±20/2 | 00/0±11/2 | 00/0±62/4 |
ادامه جدول 3
| نام سویه باکتریایی | اکوتیپ قزوین-2 | اکوتیپ ینگجه | اکوتیپ چاربین | اکوتیپ دیوان‌دره | اکوتیپ سقز | اکوتیپ قم | اکوتیپ جعفریه | اکوتیپ دستجرد | |
| اشیریشیا کلی | MIC | 00/0±52/0 | 00/0±12/5 < | 61/0±59/1 | 60/0±56/1 | 00/0±07/2 | 29/0±77/0 | 00/0±48/0 | 13/1±93/2 |
| MBC | 00/0±52/0 | 00/0±12/5 < | 00/0±24/4 | 00/0±08/2 | 00/0±07/2 | 89/0±28/1 | 83/0±20/1 | 13/1±93/2 | |
| باسیلوس سوبتیلیس | MIC | 00/0±52/0 b | 45/1±25/1 | 31/0±79/0 | 00/0±52/0 b | 00/0±52/0 b | 00/0±26/0 a | 00/0±24/0 a | 56/0±46/1 |
| MBC | 00/0±52/0 b | 90/1±50/2 | 61/0±59/1 | 30/0±78/0 | 00/0±52/0 b | 00/0±26/0 a | 00/0±24/0 a | 00/0±95/1 | |
| استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متیسیلین | MIC | 00/0±52/0 | 00/0±12/5 < | 22/1±18/3 | 60/0±56/1 b | 60/0±55/1 b | 00/0±26/0 a | 28/0±72/0 | 00/0±95/1 |
| MBC | 00/0±52/0 a | 00/0±12/5 < | 00/0±24/4 | 00/0±15/4 | 19/1±10/3 | 15/0±38/0 | 00/0±96/0 | 00/0±90/3 | |
| سالمونلا تیفی موریوم | MIC | 00/0±08/2 | 00/0±12/5 < | 00/0±06/1 b | 00/0±04/1 b | 60/0±55/1 | 00/0±26/0 | 00/0±48/0 a | 00/0±49/0 a |
| MBC | 00/0±08/2 | 00/0±12/5 < | 00/0±06/1 b | 00/0±04/1 | 60/0±55/1 | 00/0±26/0 | 00/0±48/0 a | 00/0±49/0 a | |
| انتروکوکوس فکالیس | MIC | 15/0±39/0 | 00/0±50/2 | 00/0±12/2 | 00/0±08/2 | 79/1±58/2 | 00/0±52/0 | 00/0±85/3 | 00/0±95/1 |
| MBC | 00/0±12/5 < | 00/0±50/2 | 00/0±12/2 | 00/0±08/2 | 00/0±58/2 | 00/0±52/0 | 00/0±85/3 | 00/0±95/1 | |
| استافیلوکوکوس اورئوس | MIC | 00/0±04/1 | 89/1±50/2 | 22/1±18/3 | 00/0±08/2 a | 00/0±08/2 a | 00/0±08/2 a | 83/0±20/1 | 00/0±95/1 |
| MBC | 00/0±04/1 | 89/1±50/2 | 00/0±24/4 | 00/0±15/4 | 00/0±08/2 a | 00/0±08/2 | 17/1±16/2 a | 00/0±90/3 | |
| سودوموناس آئروژینوزا | MIC | 00/0±08/2 | 00/0±12/5 < | 00/0±12/2 | 00/0±12/5 < | 19/1±10/3 | 00/0±08/2 | 00/0±92/1 | 25/1±95/1 |
| MBC | 20/1±13/3 | 00/0±12/5 < | 00/0±24/4 | 00/0±12/5 < | 00/0±12/5 < | 00/0±12/5 < | 00/0±12/5 < | 25/1±95/1 |
* کمترین غلظت اسانس که رشد باکتریای را مهار کرده است به عنوان غلظت مهارکنندگی (MIC) در نظر گرفته شد.
* کمترین غلظت اسانس که موجب مرگ باکتری‌ها گردید به عنوان غلظت کشندگی اسانس (MBC) معرفی گردید.
