دوره 26، شماره 2 - ( تابستان 1398 )
جلد 26 شماره 2 صفحات 146-137 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Salehi K, Moradi F. Effect of intake Selenium supplementation on lipid profile and cardiorespiratory function in rest situation and subsequent an exercise session in active men. J Birjand Univ Med Sci. 2019; 26 (2) :137-146
URL: http://journal.bums.ac.ir/article-1-2521-fa.html
URL: http://journal.bums.ac.ir/article-1-2521-fa.html
صالحی خالد، مرادی فتاح. اثر مصرف مکمل سلنیوم بر نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی در وضعیت استراحت و متعاقب یک جلسه ورزش در مردان فعال. مجله علمي دانشگاه علوم پزشكي بيرجند 1398; 26 (2) :146-137
خالد صالحی1 
، فتاح مرادی* 2
، فتاح مرادی* 2
1- گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد سقز، دانشگاه آزاد اسلامی، سقز، ایران
2- گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد سقز، دانشگاه آزاد اسلامی، سقز، ایران ، Moradi_fatah@yahoo.com
2- گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد سقز، دانشگاه آزاد اسلامی، سقز، ایران ، Moradi_fatah@yahoo.com
واژه‌های کلیدی: سلنیوم، توان هوازی، نیمرخ چربی، مردان
متن کامل [PDF 289 kb]
(1421 دریافت)
| چکیده (HTML) (4363 مشاهده)
منابع:
1- Kim SS, Koo JH, Kwon IS, Oh YS, Lee SJ, Kim EJ, et al. Exercise training and selenium or a combined treatment ameliorates aberrant expression of glucose and lactate metabolic proteins in skeletal muscle in a rodent model of diabetes. Nutr Res Pract. 2011; 5(3): 205-13. doi: 10.4162/nrp.2011.5.3.205.
2- Yazdi MH, Masoudifar M, Varastehmoradi B, Mohammadi E, Kheradmand E, Homayouni S, et al. Effect of Oral Supplementation of Biogenic Selenium Nanoparticles on White Blood Cell Profile of BALB/c Mice and Mice Exposed to X-ray Radiation. Avicenna J Med Biotechnol. 2013; 5(3): 158-67.
3- González S, Huerta JM, Fernández S, Patterson AM, Lasheras C. Life-quality indicators in elderly people are influenced by selenium status. Aging Clin Exp Res. 2007; 19(1): 10-5.
4- Rayman MP. Selenium and human health. Lancet. 2012; 379(9822): 1256-68. doi: 10.1016/S0140-6736(11)61452-9.
5- Hoffmann PR, Berry MJ. The influence of selenium on immune responses. Mol Nutr Food Res. 2008; 52(11): 1273–80. doi: 10.1002/mnfr.200700330
6- Kipp AP, Banning A, van Schothorst EM, Méplan C, Coort SL, Evelo CT, et al. Marginal selenium deficiency down-regulates inflammation-related genes in splenic leukocytes of the mouse. J Nutr Biochem. 2012; 23(9): 1170-7. doi: 10.1016/j.jnutbio.2011.06.011.
7- Cohen HJ, Chovaniec ME, Mistretta D, Baker SS. Selenium repletion and glutathione peroxidase--differential effects on plasma and red blood cell enzyme activity. Am J Clin Nutr. 1985; 41(4): 735-47.
8- Williams MH. Dietary supplements and sports performance: minerals. J Int Soc Sports Nutr. 2005; 2(1): 43-9. doi: 10.1186/1550-2783-2-1-43
9- Stranges S, Laclaustra M, Ji C, Cappuccio FP, Navas-Acien A, Ordovas JM, et al. Higher selenium status is associated with adverse blood lipid profile in british adults. J Nutr. 2010; 140(1): 81-7. doi: 10.3945/jn.109.111252.
10- Wang N, Tan HY, Li S, Xu Y, Guo W, Feng Y. Supplementation of micronutrient selenium in metabolic diseases: Its role as an antioxidant. Oxid Med Cell Longev. 2017; 2017: 7478523. doi: 10.1155/2017/7478523.
