زمینه و هدف: مصرف دخانیات یکی از مهمترین عوامل خطر بسیاری از بیماریهای غیرواگیر بویژه بیماریهای قلبی- عروقی و سرطان‌ها می‌باشد. مطالعه حاضر با هدف شیوع مصرف سیگار و بررسی میزان آگاهی و نگرش دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه شهر بیرجند انجام شد.

  روش تحقیق: این مطالعه توصیفی- تحلیلی در سال 1384 بر روی دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه شهر بیرجند که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند، انجام شد. پرسشنامه‌ای که حاوی اطلاعات فردی، 12 سؤال نگرش، 17 سؤال آگاهی و 4 سؤال عملکردی بود، با مراجعه محقق به مدارس انتخاب شده، به صورت خود ایفا توسط افراد مورد مطالعه تکمیل گردید. داده‌های جمع‌آوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار SPSS و آزمون آماری c ² در سطح معنی‌داری 05/0= a مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

  یافته‌ها: در مجموع 1233 نفر مورد مطالعه قرار گرفتند. 9/3% دانش‌آموزان مورد مطالعه سیگاری و 3/21% دارای تجربه مصرف سیگار بودند. با افزایش سطح تحصیلات پدر و مادر، شیوع مصرف سیگار و تجربه سیگار کشیدن افزایش نشان داد؛ شیوع مصرف سیگار در دانش‌آموزان مادران شاغل، بیشتر از دانش‌آموزان دارای مادران خانه‌دار بود و این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار بود (001/0 P< ). شیوع مصرف سیگار با بالارفتن پایه تحصیلی افزایش نشان داد. مهمترین علت گرایش به مصرف سیگار در افراد سیگاری کنجکاوی بود. میزان آگاهی 5/25% از افراد مورد مطالعه در مورد مضرّات مصرف سیگار ضعیف، در 7/54% متوسط و در 8/19% خوب بود. نگرش 1/5% افراد نیز نسبت به مضرّات مصرف سیگار، ضعیف، 3/48% متوسط و 6/46% خوب بود.

  نتیجه‌گیری: هرچند شیوع مصرف سیگار در این مطالعه نسبت به مطالعات دیگر نقاط کشور پایین‌تر بود ولی شیوع تجربه مصرف سیگار بالا بود و چون آگاهی و نگرش دانش‌آموزان در مورد مضرات مصرف سیگار در حدّ مطلوبی نبود، ضرورت اجرای برنامه‌های آموزشی و مداخلات جامعه‌نگر مناسب در سطح دبیرستانها به منظور پیشگیری از مصرف سیگار منطقی به نظر می‌رسد.