جدول 4- مقایسه حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC, mg/ml) و غلظت کشندگی (MFC, mg/ml) اسانس انواع آویشن کوهی روی سویه‌های قارچی استاندارد
| نام سویه قارچی | آمفوتریسین μg/ml |
اکوتیپ رودبار | اکوتیپ خلخال | اکوتیپ اردبیل | اکوتیپ نودوشن | اکوتیپ سلماس | اکوتیپ قزوین-1 | |
| آسپرژیلوس نایجر | MIC | 05/0±82/0 | 00/0±10/0 b | 00/0±08/0 a | 00/0±08/0 a | 00/0±08/0 a | 00/0±08/0 a | 00/0±09/0 |
| MFC | 80/1±69/4 | 23/0±60/0 a | 15/0±21/0 a | 03/0±16/0 a | 00/0±26/0 a | 06/0±16/0 a | 10/0±27/0 a | |
| کاندیدیا آلبیکنس | MIC | 00/0±40/0 | 37/0±96/0 | 00/0±28/0 d | 00/0±26/0 c | 04/0±27/0 d | 00/0±26/0 c | 14/0±29/0 |
| MFC | 20/0±56/1 | 74/0±92/1 | 16/0±41/0 c | 00/0±26/0 a | 00/0±55/0 | 15/0±39/0 c | 00/0±58/0 |
| نام سویه قارچی | اکوتیپ قزوین-2 | اکوتیپ ینگجه | اکوتیپ چاربین | اکوتیپ دیوان‌دره | اکوتیپ سقز | اکوتیپ قم | اکوتیپ جعفریه | اکوتیپ دستجرد | |
| آسپرژیلوس نایجر | MIC | 00/0±08/0 a | 18/0±56/1 | 00/0±32/0 | 09/0±24/0 c | 00/0±64/0 | 04/0±12/0 b | 06/0±15/0 | 09/0±23/0 c |
| MFC | 09/0±24/0 a | 00/0±26/6 | 76/0±99/1 | 00/0±32/0 | 15/0±58/2 | 00/0±32/0 a | 23/0±60/0 a | 17/0±46/0 a | |
| کاندیدیا آلبیکنس | MIC | 07/0±19/0 b | 00/0±16/0 a | 07/0±20/0 b | 07/0±19/0 b | 07/0±19/0 b | 07/0±19/0 b | 09/0±18/0 a | 00/0±24/0 c |
| MFC | 23/0±33/0 b | 03/0±31/0 b | 23/0±33/0 b | 00/0±26/0 a | 00/0±25/0 a | 07/0±19/0 | 01/0±24/0 a | 04/0±24/0 a |
بحث
مطالعه بر روی گیاهان و یافتن گیاهانی با خواص دارویی، قدمتی طولانی دارد؛ به گونه‌ای که در طب‌های سنتی چینی و اسلام اساس درمان بیماری‌‌ها را تشکیل می‌داده است؛ همچنین در عصر حاضر با پیشرفت بسیار چشمگیر علم در عرصه داروسازی و تولید داروهای شیمیایی، باز هم توجه به داروهای گیاهی حائز اهمیت است. از جمله داروها می‌توان به آنتی‌بیوتیک‌ها اشاره کرد که با وجود اینکه تعداد بالایی از آنها کشف شده است، اما مسئله مقاومت باکتریایی نیز رو به رشد است که به دنبال این مشکل بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها پاسخگوی مقابله با باکتری‌ها نیستند. در میان گیاهان می‌توان ترکیباتی با خواص آنتی‌بیوتیکی پیدا نمود که در حل این مشکل کمک می‌کند (19، 18).
گیاهان از اجزای متفاوتی تشکیل شده‌اند که اثرات بیولوژیک آنها به نوع و درصد اجزای تشکیل‌دهنده اسانس‌ها مربوط است. به‌طور معمول اثر گیاه را به جزئی از اسانس که بیشترین درصد را به خود اختصاص داده است مربوط می‌دانند اما اجزای دیگر نیز بی‌تأثیر نخواهند بود و می‌توانند با اعمال اثر سینرژیکی و یا آنتاگونیستی، بر روی فعالیت نهایی تأثیرگذار باشند. از طرفی محتوا و میزان اسانس به شرایط آب و هوا و همچنین خاک محل رشد گیاه بستگی دارد (20)؛ به‌عبارت دیگر تفاوت در میزان تأثیرات بیولوژیکی گیاهان را می‌توان به تفاوت در شرایط جغرافیایی مربوط دانست (21). گیاه آویشن به‌علت دارا بودن خواص درمانی متعدد، یکی از پرمصرف‌ترین گیاهان در علم طب می‌باشد. این گیاه حاوی درصد بالایی از ترکیبات فنولی است که در این میان تیمول و کارواکرول درصدهای بالاتری را به خود اختصاص داده‌اند. ترکیبات فنولی، خاصیت ضدّ باکتریایی قابل توجهی دارند که این اثر در مورد دو ترکیب فوق به میزان بالاتری مشاهده می‌گردد و به‌دلیل وجود همین خاصیت، در داروسازی و پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
همانگونه که جدول یک نشان می‌دهد کارواکـرول، تیـمول، آلفـا-ترپینئول، ژرانیـول، کاریـوفیـلن اکساید، بتا-کاریوفیلن، لیمـونن، پی-سایمن، گاما- ترپینن، لینالول و بورنئول بیشترین مواد اسانس‌ها هستند. به‌نظر می‌رسد تولید متابولیت‌های ثانویه در شرایط بد و خشن آب و هوایی افزایش می‌یابد. به صورت خاص می‌توان گفت آب و هوای خشک و کاهش آب، موجب کاهش اندازه اندام‌های گیاه و افزایش تولید اسانس شده است؛ به‌عنوان مثال اکوتیپ‌های نودوشن، قزوین-2 و قم که از مناطق گرم و خشک‌تر جمع‌آوری شده‌اند مقدار بیشتری اسانس تولید کرده‌اند؛ در حالی که اکوتیپ سقز و اردبیل کمترین راندمان تولید اسانس را داشته‌اند. یک ارتباط منطقی بین غلظت اسانس و اثرات ضدّ باکتریایی آن دیده می‌شود. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که محتوای فنولی، مهمترین عامل تعیین‌کننده این اثرات است. کارواکرول و تیمول بیشترین خاصیت میکروب‌کشی را به خود اختصاص داده‌اند. مطابق با همین یافته‌ها اکوتیپ‌های نودوشن و قزوین با دارابودن بیشترین مقدار منوترپن‌های اکسیژنه (کارواکرول، تیمول و اوژنول)، موجب دناتوره‌شدن پروتئین‌های غشای سلولی باکتری و نشت پتاسیم و ATP از سلول باکتری و در نهایت مرگ آن می‌شوند (15). مشخص شده است که محتوای فنولی با افزایش دما و خشکی هوا بیشتر می‌شود (23، 22)؛ بنابراین ما نیز شاهد اثرات مشابه در اکوتیپ‌های نودوشن، قزوین-2 و قم هستیم. جالب توجه است که تمام این اکوتیپ‌ها از مناطق کم ارتفاع (زیر 1500 متر) جمع‌آوری شده‌اند که احتمالاً در این پدیده اثر دارد (جداول 1 و 3). خواص ضدّ باکتریایی خوب اکوتیپ‌های سلماس و جعفریه احتمالاً به‌دلیل اثرات سینرژیسمی گاما ترپینن با ترکیبات فنلی است (24). از طرف دیگر اکوتیپ رودبار که مناطق کاملاً مرطوب با کمترین تغییرات دمایی جدا شده است بیشترین هیدروکربن‌های مونوترپن و سزکوئی‌ترپن را به‌خود اختصاص داده است؛ بنابراین کمترین فعالیت ضدّ باکتریایی را نشان می‌دهد (جدول 2). اثرات وابسته به دوز ضد قارچی مشابهی در اسانس‌ها دیده می‌شود که به سطح بالای تیمول و کارواکرول وابسته است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که کارواکرول، فعالیت ضدّ قارچی بیشتری نسب به فعالیت ضدّ باکتریایی دارد و در مقابل تیمول اثرات ضدّ باکتریایی بیشتری از خود نشان می‌دهد. در مجموع تیمول و کارواکرول اثرات سینرژیستی ضدّ میکروبی از خود نشان می‌دهند (25، 17). مطالعات نشان می‌دهند که اسانس‌هایی که درصد پایین تیمول و کارواکرول را دارند کمترین اثرات ضدّ میکروبی را دارا هستند؛ با این حال بیان دقیق چنین اثراتی نیازمند مطالعات بیشتر است.
آب و هوای گرم، خشک و نامتعادل، تولید متابولیت‌های اکسیژن‌دار در گیاه را بیشتر می‌کند. همانطور که دیده می‌شود کاروکرول و تیمول هر دو از متابولیت اکسیژن‌دار هستند در نتیجه خواص بیولوژیک اعم از ضدّ باکتریایی و ضدّ قارچی اسانس گیاه در آب و هوای گرم و خشک افزایش می‌یابد. این مطالعه با نتایج مطالعه فراهانی‌کیا و همکاران که اظهار داشته‌اند اسانس آویشن کوهی روی سودموناس اثرات کمی دارد همخوان است (26). محمدپور و همکاران اعلام کردند که اسانس آویشن بیشترین اثرات را روی اشیریشیا کلی دارد که با مطالعه ما همسو نیست؛ احتمالاً این تفاوت‌ها به‌دلیل تفاوت در زمان و محل جمع‌آوری نمونه‌ها، تفاوت در ترکیب اسانس‌ها، سوش‌های متفاوت باکتریایی مورد آزمایش و نحوه تهیه اسانس وابسته باشند.
نتیجه‌گیری
در مورد برخی از اسانس‌ها رابطه مشخصی بین اثر بیولوژیک و ترکیبات اصلی دیده نشده که این موضوع مؤیّد این است که وجود ترکیباتی که بیشترین درصد اسانس را به خود اختصاص داده‌اند قطعاً مسئول اثر کلی و نهایی نمی‌باشند و وجود برخی اجزای دیگر که به مقدار کمتری وجود دارند هم مؤثر است؛ زیرا برخی از این اجزای جزئی با اعمال اثرات آگونیستی، آنتاگونیستی و یا سینرژیک قوی، بر نتیجه نهایی تأثیر می‌گذارند. تغییرات آب و هوایی و شرایط جغرافیایی، تأثیر قابل توجهی بر ترکیب و میزان اسانس آویشن کوهی و اثرات بیولوژیک آن دارد که مطالعات زیادی نیز این مطلب را تصدیق می‌کنند. مطالعه حاضر هم نشان داد افزایش ارتفاع و خشکی هوا، موجب افزایش راندمان تولید اسانس و افزایش فعالیت ضدّ باکتریایی و ضدّ قارچی می‌شود. در مجموع فعالیت ضدّ باکتریایی اسانس‌ها بیشتر از فعالیت ضدّ قارچی آنهاست.
تقدیر و تشکر
از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زنجان (گرنت 543) و دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد (گرنت 2589) بابت حمایت از طرح تشکر می‌شود. از دکتر حمید مقیمی (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران) به‌دلیل اهدای سویه مقاوم به متیسیلین (MRSA) از استافیلوکوکوس اورئوس به این مطالعه سپاس‌گزاری می‌گردد. از داوران محترم که با نظرات ارزشمند خود موجب ارتقای سطح علمی مقاله شدند تشکر و قدردانی می‌شود.