11- Omrani H, Golmohamadi S, Pasdar Y, Jasemi K, Almasi A. Effect of selenium supplementation on lipid profile in hemodialysis patients. J Renal Inj Prev. 2016; 5(4): 179-82. doi: 10.15171/jrip.2016.38.
12- Faghihi T, Radfar M, Barmal M, Amini P, Qorbani M, Abdollahi M, et al. A randomized, placebo-controlled trial of selenium supplementation in patients with type 2 diabetes: effects on glucose homeostasis, oxidative stress, and lipid profile. Am J Ther. 2014; 21(6): 491-5. doi: 10.1097/MJT.0b013e318269175f.
13- Bahmani F, Kia M, Soleimani A, Asemi Z, Esmaillzadeh A. Effect of selenium supplementation on glycemic control and lipid profiles in patients with diabetic nephropathy. Biol Trace Elem Res. 2016; 172(2): 282-9. doi: 10.1007/s12011-015-0600-4.
14- Tessier F, Margaritis I, Richard MJ, Moynot C, Marconnet P. Selenium and training effects on the glutathione system and aerobic performance. Med Sci Sports Exerc. 1995; 27(3): 390-6.
15- Dolati Amirdizaj V, Saedmocheshi S. Muscle injury and oxidative stress following the use of selenium supplements and exhaustive aerobic exercise in young physically-active females. J Kermanshah Univ Med Sci. 2016; 20(1): 1-5. DOI: 10.22110/jkums.v20i1.2659
16- Tabrizi R, Akbari M, Moosazadeh M, Lankarani KB, Heydari ST, Kolahdooz F, et al. The Effects of Selenium Supplementation on Glucose Metabolism and Lipid Profiles Among Patients with Metabolic Diseases: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Horm Metab Res. 2017; 49(11): 826-30. doi: 10.1055/s-0043-119544.
17- Savory LA, Kerr CJ, Whiting P, Finer N, McEneny J, Ashton T. Selenium supplementation and exercise: effect on oxidant stress in overweight adults. Obesity (Silver Spring). 2012; 20(4): 794-801. doi: 10.1038/oby.2011.83.
متن کامل: (12697 مشاهده)
Abstract Original Article
, Fatah Moradi2
1 Department of Physical Education and Sport Sciences, Saghez Branch, Islamic Azad University, Saghez, Iran
2 Corresponding author; Department of Physical Education and Sport Sciences, Saghez Branch, Islamic Azad University, Saghez, Iran Tel: +988736244743 Fax: +988736244750 E-mail: moradi_fatah@yahoo.com
ABSTRACT
Background and Aim: Selenium is an essential mineral with antioxidant properties that play a role in metabolic processes, and its relationship with lipid profile has been shown in some studies. The purpose of this study was to investigate the effect of intake selenium supplementation on lipid profile and cardio-respiratory function in rest situation and subsequent an exercise session in active men.
Materials and Methods: The research method was quasi-experimental. In this study, 19 active men were selected from among soccer players in the city of Saghez and were randomly divided into two experimental (supplementation, n=10) and control (placebo, n=9) groups. The assessments were carried out in three stages (pre-taking the supplementation, after taking the supplementation, and immediately after an exercise session). General characteristics of subjects studied, cardio-respiratory function (aerobic power), and levels of lipid profile (triglyceride (TG), total cholesterol (TC), high-density lipoprotein (HDL), and low-density lipoprotein (LDL) were measured. Consumption period of supplement was a month. (A 200 μg Selenium capsule per day). To analyze the data, one-factor analysis of variance with repeated measurements was used at a significant level of P<0.05.
Results: Selenium supplementation increased cardio-respiratory function (47.7±7.4 vs. 39.7±8.0 ml/kg/min, P=0.017), while has no effect on resting and following exercise session levels of TG (P=0.258), TC (P=0.737), HDL (P=0.406), and LDL (P=0.312).
Conclusion: Taking the selenium supplementation for one month does not seem to affect the components of the on lipid profile in rest situation and subsequent an exercise session, however, it can help improve the cardio-respiratory function of active men.
