دوره 28، شماره 2 - ( تابستان 1400 )                   جلد 28 شماره 2 صفحات 193-185 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Ghavami M B, Taghilou B, Jamavar M, Doosti S, Mohamadi J, Uonesi Z. Fauna and frequency of hard ticks of livestock in South Khorasan province in 2018: Short Communication. J Birjand Univ Med Sci 2021; 28 (2) :185-193
URL: http://journal.bums.ac.ir/article-1-2818-fa.html
قوامی محمدباقر، تقی لو بهروز، جمع آور محمدرضا، دوستی سارا، محمدی جمشید، یونسی زهرا. مقاله کوتاه: فراوانی فون و وفور کنه‌های سخت در دام‌های استان خراسان جنوبی در سال 1397. مجله علمي دانشگاه علوم پزشكي بيرجند 1400; 28 (2) :193-185

URL: http://journal.bums.ac.ir/article-1-2818-fa.html


1- گروه حشره‌شناسی پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران
2- گروه حشره‌شناسی پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران و کارشناس حشره‌شناسی پزشکی، گروه بیماری‌های واگیردار، مرکز بهداشت استان خراسان جنوبی، بیرجند، ایران ، m-jamavar@bums.ac.ir
3- گروه پرستاری بهداشت جامعه، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، بیرجند، ایران
متن کامل [PDF 408 kb]   (420 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (1594 مشاهده)
متن کامل:   (502 مشاهده)
چکیده
شناسایی گونه­­ها و میزبانان گونه­های مختلف کنه­های سخت اهمیت زیادی در تدوین برنامه­های کنترل و پیشگیری بیماری­های منتقله از کنه دارد. در پژوهش توصیفی– مقطعی حاضر، کنه­ها به روش خوشه­ای از گوسفندان، گاوها، بزها و شترهای مناطق مختلف استان خراسان جنوبی در سال 1397 جمع‌آوری شد. فون کنه­ ها شناسایی و فراوانی آن‌ها ثبت گردید. جمعا 977 عدد کنه جمع‌آوری گردید که شامل سه جنس از جمله: 1- جنس هیالوما؛ هیالوما درومداری (40/5%)، هیالوما آناتولیکم (30/7%)، هیالوما مارژیناتوم (12/5%)، هیالوما آسیاتیکوم (6/8%)، هیالوما شولزه‌ای (4/4%)، هیالوما دتریوم (3/2%)، هیالوما اسکوپنس (1/1%)، 2- جنس ریپی‌سفالوس؛ رپیی­سفالوس بورسا (0/3%)، ریپی سفالوس سنگوینئوس (0/2%) و 3- جنس همافیزیالیس؛ همافیزالیس کانسینا (0/2%)، همافیزالیس پونکتتا (1/0%) بود. با توجه به وفور بالای کنه­ ها در منطقه و اینکه گونه­ های شناسایی شده در این مطالعه ناقلین بیماری تب خونریزی ­دهنده کریمه کونگو می­باشند و همچنین با توجه به غالب بودن جنس هیالوما و حضور آن در تمام مناطق مورد مطالعه به‌خصوص در فصل بهار و تابستان، سیستم بهداشتی استان باید مراقبت­های لازم، آموزش و اطلاع‌رسانی در خصوص بیماری کریمه کونگو را در نظر داشته باشد.
 
مقدمه
کنه ­های سخت از مهم‌ترین بندپایان خون‌خوار و ناقل بیماری بین انسان و دام هستند و با آلودگی دام­ها و انتقال بیماری­های خطرناک همچون تب خونریزی­دهنده کریمه کنگو(CCHF)، تیفوس کنه­ای مدیترانه­ای (MSF)، آنسفالیت­های منتقله­ کنه­ای(TBE) و غیره به انسان، مشکلات بهداشتی ودرمانی زیادی ایجاد می­کنند (1).
کنه­های سخت دارای ویژگی­های خاصی هستند که پتانسیل حامل بودن‌شان را تقویت می­کند. این کنه­ها برای مدت نسبتاً طولانی (چندین روز) تغذیه می­کنند، درحالی که سخت به میزبان چسبیده اند و به­دلیل گزش بی­دردشان، ممکن است برای مدّت طولانی دیده نشوند. آن‌ها در هر دوره زندگی‌شان تنها یک بار تغدیه می­کنند که ممکن است شامل تنوع وسیعی از مهره داران با زیستگاه­ها­ی بسیار متنوع شود (2). شناسایی تنوع گونه­ای و میزبان‌های کنه­های سخت اهمیت زیادی در تدوین برنامه­های کنترل و پیشگیری بیماری­های منتقله و ارتقاء سطح سلامتی جامعه دارد (3).
 