تضاد منافع
نویسندگان مقاله اعلام می‌دارند که هیچ گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.
مطالعه بر روی گیاهان و یافتن گیاهانی با خواص دارویی، قدمتی طولانی دارد؛ به گونه‌ای که در طب‌های سنتی چینی و اسلام اساس درمان بیماری‌‌ها را تشکیل می‌داده است؛ همچنین در عصر حاضر با پیشرفت بسیار چشمگیر علم در عرصه داروسازی و تولید داروهای شیمیایی، باز هم توجه به داروهای گیاهی حائز اهمیت است. از جمله داروها می‌توان به آنتی‌بیوتیک‌ها اشاره کرد که با وجود اینکه تعداد بالایی از آنها کشف شده است، اما مسئله مقاومت باکتریایی نیز رو به رشد است که به دنبال این مشکل بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها پاسخگوی مقابله با باکتری‌ها نیستند. در میان گیاهان می‌توان ترکیباتی با خواص آنتی‌بیوتیکی پیدا نمود که در حل این مشکل کمک می‌کند (19، 18).
گیاهان از اجزای متفاوتی تشکیل شده‌اند که اثرات بیولوژیک آنها به نوع و درصد اجزای تشکیل‌دهنده اسانس‌ها مربوط است. به‌طور معمول اثر گیاه را به جزئی از اسانس که بیشترین درصد را به خود اختصاص داده است مربوط می‌دانند اما اجزای دیگر نیز بی‌تأثیر نخواهند بود و می‌توانند با اعمال اثر سینرژیکی و یا آنتاگونیستی، بر روی فعالیت نهایی تأثیرگذار باشند. از طرفی محتوا و میزان اسانس به شرایط آب و هوا و همچنین خاک محل رشد گیاه بستگی دارد (20)؛ به‌عبارت دیگر تفاوت در میزان تأثیرات بیولوژیکی گیاهان را می‌توان به تفاوت در شرایط جغرافیایی مربوط دانست (21). گیاه آویشن به‌علت دارا بودن خواص درمانی متعدد، یکی از پرمصرف‌ترین گیاهان در علم طب می‌باشد. این گیاه حاوی درصد بالایی از ترکیبات فنولی است که در این میان تیمول و کارواکرول درصدهای بالاتری را به خود اختصاص داده‌اند. ترکیبات فنولی، خاصیت ضدّ باکتریایی قابل توجهی دارند که این اثر در مورد دو ترکیب فوق به میزان بالاتری مشاهده می‌گردد و به‌دلیل وجود همین خاصیت، در داروسازی و پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
همانگونه که جدول یک نشان می‌دهد کارواکـرول، تیـمول، آلفـا-ترپینئول، ژرانیـول، کاریـوفیـلن اکساید، بتا-کاریوفیلن، لیمـونن، پی-سایمن، گاما- ترپینن، لینالول و بورنئول بیشترین مواد اسانس‌ها هستند. به‌نظر می‌رسد تولید متابولیت‌های ثانویه در شرایط بد و خشن آب و هوایی افزایش می‌یابد. به صورت خاص می‌توان گفت آب و هوای خشک و کاهش آب، موجب کاهش اندازه اندام‌های گیاه و افزایش تولید اسانس شده است؛ به‌عنوان مثال اکوتیپ‌های نودوشن، قزوین-2 و قم که از مناطق گرم و خشک‌تر جمع‌آوری شده‌اند مقدار بیشتری اسانس تولید کرده‌اند؛ در حالی که اکوتیپ سقز و اردبیل کمترین راندمان تولید اسانس را داشته‌اند. یک ارتباط منطقی بین غلظت اسانس و اثرات ضدّ باکتریایی آن دیده می‌شود. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که محتوای فنولی، مهمترین عامل تعیین‌کننده این اثرات است. کارواکرول و تیمول بیشترین خاصیت میکروب‌کشی را به خود اختصاص داده‌اند. مطابق با همین یافته‌ها اکوتیپ‌های نودوشن و قزوین با دارابودن بیشترین مقدار منوترپن‌های اکسیژنه (کارواکرول، تیمول و اوژنول)، موجب دناتوره‌شدن پروتئین‌های غشای سلولی باکتری و نشت پتاسیم و ATP از سلول باکتری و در نهایت مرگ آن می‌شوند (15). مشخص شده است که محتوای فنولی با افزایش دما و خشکی هوا بیشتر می‌شود (23، 22)؛ بنابراین ما نیز شاهد اثرات مشابه در اکوتیپ‌های نودوشن، قزوین-2 و قم هستیم. جالب توجه است که تمام این اکوتیپ‌ها از مناطق کم ارتفاع (زیر 1500 متر) جمع‌آوری شده‌اند که احتمالاً در این پدیده اثر دارد (جداول 1 و 3). خواص ضدّ باکتریایی خوب اکوتیپ‌های سلماس و جعفریه احتمالاً به‌دلیل اثرات سینرژیسمی گاما ترپینن با ترکیبات فنلی است (24). از طرف دیگر اکوتیپ رودبار که مناطق کاملاً مرطوب با کمترین تغییرات دمایی جدا شده است بیشترین هیدروکربن‌های مونوترپن و سزکوئی‌ترپن را به‌خود اختصاص داده است؛ بنابراین کمترین فعالیت ضدّ باکتریایی را نشان می‌دهد (جدول 2). اثرات وابسته به دوز ضد قارچی مشابهی در اسانس‌ها دیده می‌شود که به سطح بالای تیمول و کارواکرول وابسته است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که کارواکرول، فعالیت ضدّ قارچی بیشتری نسب به فعالیت ضدّ باکتریایی دارد و در مقابل تیمول اثرات ضدّ باکتریایی بیشتری از خود نشان می‌دهد. در مجموع تیمول و کارواکرول اثرات سینرژیستی ضدّ میکروبی از خود نشان می‌دهند (25، 17). مطالعات نشان می‌دهند که اسانس‌هایی که درصد پایین تیمول و کارواکرول را دارند کمترین اثرات ضدّ میکروبی را دارا هستند؛ با این حال بیان دقیق چنین اثراتی نیازمند مطالعات بیشتر است.