Keywords: Selenium; Aerobic Power; Lipid Profile; Menاثر مصرف مکمل سلنیوم بر نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی
خالد صالحی[1]، فتاح مرادی[2]
چکیده
زمینه و هدف: سلنیوم یک ماده معدنی ضروری با ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی است که در فرآیندهای متابولیکی نقش دارد و رابطه آن با نیمرخ چربی در برخی مطالعات نشان داده شده است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی اثر مصرف مکمل سلنیوم بر نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی در وضعیت استراحت و متعاقب یک جلسه ورزش در مردان فعال بود.
روش تحقیق: روش مطالعه حاضر از نوع نیمه‌تجربی بود. در این مطالعه، 19 مرد فعال از میان فوتبالیست‌های مرد شهرستان سقز انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (مکمل، 10=n) و کنترل (دارونما، 9=n) قرار گرفتند. ارزیابی‌ها در سه مرحله قبل از مصرف مکمل، پس از مصرف مکمل و بلافاصله پس از یک جلسه ورزش، صورت گرفت. ویژگی‌های عمومی افراد مورد مطالعه، عملکرد قلبی-تنفسی (توان هوازی) و سطوح اجزای نیمرخ چربی شامل: تری‌گلیسرید (TG)، کلسترول تام (TC)، لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) و لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL) اندازه‌گیری شد. دوره مصرف مکمل یک ماه (روزانه یک کپسول 200 میکروگرمی سلنیوم) بود. به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل واریانس تک‌عاملی با اندازه‌گیری‌های مکرر در سطح معنی‌داری 05/0>P استفاده شد.
یافته‌ها: مصرف مکمل سلنیوم عملکرد قلبی-تنفسی را افزایش داد (4/7±7/47 در مقابل 0/8±7/39 میلی‌لیتر به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن در دقیقه)(017/0=P)؛ اما بر سطوح استراحتی و متعاقب جلسه ورزش بر سطوح (258/0P=) TG، (737/0P=) TC، (406/0P=) HDL و (312/0P=) LDL تأثیر معنی‌داری نداشت.
نتیجه‌گیری: به‌نظر نمی‌رسد مصرف مکمل سلنیوم به‌مدت یک ماه بتواند بر اجزای نیمرخ چربی در وضعیت استراحت و متعاقب یک جلسه ورزش اثرگذار باشد، اما می‌تواند به بهبود عملکرد قلبی-تنفسی مردان فعال کمک نماید.
واژه‌های کلیدی: سلنیوم؛ توان هوازی؛ نیمرخ چربی؛ مردان
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. 1398؛ 26(2): 137-46.
دریافت: 29/3/97 پذیرش: 20/12/97
Effect of intake Selenium supplementation on lipid profile and cardiorespiratory function in rest situation and subsequent an exercise session in active men
Khaled Salehi1, Fatah Moradi21 Department of Physical Education and Sport Sciences, Saghez Branch, Islamic Azad University, Saghez, Iran
2 Corresponding author; Department of Physical Education and Sport Sciences, Saghez Branch, Islamic Azad University, Saghez, Iran Tel: +988736244743 Fax: +988736244750 E-mail: moradi_fatah@yahoo.com
 |
Citation Salehi K, Moradi F. [Effect of intake Selenium supplementation on lipid profile and cardiorespiratory function in rest situation and subsequent an exercise session in active men]. J Birjand Univ Med Sci. 2019; 26(2): 137-46. [Persian] http://doi.org/10.32592/JBirjandUnivMedSci.2019.26.2.105Received: June 19, 2018 Accepted: March 11, 2019 |
ABSTRACT
Background and Aim: Selenium is an essential mineral with antioxidant properties that play a role in metabolic processes, and its relationship with lipid profile has been shown in some studies. The purpose of this study was to investigate the effect of intake selenium supplementation on lipid profile and cardio-respiratory function in rest situation and subsequent an exercise session in active men.