روش تحقیق
در این مطالعه توصیفی شش شهرستان از استان خراسان جنوبی شامل نهبندان، درمیان، قاین، سرایان، طبس و بیرجند مورد بررسی قرار گرفتند و در هر شهرستان 10% دامداری­ها (دامداری‌هایی که در یک سال اخیر از سموم برای نابودی کنه‌ها استفاده نشده بود) بررسی شد و از هر دام­داری به صورت تصادفی 15 دام برای بررسی آلودگی کنه­ای مورد ارزیابی قرار گرفت. نمونه­گیری به صورت خوشه­ای و در 4 تکرار به فاصله 30 روز از هم در بهار و تابستان 1397 انجام شد.
در این مطالعه نمونه­های کنه­های سخت از بخش­های مختلف بدن دام­ها (گاو، گوسفند، بز و شتر) با احتیاط به‌وسیله پنس سرکج جداشده و به فالکون­های 15 میلی­لیتری 4 هدایت شدند. فالکون­ها پس از شماره‌گذاری در جعبه سرد5 قرار داده شد و مشخصات نمونه ­ها، با درج شماره فالکون در فرم جمع­آوری نمونه ثبت گردید. سپس کنه ­ها به آزمایشگاه تحقیقات حشره­ شناسی دانشگاه علوم پزشکی زنجان برای شناسایی و تعیین گونه با استفاده از کلید تشخیص معتبر (4) ارسال گردید.
 
یافته‌ها
در طول مطالعه تعداد 977 نمونه کنه سخت بالغ صید شد که 481 نمونه ماده (49/3%) و 496 نمونه نر (50/7% ) بودند و تفاوتی در نسبت جنسی نمونه­ها در بررسی دیده­نشد.
از 977 کنه سخت صیدشده، بیشتر نمونه­ها از شهرستان‌های نهبندان، درمیان، قاین و سرایان بود. فراوانی این نمونه­ها در این شهرستان­ها به ترتیب 283 عدد (29%)، 215 عدد (22%)، 209 عدد (21/4%) و 187 عدد (19/1%) بود (جداول 1 و 2). نمونه­های دو شهرستان طبس و بیرجند 8/5% نمونه­های استان را شامل می­شدند و به ترتیب 46 (4/7%) و 37 (8/3%) عدد از این دو شهرستان جمع‌آوری شد (جدول 1).
مطالعات آزمایشگاهی نمونه ­ها نشان­ داد که نمونه­ های جمع­آوری شده شامل 11 گونه هستند که در سه جنس هیالوما، همافیزالیس و ریپی‌سفالوس قرار می­گیرند (جدول 1). تنوّع گونه­ای کنه­ها در شهرستان­های قاین و نهبندان زیاد بود (صید بیش از 7 گونه کنه). گونه­ های جنس هیالوما بیشترین فراوانی را در میان کنه ­های صید شده داشتند (92/2% نمونه­ها) این کنه ­ها در تمام مناطق استان حضور داشتند. علی‌رغم پراکنش وسیع کنه ­های هیالوما، کنه ­های ریپی­سفالوس (ریپی سفالوس بورسا و ریپی سفالوس سنگوینئوس) و همافیزالیس (همافیزالیس کانسینا و همافیزالیس پانکتاتا) عمدتاً از شهرستان نهبندان صید شدند (%8 نمونه­ها) هیالوما درومداری و هیالوما آناتولیکم گونه­های غالب کنه­های سخت با فراوانی نسبی 40/5% و 30/6% بودند.
 