آب و هوای گرم، خشک و نامتعادل، تولید متابولیت‌های اکسیژن‌دار در گیاه را بیشتر می‌کند. همانطور که دیده می‌شود کاروکرول و تیمول هر دو از متابولیت اکسیژن‌دار هستند در نتیجه خواص بیولوژیک اعم از ضدّ باکتریایی و ضدّ قارچی اسانس گیاه در آب و هوای گرم و خشک افزایش می‌یابد. این مطالعه با نتایج مطالعه فراهانی‌کیا و همکاران که اظهار داشته‌اند اسانس آویشن کوهی روی سودموناس اثرات کمی دارد همخوان است (26). محمدپور و همکاران اعلام کردند که اسانس آویشن بیشترین اثرات را روی اشیریشیا کلی دارد که با مطالعه ما همسو نیست؛ احتمالاً این تفاوت‌ها به‌دلیل تفاوت در زمان و محل جمع‌آوری نمونه‌ها، تفاوت در ترکیب اسانس‌ها، سوش‌های متفاوت باکتریایی مورد آزمایش و نحوه تهیه اسانس وابسته باشند.
نتیجه‌گیری
در مورد برخی از اسانس‌ها رابطه مشخصی بین اثر بیولوژیک و ترکیبات اصلی دیده نشده که این موضوع مؤیّد این است که وجود ترکیباتی که بیشترین درصد اسانس را به خود اختصاص داده‌اند قطعاً مسئول اثر کلی و نهایی نمی‌باشند و وجود برخی اجزای دیگر که به مقدار کمتری وجود دارند هم مؤثر است؛ زیرا برخی از این اجزای جزئی با اعمال اثرات آگونیستی، آنتاگونیستی و یا سینرژیک قوی، بر نتیجه نهایی تأثیر می‌گذارند. تغییرات آب و هوایی و شرایط جغرافیایی، تأثیر قابل توجهی بر ترکیب و میزان اسانس آویشن کوهی و اثرات بیولوژیک آن دارد که مطالعات زیادی نیز این مطلب را تصدیق می‌کنند. مطالعه حاضر هم نشان داد افزایش ارتفاع و خشکی هوا، موجب افزایش راندمان تولید اسانس و افزایش فعالیت ضدّ باکتریایی و ضدّ قارچی می‌شود. در مجموع فعالیت ضدّ باکتریایی اسانس‌ها بیشتر از فعالیت ضدّ قارچی آنهاست.
تقدیر و تشکر
از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زنجان (گرنت 543) و دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد (گرنت 2589) بابت حمایت از طرح تشکر می‌شود. از دکتر حمید مقیمی (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران) به‌دلیل اهدای سویه مقاوم به متیسیلین (MRSA) از استافیلوکوکوس اورئوس به این مطالعه سپاس‌گزاری می‌گردد. از داوران محترم که با نظرات ارزشمند خود موجب ارتقای سطح علمی مقاله شدند تشکر و قدردانی می‌شود.
تضاد منافع
نویسندگان مقاله اعلام می‌دارند که هیچ گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.
منابع:
1- Jarić S, Mitrović M, Pavlović P. Review of Ethnobotanical, Phytochemical, and Pharmacological Study of Thymus serpyllum L. Evid Based Complement Alternat Med. 2015; 2015: ID101978. doi: 10.1155/2015/101978
2- Zarshenas MM, Krenn L. A critical overview on Thymus daenensis Celak.: phytochemical and pharmacological investigations. J Integr Med. 2015; 13(2): 91-8.
3- Doosti MH, Ahmadi K, Fasihi-Ramandi M. The effect of ethanolic extract of Thymus kotschyanus on cancer cell growth in vitro and depression-like behavior in the mouse. J Tradit Complement Med. 2018; 8(1): 89-94.
4- Nickavar B, Esbati N. Evaluation of the antioxidant capacity and phenolic content of three Thymus species. J Acupunct Meridian Stud. 2012; 5(3): 119-25. doi: 10.1016/j.jams.2012.03.003.