Materials and Methods: The research method was quasi-experimental. In this study, 19 active men were selected from among soccer players in the city of Saghez and were randomly divided into two experimental (supplementation, n=10) and control (placebo, n=9) groups. The assessments were carried out in three stages (pre-taking the supplementation, after taking the supplementation, and immediately after an exercise session). General characteristics of subjects studied, cardio-respiratory function (aerobic power), and levels of lipid profile (triglyceride (TG), total cholesterol (TC), high-density lipoprotein (HDL), and low-density lipoprotein (LDL) were measured. Consumption period of supplement was a month. (A 200 μg Selenium capsule per day). To analyze the data, one-factor analysis of variance with repeated measurements was used at a significant level of P<0.05.
Results: Selenium supplementation increased cardio-respiratory function (47.7±7.4 vs. 39.7±8.0 ml/kg/min, P=0.017), while has no effect on resting and following exercise session levels of TG (P=0.258), TC (P=0.737), HDL (P=0.406), and LDL (P=0.312).
Conclusion: Taking the selenium supplementation for one month does not seem to affect the components of the on lipid profile in rest situation and subsequent an exercise session, however, it can help improve the cardio-respiratory function of active men.
Keywords: Selenium; Aerobic Power; Lipid Profile; Men
مقاله اصیل پژوهشی
اثر مصرف مکمل سلنیوم بر نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی
در وضعیت استراحت و متعاقب یک جلسه ورزش در مردان فعال
خالد صالحی[1]، فتاح مرادی[2]چکیده
زمینه و هدف: سلنیوم یک ماده معدنی ضروری با ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی است که در فرآیندهای متابولیکی نقش دارد و رابطه آن با نیمرخ چربی در برخی مطالعات نشان داده شده است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی اثر مصرف مکمل سلنیوم بر نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی در وضعیت استراحت و متعاقب یک جلسه ورزش در مردان فعال بود.
روش تحقیق: روش مطالعه حاضر از نوع نیمه‌تجربی بود. در این مطالعه، 19 مرد فعال از میان فوتبالیست‌های مرد شهرستان سقز انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (مکمل، 10=n) و کنترل (دارونما، 9=n) قرار گرفتند. ارزیابی‌ها در سه مرحله قبل از مصرف مکمل، پس از مصرف مکمل و بلافاصله پس از یک جلسه ورزش، صورت گرفت. ویژگی‌های عمومی افراد مورد مطالعه، عملکرد قلبی-تنفسی (توان هوازی) و سطوح اجزای نیمرخ چربی شامل: تری‌گلیسرید (TG)، کلسترول تام (TC)، لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) و لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL) اندازه‌گیری شد. دوره مصرف مکمل یک ماه (روزانه یک کپسول 200 میکروگرمی سلنیوم) بود. به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل واریانس تک‌عاملی با اندازه‌گیری‌های مکرر در سطح معنی‌داری 05/0>P استفاده شد.
یافته‌ها: مصرف مکمل سلنیوم عملکرد قلبی-تنفسی را افزایش داد (4/7±7/47 در مقابل 0/8±7/39 میلی‌لیتر به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن در دقیقه)(017/0=P)؛ اما بر سطوح استراحتی و متعاقب جلسه ورزش بر سطوح (258/0P=) TG، (737/0P=) TC، (406/0P=) HDL و (312/0P=) LDL تأثیر معنی‌داری نداشت.
نتیجه‌گیری: به‌نظر نمی‌رسد مصرف مکمل سلنیوم به‌مدت یک ماه بتواند بر اجزای نیمرخ چربی در وضعیت استراحت و متعاقب یک جلسه ورزش اثرگذار باشد، اما می‌تواند به بهبود عملکرد قلبی-تنفسی مردان فعال کمک نماید.
واژه‌های کلیدی: سلنیوم؛ توان هوازی؛ نیمرخ چربی؛ مردان
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. 1398؛ 26(2): 137-46.