جدول 1- فراوانی گونه­های کنه­های سخت در نمونه­های جمع آوری شده از شهرستان­های مختلف استان خراسان جنوبی
ردیف نام گونه شهرستان جمع
نهبندان درمیان قاین سرایان طبس بیرجند
1 هیالوما درومداری (9/45) 130
]9/32 [
(1/5) 11
]7/2 [
(7/38) 81
]5/20 [
(5/69) 130
]9/32 [
(4/93) 43
]8/10 [
(0/0) 0
]0/0 [
395
2 هیالوما آناتولیکم (3/30) 86
]7/28 [
(6/44) 96
]1/32 [
(0/22) 46
]3/15 [
(2/18) 34
]3/11 [
(1/2) 1
]3/0 [
(2/97) 36
]0/12 [
299
3 هیالوما مارژیناتوم (1/8) 23
]8/18 [
(6/30) 66
]0/54 [
(7/15) 33
]0/27 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
122
4 هیالوما آسیاتیکوم (0/12) 34
]7/50 [
(7/2) 6
]9/8 [
(9/12) 27
]3/40 [
(0/0) 0
]0/0 [
(1/2) 1
]3/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
67
5 هیالوما شولزه‌ ای (0/0) 0
]0/0 [
(3/9) 20
] 5/46 [
(0/0) 0
]0/0 [
(7/11) 22
]1/51 [
0(0/0) 0
]0/0 [
(7/2) 1
]3/2 [
43
6 هیالوما دتریتوم (7/1) 5
]6/15 [
(4/7) 16
]0/50 [
(7/4) 10
]2/31 [
(5/0) 1
] 1/3 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
32
7 هیالوما اسکوپنیس (0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
(2/5) 11
]0/100 [
 (0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
11
8 ریپی سفالوس بورسا (7/0) 2
]6/66 [
(0/0) 0
]0/0 [
(4/0) 1
]3/33 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
3
9 ریپی سفالوس سنگوینئوس (3/0) 1
]0/50 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
(1/2) 1
]0/50[
(0/0) 0
]0/0 [
2
10 همافیزالیس کانینا  (3/0) 1
]0/50 [
0(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
(1/2) 1
]0/50[
(0/0) 0
]0/0 [
2
11 همافیزالیس پانکتاتا (3/0) 1
]0/100 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
(0/0) 0
]0/0 [
1
جمع 283 215 209 187 46 37 977
درصد 29 22 4/21 1/19 7/4 8/3 100


جدول 2- فراوانی گونه­های کنه­های سخت در نمونه‌های صید‌شده از میزبان‌های حیوانی استان خراسان جنوبی
 
ردیف نام گونه گوسفند گاو بز شتر فراوانی ماده فراوانی نر جمع درصد
1 هیالوما درومداری 304 0 0 91 155 240 395 5/40
2 هیالوما آنا تولیکوم 170 71 58 0 182 117 299 6/30
3 هیالوما مارژیناتوم 87 26 9 0 75 47 122 5/12
4 هیالوما آسیاتیکوم 34 5 28 0 27 40 67 8/6
5 هیالوما شولزه ای 41 1 1 0 19 24 43 4/4
6 هیالوما دتریتوم 25 1 6 0 14 18 32 3/3
7 هیالوما اسکوپنیس 11 0 0 0 5 6 11 1/1
8 ریپی سفالوس بورسا 1 2 0 0 1 2 3 3/0
9 ریپی سفالوس سنگوینئوس 2 0 0 0 2 0 2 2/0
10 همافیزالیس کانسینا 2 0 0 0 1 1 2 2/0
11 همافیزالیس پانکتاتا 0 0 1 0 1 0 1 1/0
جمع 677 106 103 91 495 482 977 100
درصد 3/69 9/10 5/10 3/9 7/50 3/49 100
 
پراکنش کنه ­ها در ماه­های مختلف (فروردین تا شهریورماه) نشان داد که فراوانی نسبی کنه­ها در ماه­های فروردین-اردیبهشت، خرداد-تیر و مرداد-شهریور به ترتیب 411 (42/1%)، 346 (35/4%) و 220 (22/5%) بود. به جز گونه­ های هیالوما شولزه‌ای که فقط در بهار صید شدند، نمونه­های گونه ­های دیگر کنه­ها در طول مدت زمان مطالعه (شش ماه) دیده شدند (جدول 3).
 