5- Asbaghian S, Shafaghat A, Zarea K, Kasimov F, Salimi F. Comparison of volatile constituents, and antioxidant and antibacterial activities of the essential oils of Thymus caucasicus, T. kotschyanus and T. vulgaris. Nat Prod Commun. 2011; 6(1): 137-40. doi: 10.1177/1934578X1100600133.
6- Thompson JD, Tarayre M. Exploring the genetic basis and proximate causes of female fertility advantage in gynodioecious Thymus vulgaris. Evolution. 2000; 54(5): 1510-20. doi: 10.1111/j.0014-3820.2000.tb00697.x.
7- Tohidi B, Rahimmalek M, Arzani A, Sabzalian MR. Thymol, carvacrol, and antioxidant accumulation in Thymus species in response to different light spectra emitted by light-emitting diodes. Food Chem. 2020; 307: 125521. doi: 10.1016/j.foodchem.2019.125521
8- Whitfield L, Richards AJ, Rimmer DL. Relationships between soil heavy metal concentration and mycorrhizal colonisation in Thymus polytrichus in northern England. Mycorrhiza. 2004; 14(1): 55-62.
9- British Pharmacopoeia Commission, British Pharmacopoeia. Her Majesty's Stationary Office, London, 1988: 137-138.
10- Piryaei M, Abolghasemi MM, Karimi B. Determination and analysis of volatile components from Thymus kotschyanus Boiss with a new solid-phase microextraction fibre and microwave-assisted hydrodistillation by periodic mesoporous organosilica based on alkylimidazolium ionic liquid. Phytochem Ana: PCA. 2019; 30(2): 193-7. doi: 100.1002/pca.2804
11- Schott G, Liesegang S, Gaunitz F, Gless A, Basche S, Hannig C, et al. The chemical composition of the pharmacologically active Thymus species, its antibacterial activity against Streptococcus mutans and the antiadherent effects of T. vulgaris on the bacterial colonization of the in situ pellicle. Fitoterapia. 2017; 121: 118-28. doi: 10.1016/j.fitote.2017.07.005
12- CLSI. Performance Standards for Antimicrobial Susceptibility Testing. 26th ed. CLSI supplement M100S. Wayne, PA: Clinical and Laboratory Standards Institute; 2016
13- Oliva MD, Carezzano ME, Giuliano M, Daghero J, Zygadlo J, Bogino P, et al. Antimicrobial activity of essential oils of Thymus vulgaris and Origanum vulgare on phytopathogenic strains isolated from soybean. Plant Biology. 2015; 17(3): 758-65. doi: 10.1111/plb.12282
14- Valgas C, Souza SM, Smânia EF, Smânia Jr A. Screening methods to determine antibacterial activity of natural products. Braz J Microbiol. 2007; 38: 369-80. doi: 10.1590/S1517-83822007000200034.
15- Ghasemi G, Alirezalu A, Ghosta Y, Jarrahi A, Safavi SA, Abbas-Mohammadi M, et al. Composition, Antifungal, Phytotoxic, and Insecticidal Activities of Thymus kotschyanus Essential Oil. Molecules. 2020; 25(5): 1152. doi: 10.3390/molecules25051152
16- Saad A, Fadli M, Bouaziz M, Benharref A, Mezrioui NE, Hassani L. Anticandidal activity of the essential oils of Thymus maroccanus and Thymus broussonetii and their synergism with amphotericin B and fluconazol. Phytomedicine. 2010; 17(13): 1057-60. doi: 10.1016/j.phymed.2010.03.020.
17- Pinto E, Pina-Vaz C, Salgueiro L, Goncalves MJ, Costa-de-Oliveira S, Cavaleiro C, et al. Antifungal activity of the essential oil of Thymus pulegioides on Candida, Aspergillus and dermatophyte species. J Med Microbiol. 2006; 55(Pt 10): 1367-73. doi: 10.1099/jmm.0.46443-0.
18- Figueiredo AC, Barroso JG, Pedro LG. Volatiles from Thymbra and Thymus species of the western Mediterranean basin, Portugal and Macaronesia. Nat Prod Commun. 2010; 5(9): 1465-76.
19- Nabavi SM, Marchese A, Izadi M, Curti V, Daglia M, Nabavi SF. Plants belonging to the genus Thymus as antibacterial agents: from farm to pharmacy. Food Chem. 2015;173:339-47. doi: 10.1016/j.foodchem.2014.10.042.
20- Rahimmalek M, Bahreininejad B, Khorrami M, Tabatabaei BE. Genetic variability and geographic differentiation in Thymus daenensis subsp. daenensis, an endangered medicinal plant, as revealed by inter simple sequence repeat (ISSR) markers. Biochem Genet. 2009; 47(11-12): 831-42. doi: 10.1007/s10528-009-9281-z.