دریافت: 29/3/97 پذیرش: 20/12/97
مقدمه
سلنیوم یک عنصر کمیاب است و بر طبق دستورالعمل توصیه‌شده‌ی روزانه و سازمان بهداشت جهانی، مصرف مطلوب سلنیوم 50 تا 200 میکروگرم در روز است (1). سلنیوم به‌عنوان یک ریزمغذی ضروری در حیوانات، دارای سه سطح فعالیت زیست‌شناختی است: سطوح نادر که برای رشد و نمو طبیعی لازم است، سطوح تغذیه‌ای و فوق‌تغذیه‌ای که می‌تواند در بدن ذخیره گردد و عملکردهای هومئوستازی را حفظ نماید و سطوح سمی که منجر به اثرات مضر می‌شود. مصرف غذایی سلنیوم به‌عنوان یک فعالیت آنتی‌اکسیدانی محافظتی و یک روش کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری‌های حاد، پیشنهاد شده است. سلنیوم در ساختارهایِ از نوع سلنوپروتئین شامل: گلوتاتیون‌پرکسیداز، سلنوپروتئین P و سلنوپروتئین W دخیل است. این پروتئین‌ها یک نقش محافظتی در برابر مواد اکسیدان در سلول‌های بدن دارند و منجر به افزایش مقاومت سلول‌های بدن همچون سلول‌های ایمنی در برابر تخریب اکسایشی می‌شوند (2). حفظ سطوح سلنیوم سرم در وضعیت متعادل مهم است؛ چرا که بر خود-ادراکی از سلامتی، قابلیت تفکر و فعالیت بدنی و در نتیجه کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد (3).
سلنیوم در ترکیب سلنوپروتئین‌هایی وجود دارد که طیفی وسیعی از اثرات پلیوتروپیک همچون اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضدّ التهابی و تولید هورمون تیروئید فعال دارند. مقدار پایین سلنیوم با افزایش خطر مرگ و میر، عملکرد ایمنی ضعیف و افت شناختی همراه است؛ در حالی که مقدار طبیعی سلنیوم (یا مصرف مکمل سلنیوم) اثرات ضد ویروسی دارد که برای
تولید مثل در هر دو جنس ضروری بوده و خطر بیماری تیروئیدی خود-ایمنی را کاهش می‌دهد. مطالعات آینده‌نگر عموماً برخی اثرات مفید مقدار طبیعی سلنیوم برای خطر سرطان‌های پروستات، ریه، کولورکتال و مثانه را نشان داده‌اند (4). سلنیوم سیستم آنتی‌اکسیدانی را از طریق افزایش سطوح گلوتاتیون بهبود می‌بخشد و ممکن است اثرات مفیدی بر متابولیسم گلوکز- احتمالاً از طریق اعمال شبه‌انسولینی- اِعمال کند که می‌تواند عوارض دیابت را به تأخیر اندازد. فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز نیز به مصرف سلنیوم بستگی دارد. مقدار بالای (سمی) سلنیوم با از دست دادن حافظه، درد عضلانی، اسهال و استفراغ و مقدار پایین سلنیوم با تحمل گلوکز آسیب‌دیده و هیپرگلیسمی بارداری همراه است (1). سلنیوم در بسیاری از موارد، ایمنی سلولی و هورمورال را افزایش می‌دهد. (5). کمبود سلنیوم در حد متوسط (زیر سطح مطلوب)، ژن‌های وابسته به التهاب را در لوکوسیت‌های طحالی موش کاهش می‌دهد (6). همچنین، مطالعه روی آزمودنی‌هایی که دارای کمبود مشخص سلنیوم سرم بودند نشان داد متعاقب مصرف سلنیوم، افزایش سریعی در فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز پلاسما دیده می‌شود (7). مصرف سلنیوم قابلیت معنی‌داری در کاهش فشار اکسایشی مرتبط با اضافه وزن و فشار اکسایشی ناشی از تمرین دارد. در انسان، کمبود سلنیوم در ایجاد بیماری قلبی-عروقی و وضعیت‌های دیگری که در آنها فشار اکسایشی و التهاب نقش اصلی دارند، دخالت دارد (8).