جدول 3- فراوانی گونه­های کنه­های صید‌شده از مناطق مختلف استان خراسان جنوبی در ماه­های مختلف 
ردیف نام گونه دوره صید نمونه­ها جمع
فروردین- اردیبهشت خرداد- تیر مرداد- شهریور
1 هیالوما درومداری (1/39) 161
]7/40 [
(2/37) 129
]6/32 [
(7/47) 105
]5/26 [
395
2 هیالوما آناتولیکم (5/26) 109
]4/36[
(3/39) 136
]4/45 [
(5/24) 54
]0/18 [
299
3 هیالوما مارژیناتوم (7/17) 73
]8/59 [
(8/2) 10
]1/8 [
(7/17) 39
]9/31 [
122
4 هیالوما آسیاتیکوم (8/6) 28
]7/41 [
(6/8) 30
]7/44[
(0/4) 9
]4/13 [
67
5 هیالوما شولزه ای (8/4) 20
] 5/46 [
(6/6) 23
]4/53 [
(0/0) 0
]0/0 [
43
6 هیالوما دتریتوم (3/4) 18
]2/56 [
(7/1) 6
] 7/18 [
(6/3) 8
]0/25 [
32
7 هیالوما اسکوپنیس (0/0) 0
]0/0 [
 (3/2) 8
] 7/72[
(3/1) 3
]2/28 [
11
8 ریپی سفالوس بورسا (4/0) 2
]6/66 [
(2/0) 1
]3/33 [
(0/0) 0
]0/0 [
3
9 ریپی سفالوس سنگوینئوس (0/0) 0
]0/0 [
(2/0) 1
]0/50 [
(4/0) 1
]0/50 [
2
10 همافیزالیس کانینا 0(0/0) 0
]0/0 [
(2/0) 1
]0/50 [
(4/0) 1
]0/50 [
2
11 همافیزالیس پانکتاتا (0/0) 0
]0/0 [
(2/0) 1
]0/100 [
(0/0) 0
]0/0 [
1
جمع 411 346 220 977
درصد 29 22 4/21 1/19 7/4 8/3 100