21- Afshari V, Elahian F, Ayari Y, Yazdinezhad A, Mirzaei SA. Diversity and ecotypic variation in the antioxidant and antigenotoxic effects of Thymus kotschyanus Boiss & Hohen. Flavour Fragr J. 2016; 31(6): 429-37. doi: 10.1002/ffj.3333
22- Demirci B, Kosar M, Demirci F, Dinc M, Baser KHC. Antimicrobial and antioxidant activities of the essential oil of Chaerophyllum libanoticum Boiss. et Kotschy. Food Chem. 2007; 105: 1512-7. doi: 10.1016/j.foodchem.2007.05.036
23- Dunkić V, Bezić N, Vuko E, Cukrov D. Antiphytoviral Activity of Satureja montana L. ssp. variegata (Host) P. W. ball essential oil and phenol compounds on CMV and TMV. Molecules. 2010; 15(10): 6713-21. doi: 10.3390/molecules15106713
24- Schmidt E, Wanner J, Hiiferl M, Jirovetz L, Buchbauer G, Gochev V, et al. Chemical composition, olfactory analysis and antibacterial activity of Thymus vulgaris chemotypes geraniol, 4-thujanol/terpinen-4-ol, thymol and linalool cultivated in southern France. Nat Prod Commun. 2012; 7(8): 1095-8.
25- Alexa E, Sumalan RM, Danciu C, Obistioiu D, Negrea M, Poiana MA, et al. Synergistic Antifungal, Allelopatic and Anti-Proliferative Potential of Salvia officinalis L., and Thymus vulgaris L. Essential Oils. Molecules. 2018; 23(1): 185. doi: 10.3390/molecules23010185
26- Farahanikia B, Khanavi M, Samadi N, Janbakhsh S, Hadijiakhoondi A (eds.). Antibacterial Activity of Five Thymus Species Essential Oils. The 3rd Congress of Medical Plant. 2007; Tehran: Shahid University.
2- Zarshenas MM, Krenn L. A critical overview on Thymus daenensis Celak.: phytochemical and pharmacological investigations. J Integr Med. 2015; 13(2): 91-8.
3- Doosti MH, Ahmadi K, Fasihi-Ramandi M. The effect of ethanolic extract of Thymus kotschyanus on cancer cell growth in vitro and depression-like behavior in the mouse. J Tradit Complement Med. 2018; 8(1): 89-94.
4- Nickavar B, Esbati N. Evaluation of the antioxidant capacity and phenolic content of three Thymus species. J Acupunct Meridian Stud. 2012; 5(3): 119-25. doi: 10.1016/j.jams.2012.03.003.
5- Asbaghian S, Shafaghat A, Zarea K, Kasimov F, Salimi F. Comparison of volatile constituents, and antioxidant and antibacterial activities of the essential oils of Thymus caucasicus, T. kotschyanus and T. vulgaris. Nat Prod Commun. 2011; 6(1): 137-40. doi: 10.1177/1934578X1100600133.
6- Thompson JD, Tarayre M. Exploring the genetic basis and proximate causes of female fertility advantage in gynodioecious Thymus vulgaris. Evolution. 2000; 54(5): 1510-20. doi: 10.1111/j.0014-3820.2000.tb00697.x.
7- Tohidi B, Rahimmalek M, Arzani A, Sabzalian MR. Thymol, carvacrol, and antioxidant accumulation in Thymus species in response to different light spectra emitted by light-emitting diodes. Food Chem. 2020; 307: 125521. doi: 10.1016/j.foodchem.2019.125521
8- Whitfield L, Richards AJ, Rimmer DL. Relationships between soil heavy metal concentration and mycorrhizal colonisation in Thymus polytrichus in northern England. Mycorrhiza. 2004; 14(1): 55-62.
9- British Pharmacopoeia Commission, British Pharmacopoeia. Her Majesty's Stationary Office, London, 1988: 137-138.
10- Piryaei M, Abolghasemi MM, Karimi B. Determination and analysis of volatile components from Thymus kotschyanus Boiss with a new solid-phase microextraction fibre and microwave-assisted hydrodistillation by periodic mesoporous organosilica based on alkylimidazolium ionic liquid. Phytochem Ana: PCA. 2019; 30(2): 193-7. doi: 100.1002/pca.2804
11- Schott G, Liesegang S, Gaunitz F, Gless A, Basche S, Hannig C, et al. The chemical composition of the pharmacologically active Thymus species, its antibacterial activity against Streptococcus mutans and the antiadherent effects of T. vulgaris on the bacterial colonization of the in situ pellicle. Fitoterapia. 2017; 121: 118-28. doi: 10.1016/j.fitote.2017.07.005
12- CLSI. Performance Standards for Antimicrobial Susceptibility Testing. 26th ed. CLSI supplement M100S. Wayne, PA: Clinical and Laboratory Standards Institute; 2016
13- Oliva MD, Carezzano ME, Giuliano M, Daghero J, Zygadlo J, Bogino P, et al. Antimicrobial activity of essential oils of Thymus vulgaris and Origanum vulgare on phytopathogenic strains isolated from soybean. Plant Biology. 2015; 17(3): 758-65. doi: 10.1111/plb.12282
14- Valgas C, Souza SM, Smânia EF, Smânia Jr A. Screening methods to determine antibacterial activity of natural products. Braz J Microbiol. 2007; 38: 369-80. doi: 10.1590/S1517-83822007000200034.