نقش سلنیوم در پیشگیری از بیماری‌های مزمن، کانون توجه بحث‌های علمی در حال رشد و تحقیقات زیادی است. سلنیوم جزء کلیدی گلوتاتیون پراکسیداز و دیگر سلنوپروتئین‌های دخیل در عملکردهای آنزیمی ضروری همچون: هومئوستاز رِدوکس، متابولیسم هورمون‌های تیروئیدی و تولید مثل است. اگرچه تمرکز اولیه تحقیقات سلنیوم روی ارزیابی فواید بالقوه این آنتی‌اکسیدان و اثرات ضدّ سرطانی آن بوده است، اما یافته‌های اخیر به‌دست آمده از مطالعات مشاهده‌ای و کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌شده، ارتباط بین در معرض قرارگیری متوسط تا بالا به سلنیوم و اثرات قلبی-متابولیکی معکوس، دست کم در جمعیت‌های با تغذیه خوب را نشان داده‌اند (9).
مصرف سلنیوم ممکن است آترواسکلروز، افزایش بیش از حد کلسترول خون، دیابت ملیتوس نوع یک و فنیل‌کتونوریا را بهبود بخشد (10). از جمله عملکردهای ضروری سلنیوم در بدن می‌توان به نقش آن در پیشگیری از بیماری قلبی و فشار خون بالا اشاره نمود. سلنیوم از طریق محافظت از چربی، اکسیداسیون آن به‌ویژه LDL را مهار می‌کند که به نوبه خود از رسوب کلسترول در دیواره شریان پیشگیری می‌نماید (11). در یک مطالعه نشان داده شد که مصرف سلنیوم در بیماران دیابتی غلظت HDL را افزایش می‌دهد، اما تغییری در دیگر اجزای نیمرخ چربی ایجاد نمی‌کند (12). بهمنی و همکاران (2016) نیز دریافتند مصرف سلنیوم به‌مدت دوازده هفته، تأثیر معنی‌داری بر نیمرخ چربی بیماران مبتلا به نفروپاتی دیابتی ندارد (13). در مطالعه عمرانی و همکاران (2016) نیز مصرف سلنیوم اثر مفیدی بر نیمرخ چربی بیماران همودیالیز نداشت (11)؛ در حالی که Stranges و همکاران (2010) دریافتند در جمعیت بزرگسال انگلیس، سلنیوم پلاسمایی بالاتر با افزایش سطوح کلسترول غیر HDL و کلسترول تام، اما نه با HDL مرتبط است (9).
تحقیقات اندکی در مورد اثرات مصرف سلنیوم بر نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی به‌ویژه در مردان جوان فعال صورت گرفته است که یافته‌های آنها نیز یکسان نیست (14-9)؛ بنابراین، تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر مصرف مکمل سلنیوم بر نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی در وضعیت استراحت و متعاقب یک جلسه ورزش در مردان فعال صورت گرفت.
روش تحقیق
افراد مورد مطالعه:
روش مطالعه حاضر از نوع نیمه‌جربی شامل گروه‌های آزمایش (مکمل) و کنترل (دارونما) و اندازه‌گیری‌ها به‌صورت مکرر شامل پیش‌آزمون (قبل از مصرف مکمل)، پس‌آزمون اول (پس از مصرف مکمل) و پس‌آزمون دوم (پس از جلسه ورزش) بود. مطالعه به‌صورت دوسوکور اجرا گردید و فوتبالیست‌های مرد جوان شهرستان سقز با سابقه حداقل دو سال مشارکت منظم در تیم‌های فوتبال، به‌عنوان مردان فعال تحت مطالعه قرار گرفتند. نمونه‌گیری به‌صورت در دسترس اما گمارش افراد به گروه‌ها به‌طور تصادفی بود.