 
بحث
خراسان جنوبی از مهم‌ترین مناطق کشور در تأمین منابع پروتینی است. موقعیت همسایگی کشورها و استان­های مجاور و اشتغال روستائیان به دامداری باعث گسترش بیماری­های مشترک انسان و دام و بیماری‌های منتقله از ناقلین شده است. انجام مطالعات در زمینه کنه­های سخت که ناقل و مخزن بسیاری از بیماری­های ناقل زادند در برنامه­ریزی و کنترل این بیماری­ها برای ارتقاء سلامت جامعه و امنیت غذایی اهمیت خاصی دارد. امّا اطلاعاتی در مورد این کنه­ها در این استان وجود ندارد و مطالعات موجود مربوط به مناطق خاص و استان­های مجاور است. بنابراین مطالعه حاضر در مدیریت و مراقبت بیماری­های ناقل­زاد برای ارتقاء سلامت و امنیت غذای شرق کشور از اهمیت خاصی برخوردار است.
یافته ها نشان داد وضعیت فونستیک کنه­های سخت این استان پیچیده است و حداقل 6 گونه کنه سخت در 3 جنس مهم هیالوما، ریپی­سفالوس و همافیزالیس پراکنده­اند. در میان کنه­های شناسایی‌شده، هیالوما درومداری مهم­ترین گونه غالب (40/7%) و کنه هیالوما آناتولیکم با وفور نسبی 30/5% دومین گونه مهم هستند.
همسو با نتایج تحقیق حاضر، معرفی هیالوما آناتولیکوم به عنوان گونه غالب در بررسی آلودگی به کنه­های سخت گوسفندان و بزها از شهرستان­های قم (5)، خرم­آباد (6)، دهوک عراق (7) و نشخوارکنندگان مناطق جنوبی ایران گزارش شده است (8). علاوه‌براین، آلودگی شدید به کنه­های هیالوما آناتولیکم، از دام‌های شهرستان مهاباد، استان آذربایجان غربی و کردستان اعلام شده است (9).
گونه هیالوما آناتولیکم، مهم­ترین گونه کنه­هاست که پراکندگی وسیعی دارد، کنه­ های دو­میزبانه­ای هستند که جوندگان و پستانداران کوچک میزبان مراحل لاروی و نیمف(Nymph) و نشخوار­کنندگان میزبان مرحله بالغ آن­ها هستند. این گونه به آب و هوای گرم و خشک سازش یافته است و از شمال آفریقا تا مناطق مرکزی آسیا پراکنده است (10). دو گونه هیالوما آناتولیکم و رپیی سفالوس بورسا مهم‌ترین کنه­های ناقل بیماری (از جمله CCHF) برای انسان و دام هستند، به­علاوه، عوامل بیماری­زا تیلر آنولاتا، تیلر پاروا­، تیلریا اکوی، تیلریا ستو کوادری و بابزیا کابالی نیز از نمونه­های هیالوما آنوتولیکم گزارش شده است (10). ریپی سفالوس بورسا مهم­ترین ناقل بیولوژیک بابزیا اویس، آناپلاسما اویس، آناپلاسما مارژینال، عوامل ریکتزیایی و تیلریا اویس است (10).
در بررسی نمونه­های استان، هیالوما درومداری گونه غالب دیگر در مناطق مختلف استان (جز بیرجند) روی میزبان­های شتر، گاو و گوسفند پراکنده بود. در مطالعات فرزین­نیا و همکاران (5) از شهرستان قم هیالوما درومداری گونه غالب شترها معرفی شده و کنه سه­میزبانه است که در شرایط گرم و خشک سازش دارد و در شرایط سخت دومیزبانه می­شود. خرگوش و شتر میزبان­های مهم این کنه هستند و همچنین گوسفند و گاو را آلوده می‌نماید. هیالوما درومداری ناقل تیلریا آنولاتا و ویروس CCHF است و در مناطق مختلف مدیترانه­ای گرم و خشک، پراکنده است (10).
با توجه به مطالب بالا، 2 گونه هیالوما آناتولیکوم و هیالوما درومداری که ناقلین اصلی بیماری­ها در منطقه هستند، ضرورت توجّه مسئولین دام­پزشکی و بهداشتی استان و تدوین برنامه­های کنترلی بر پایه بیولوژی، رفتار واکولوژی آنها را می­طلبد.
یافته­های پژوهش نشان­داد که تنوع گونه­ای کنه­ها در شهرستان­های نهبندان و قاین زیاد است و هیالوما آسکوپنس، ریپی‌سفالوس سنگوینوس، همافیزالیس کانسینا و همافیزالیس پانکتاتا گونه­های نادر هستند.