15- Ghasemi G, Alirezalu A, Ghosta Y, Jarrahi A, Safavi SA, Abbas-Mohammadi M, et al. Composition, Antifungal, Phytotoxic, and Insecticidal Activities of Thymus kotschyanus Essential Oil. Molecules. 2020; 25(5): 1152. doi: 10.3390/molecules25051152
16- Saad A, Fadli M, Bouaziz M, Benharref A, Mezrioui NE, Hassani L. Anticandidal activity of the essential oils of Thymus maroccanus and Thymus broussonetii and their synergism with amphotericin B and fluconazol. Phytomedicine. 2010; 17(13): 1057-60. doi: 10.1016/j.phymed.2010.03.020.
17- Pinto E, Pina-Vaz C, Salgueiro L, Goncalves MJ, Costa-de-Oliveira S, Cavaleiro C, et al. Antifungal activity of the essential oil of Thymus pulegioides on Candida, Aspergillus and dermatophyte species. J Med Microbiol. 2006; 55(Pt 10): 1367-73. doi: 10.1099/jmm.0.46443-0.
18- Figueiredo AC, Barroso JG, Pedro LG. Volatiles from Thymbra and Thymus species of the western Mediterranean basin, Portugal and Macaronesia. Nat Prod Commun. 2010; 5(9): 1465-76.
19- Nabavi SM, Marchese A, Izadi M, Curti V, Daglia M, Nabavi SF. Plants belonging to the genus Thymus as antibacterial agents: from farm to pharmacy. Food Chem. 2015;173:339-47. doi: 10.1016/j.foodchem.2014.10.042.
20- Rahimmalek M, Bahreininejad B, Khorrami M, Tabatabaei BE. Genetic variability and geographic differentiation in Thymus daenensis subsp. daenensis, an endangered medicinal plant, as revealed by inter simple sequence repeat (ISSR) markers. Biochem Genet. 2009; 47(11-12): 831-42. doi: 10.1007/s10528-009-9281-z.
21- Afshari V, Elahian F, Ayari Y, Yazdinezhad A, Mirzaei SA. Diversity and ecotypic variation in the antioxidant and antigenotoxic effects of Thymus kotschyanus Boiss & Hohen. Flavour Fragr J. 2016; 31(6): 429-37. doi: 10.1002/ffj.3333
22- Demirci B, Kosar M, Demirci F, Dinc M, Baser KHC. Antimicrobial and antioxidant activities of the essential oil of Chaerophyllum libanoticum Boiss. et Kotschy. Food Chem. 2007; 105: 1512-7. doi: 10.1016/j.foodchem.2007.05.036
23- Dunkić V, Bezić N, Vuko E, Cukrov D. Antiphytoviral Activity of Satureja montana L. ssp. variegata (Host) P. W. ball essential oil and phenol compounds on CMV and TMV. Molecules. 2010; 15(10): 6713-21. doi: 10.3390/molecules15106713
24- Schmidt E, Wanner J, Hiiferl M, Jirovetz L, Buchbauer G, Gochev V, et al. Chemical composition, olfactory analysis and antibacterial activity of Thymus vulgaris chemotypes geraniol, 4-thujanol/terpinen-4-ol, thymol and linalool cultivated in southern France. Nat Prod Commun. 2012; 7(8): 1095-8.
25- Alexa E, Sumalan RM, Danciu C, Obistioiu D, Negrea M, Poiana MA, et al. Synergistic Antifungal, Allelopatic and Anti-Proliferative Potential of Salvia officinalis L., and Thymus vulgaris L. Essential Oils. Molecules. 2018; 23(1): 185. doi: 10.3390/molecules23010185
26- Farahanikia B, Khanavi M, Samadi N, Janbakhsh S, Hadijiakhoondi A (eds.). Antibacterial Activity of Five Thymus Species Essential Oils. The 3rd Congress of Medical Plant. 2007; Tehran: Shahid University.
[1] گروه بیوتکنولوژی پزشکی، دانشکده فناوری‌های نوین، دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، شهرکرد، ایران.
[2] گروه گیاهان دارویی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران
[3] نویسنده مسؤول؛ مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی، پژوهشکده علوم پایه سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، شهرکرد، ایران
آدرس: شهرکرد- رحمتیه- دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد- پژوهشکده علوم پایه سلامت- مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی، کدپستی: 8813833435
تلفن: 983833330709+ نمابر: 983833331471+ پست الکترونیکی: dr_amirzaei@yahoo.com و mirzaei.a@skums.ac.ir
آدرس: شهرکرد- رحمتیه- دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد- پژوهشکده علوم پایه سلامت- مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی، کدپستی: 8813833435
تلفن: 983833330709+ نمابر: 983833331471+ پست الکترونیکی: dr_amirzaei@yahoo.com و mirzaei.a@skums.ac.ir
[4] Density
[5] Minimum Inhibitory Concentration
[6] Minimum Bactericidal Concentration
نوع مطالعه: مقاله اصیل پژوهشی |
موضوع مقاله:
فارماکولوژی- گیاهان دارویی
دریافت: 1399/1/21 | پذیرش: 1399/4/8 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1399/6/16 | انتشار الکترونیک: 1399/6/28
دریافت: 1399/1/21 | پذیرش: 1399/4/8 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1399/6/16 | انتشار الکترونیک: 1399/6/28
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Attribution-NoneCommercial CC BY-NC