معیارهای ورود به مطالعه شامل: عدم ابتلا به بیماری خاص (همچون بیماری‌های سوخت‌وسازی)، عدم مصرف دارو (همچون داروهای ضدّ التهابی استروئیدی و غیر استروئیدی)، عدم مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای (همچون ویتامین‌های E و C) و عدم مصرف الکل و دخانیات در سه ماه قبل از شروع مطالعه و معیارهای خروج نیز شامل: عدم تمایل برای ادامه شرکت در مطالعه، حساسیت به مصرف مکمل سلنیوم، عدم مصرف صحیح مکمل، ابتلا به بیماری، مصرف دارو یا مکمل (غیر از سلنیوم) در طول مطالعه، تغییر در برنامه تمرینی معمول شرکت‌کنندگان و عدم رعایت شرایط لازم برای ارزیابی‌ها (همچون ناشتابودن به‌هنگام نمونه‌گیری خون) بود (15، 11).
تعداد شرکت‌کنندگان در شروع مطالعه 22 نفر بود که به‌طور تصادفی به دو گروه مکمل (11=n) و کنترل (11=n) تقسیم شدند؛ ولی در ادامه سه نفر به‌دلیل عدم رعایت شرایط مطالعه، از جریان مطالعه خارج شدند (مکمل 10=n و دارونما 9=n). تمام داوطلبان پرسشنامه تاریخچه سلامتی، فرم رضایتنامه کتبی و فرم آمادگی شرکت در فعالیت جسمانی را تکمیل نمودند. روش‌های آزمایشی و پروتکل‌های مطالعه، تحت نظارت شورای پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سقز صورت گرفت. این مطالعه دارای کد اخلاق به شماره IR.SSRI.REC.1397.259 می‌باشد.
روش اجرا
قبل از شروع مصرف مکمل، ابتدا طی یک جلسه توجیهی، اهداف، طرح و روش شناسایی تحقیق، نحوه مصرف مکمل سلنیوم و معرفی مختصر آن، ارزیابی‌های آزمایشگاهی (مانند نمونه‌گیری خون) و مراحل و برنامه زمانی تحقیق به‌طور مفصّل برای داوطلبان تشریح گردید. همچنین، نحوه اجرای صحیح آزمون عملکرد قلبی-تنفسی (حداکثر اکسیژن مصرفی) به داوطلبان آموزش داده شد و نکاتی که افراد مورد مطالعه می‌بایست در طول مطالعه رعایت کنند شامل مواردی که منجر به خروج داوطلبان از جریان تحقیق می‌گردید و نیز نکاتی که قبل از ارزیابی‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون ملزم به رعایت آنها بودند، برای آنها تشریح گردید. از داوطلبان خواسته شد که در طول دوره مطالعه، از هرگونه تغییر در رژیم غذایی روزانه خود اجتناب کنند و فقط تمرین‌هایی را انجام دهند که جزء برنامه تمرینی معمول آنهاست.
قبل از ارزیابی‌های مرحله پیش‌آزمون، از افراد خواسته شد که چند نکته را رعایت کنند: 48 ساعت قبل از ارزیابی، از انجام هرگونه فعالیت بدنی مازاد بر زندگی روزمرّه پرهیز کنند، 24 ساعت قبل از ارزیابی هر چه که می‌خورند را در برگه ثبت تغذیه روزانه یادداشت نمایند و در فاصله 12 ساعت قبل از ارزیابی، از خوردن و آشامیدن اجتناب نمایند و به‌صورت ناشتا برای نمونه‌گیری خون حضور یابند. ارزیابی‌های مرحله پیش‌آزمون طی دو روز متوالی و حدود ساعت 8 صبح در باشگاه آمادگی جسمانی اجرا گردید. روز اول، پس از پنج دقیقه استراحت، نمونه خون (10سی سی) داوطلبان در وضعیت نشسته و از ورید بازویی گرفته شد. روز بعد، ابتدا ویژگی‌های آنتروپومتریکی و فیزیولوژیکی داوطلبان شامل: قد، وزن، نمایه توده بدن و درصد چربی بدن اندازه گیری شد؛ سپس، آزمون نوارگردان بروس برای ارزیابی توان هوازی (عملکرد قلبی-تنفسی) به اجرا درآمد. قبل و پس از اجرای آزمون، افراد مورد مطالعه به مدت 5 تا 10 دقیقه خود را به‌ترتیب گرم و سرد می‌نمودند.