هیالوما مارژیناتوم با وفور کمتر از 10 درصد در مناطق مورد مطالعه دیده­شد که در تاکستان و بوئین زهرا استان قزوین از نشخوارکنندگان (11) و از گاوهای استان اصفهان (8) نیز گزارش شده­است. هیالوما مارژیناتوم، کنه­های دو­میزبانه که مراحل نابالغ در لاک­پشت، جوجه­تیغی، حشره­خوارها و پرندگان دیده می­شود و در مناطق شمال آفریقا و آسیا (آب و هوای مدیترانه­ای)، پراکنده است و کنه­های بالغ مقاوم اند و حتی قادرند در شرایط خشک و گرم زنده باشند. آنها ناقل و مخزن بیماری CCHF و ریکتزیا هستند.
هیالوما آسیاتیکوم وفور کمتر از 10 درصد نمونه­های جمع‌آوری شده از استان را نشان داد. در بررسی این گونه، وجود آن در مناطق نیمه­خشک و بیابانی ایران گزارش شده و پراکندگی وسیعی در خاورمیانه از شمال آفریقا تا سیبری دارد (12). لاروهای این گونه از نشخوارکنندگان کوچک، حشره­خوارها، پرندگان و خزندگان و کنه بالغ از نشخوارکنندگان تغذیه می­کنند. آن­ها با شرایط بیابانی سازگارند و آلودگی به عوامل بیماری­زا ویروس CCHF، آناپلاسموز، بابیزیوز، تیلریوز و ریکتزیا از این گونه گزارش شده­است (10). گرچه دوگونه هیالوم امارژیناتوم و هیالوما آسیاتیکوم وفور زیادی در مناطق مورد مطالعه نداشتند؛ ولی به لحاظ اهمیت بهداشتی و خطر انتقال بیماری لازم است در برنامه­های کنترل کنه‌ها­ی منطقه مدنظر باشند.
پژوهش حاضر نشان داد که تفاوتی در نسبت جنسی کنه­ها در مناطق مورد مطالعه (50/2%کنه ماده) وجود ندارد، در مطالعه دیگری از اصفهان (8) کنه­های ماده 44% نمونه­ها را تشکیل می‌دادند، هچنین مطالعه­ای دیگر در همین زمینه (6) مقدار 40/34% از نمونه‌ها را در خرم­آباد، ماده گزارش کردند؛ هرچند که هر دو جنس کنه­ها خون­خوارند و توانایی مشابهی در انتقال بیماری دارند؛ ولی تغییر نسبت آن‌ها می‌تواند در میزان افزایش جمعیت و پایداری کنه­ها در منطقه اثر بگذارد؛ لذا زیاد بودن نسبت جنسی ماده­ها، ضرورت عملیات کنترل کنه­ها را آشکار می‌سازد. همچنین بیشترین فعالیت کنه­های سخت در استان مورد مطالعه در 6 ماهه اول سال دیده­شد و به‌تدریج با گرم شدن هوا میزان آلودگی دام­ها به کنه­ها افزایش می‌یابد. علی‌رغم کاهش تعداد کنه­های دام­ها در هوای سرد، فعالیت برخی از کنه­ها به‌خصوص گونه­های غالب قطع نمی‌شود و این کنه­ها در بهار و تابستان وفور قابل­توجه­ای دارند. در بررسی Noaman و همکاران (8) مشابه یافته­های پژوهش حاضر، در بهار به‌تدریج با گرم شدن هوا وفور کنه­های دام­ها افزایش داشت و در تابستان بیشتر بود. با سرد شدن محیط از وفور کنه­ها کاسته شد. در مطالعه­ای درباره­ی بررسی فعالیت فصلی کنه­ها در دام­های آبادان افزایش فراوانی کنه­ها را در اواخر بهار و کاهش آن‌ها را در تابستان گزارش کردند (13). نظر به اینکه کنه­های سخت استان مورد مطالعه در 6 ماه اول سال می‌باشد، ضرورت اجرای عملیات کنترل کنه­ها در بازه زمانی اشاره شده برای کاهش آلودگی دام­ها و خطر انتقال بیماری­های ناقل‌زاد در این منطقه محرز می‌شود. علی‌رغم وفور زیاد و فعّالیت طولانی‌مدّت کنه­ها­ی ناقل در مناطق مطالعاتی که سلامتی افراد و امنیت غذایی را در استان تهدید می‌کند، برنامه کنترلی هدفمند و مستمر، نه تنها، در این استان؛ بلکه در مناطق دیگر کشور نیز وجود ندارد. همچنین برخی از محل­های نگهداری دام­ها در 50 سال اخیر در برنامه کنترل مالاریا با سموم کلره سمپاشی شده‌اند و در برخی از مناطق طرح کنترل انگل­های دامی با سم­پاشی و حمّام دادن دام­ها با سموم فسفره، کارباماتی و پیروتروئیدی تا ده سال اخیر با نظارت سازمان دامپزشکی اجرا شده است.
 
نتیجه‌گیری
نظر به آلودگی زیاد دام­ها به کنه­های ناقل بیماری، برای حفظ سلامتی ساکنین منطقه ، پیشنهاد می‌شود که راه­کارهایی در برنامه‌ریزی کنترل کنه­ها مد‌نظر قرار گیرند که عبارتند از: احیای برنامه‌های کنترل انگل­های دامی در شبکه­های دام­پزشکی کشور و تشویق بخش خصوصی در احداث حمام­های ضد کنه با نظارت سازمان دام­پزشکی و سازمان منابع طبیعی.
 
تقدیر و تشکّر
این مقاله برگرفته از پایان­نامه کارشناسی ارشد حشره­شناسی پزشکی مصوّب دانشگاه علوم پزشکی زنجان با کد اخلاق IR-ZUMS-REC-1397-155 است. در پایان مراتب سپاس خود را از دامداران مناطق مورد مطالعه در استان خراسان جنوبی و همچنین گروه حشره­شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی زنجان ابراز می‌داریم.
 
تضاد منافع
نویسندگان مقاله اعلام می‌دارند که هیچ‌گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.
 
 
منابع
1- Mullen GR, Durden LA. Medical and veterinary entomology. 2nd ed. Amsterdam, Netherlands: Academic Press - Elsevier; 2009.
2- Sonenshine DR, Roe RM. Biology of ticks. 2nd ed. Oxford: Oxford University Press; 2013.
3- Salman M, Tarrés-Call J. Ticks and Tick-borne Diseases: Geographical Distribution and Control Strategies in the Euro-Asia Region. 1st ed. Wallingford: CABI; 2013.
4- Mathison BA, Pritt BS. Laboratory Identification of Arthropod Ectoparasites. Clinical microbiology reviews. 2014; 27(1): 48-67. DOI: 10.1128/CMR.00008-13
5- Farzinnia B, Saghafipour A, Telmadarreyi Z. Survey of tick species distribution in Sheep and Camel in Qom city, Iran, 2010- 2011. J North Khorasan Univ Med Sci. 2012; 4(3): 391-8.
6- Taherian Mr, Kayedi Mh, Hosseini A, Behrahi A. The identification of genus, species and distribution of hard and soft ticks collected from Khorramabad district, Lorestan province, Iran. Yafte. 2014; 16(1): 5-16. Link
7- Omer LT, Kadir MA, Seitzer U, Ahmed JS. A survey of ticks (Acari:Ixodidae) on cattle, sheep and goats in the Dohuk Governorate, Iraq. Parasitol Res. 2007; 101 (Suppl 2): 179-81. DOI: 10.1007/s00436-007-0690-9
8- Noaman V, Abdigoudarzi M, Nabinejad AR. Abundance, diversity and seasonal dynamics of hard ticks infesting cattle in Isfahan province, central Iran. Archives of Razi Institute. 2017; 72(1): 15-21. DOI: 10.22034/ARI.2016.107490.
9- Sohrabi S, Yakhchali M, Ghashghai O. Hard ticks (Acarina: Ixodidae) diversity in the natural habitat of Iranian domestic ruminants: A provincial study in Kermanshah. Journal of Veterinary Research. 2013; 68(1): 39-46. Link
10- Agustín Estrada-Peña, Andrei D Mihalca, Petney T. Ticks of Europe and North Africa. A Guide to Species Identification. 1st ed: Springer International Publishing; 2017.
11- Shemshad M, Shemshad K, Sedaghat MM, Shokri M, Barmaki A, Baniardalani M, et al. First survey of hard ticks (Acari: Ixodidae) on cattle, sheep and goats in Boeen Zahra and Takistan counties, Iran. Asian Pacific journal of tropical biomedicine. 2012; 2(6): 489-92. DOI: 10.1016/S2221-1691(12)60082-3
12- Nabian S, Rahbari S, Changizi A, Shayan P. The distribution of Hyalomma spp. ticks from domestic ruminants in Iran. Med Vet Entomol. 2009; 23(3): 281-3. DOI: 10.1111/j.1365-2915.2009.00804.x
13- Nasiri A, Telmadarraiy Z, Vatandoost H, Chinikar S, Moradi M, Oshaghi M, et al. Tick infestation rate of sheep and their distribution in abdanan county, ilam province, iran, 2007-2008. Iran J Arthropod Borne Dis. 2010; 4(2): 56-60. Link
 
نوع مطالعه: مقاله كوتاه | موضوع مقاله: حشره شناسي
دریافت: 1398/12/1 | پذیرش: 1399/4/4 | انتشار الکترونیک پیش از انتشار نهایی: 1400/1/28 | انتشار الکترونیک: 1400/3/30

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Birjand University of Medical Sciences

Designed & Developed by : Yektaweb