پس از مرحله پیش‌آزمون، دوره مصرف مکمل سلنیوم (شرکت آلفا ویتامین، ساخت آمریکا) شروع شد. طول این دوره یک ماه بود. داوطلبان گروه آزمایش هر روز یک عدد کپسول حاوی 200 میکروگرم سلنیوم و افراد گروه کنترل یک عدد کپسول هم‌شکل و هم‌اندازه حاوی نشاسته دریافت می‌نمودند (15، 1). در میانه دوره مصرف مکمل نیز یکبار دیگر داوطلبان برگ ثبت تغذیه روزانه را تکمیل نمودند. در طول دوره مصرف مکمل، افراد هر دو گروه، برنامه تمرینی معمول خود را تحت نظارت مربی انجام می‌دادند. برنامه تمرینی شامل سه روز در هفته اجرای تمرین‌های عمومی و تخصصی رشته فوتبال بود. مدت‌زمان هر جلسه تمرین حدود 90 دقیقه مشتمل بر 10 دقیقه گرم‌کردن، 70 دقیقه تمرین‌های ویژه فوتبال و 10 دقیقه سردکردن بود.
در نهایت پس از دوره مکمل‌سازی، مرحله پس‌آزمون شروع شد. نکات مربوط به قبل از شروع مرحله پیش‌آزمون، مجدد قبل از مرحله پس‌آزمون توسط داوطلبان رعایت گردید. ضمن اینکه ارزیابی‌های مرحله پس‌آزمون 48 ساعت پس از دوره مصرف مکمل صورت گرفت. ارزیابی‌های مرحله پس‌آزمون نیز طی دو روز متوالی و حدود ساعت 8 صبح در باشگاه آمادگی جسمانی اجرا گردید. روز اول، ابتدا دومین نمونه‌گیری خون به‌عمل آمد؛ سپس افراد هر دو گروه یک مسابقه فوتبال را به‌صورت مشترک و در قالب دو تیم و در دو نیمه به‌عنوان جلسه ورزش اجرا کردند. بلافاصله پس از اتمام مسابقه، سومین نمونه خون گرفته شد. روز بعد، ابتدا ویژگی‌های آنتروپومتریکی و فیزیولوژیکی اندازه‌گیری گردید؛ سپس آزمون نوارگردان بروس به اجرا درآمد. نمونه‌های خون (5 سی‌سی سرم و 5 سی‌سی پلاسما) تا زمان اندازه‌گیری شاخص‌های خونی در دمای20- درجه سانتی‌گراد نگهداری گردید. برای کنترل اثر تغذیه روی نمونه‌های خون، از افراد مورد مطالعه خواسته شد که در فاصله زمانی یک روز قبل از نمونه‌گیری پیش‌آزمون هر چه که می‌خورند را دقیقاً در برگه ثبت تغذیه روزانه یادداشت نمایند و همین رژیم را در روز قبل از نمونه‌گیری پس‌آزمون، به‌طور مجدد تکرار نمایند.
ابزار گردآوری داده‌ها
وزن بدن با استفاده از دستگاه تجزیه و تحلیل‌گر ترکیب بدن (حداقل دقت 1/0 کیلوگرم، مدل X-CONTACT356، ساخت کره جنوبی) و قد با به‌کارگیری قدسنج (حداقل دقت 1/0 سانتی‌متر، مارک SECA، مدل 703، ساخت مشترک آلمان-چین) اندازه‌گیری گردید. BMI از طریق تقسیم وزن بدن (kg) بر مجذور قد (m2) محاسبه شد. درصد چربی بدن نیز با استفاده از دستگاه تجزیه و تحلیل‌گر ترکیب بدن (مدل X-CONTACT356، ساخت کره جنوبی) تعیین گردید.
آزمون نوارگردان بروس با استفاده از نوارگردان (مارک PROTUOS، مدل PMT4550، ساخت کشور تایوان) به اجرا درآمد. در این آزمون، فرد مورد مطالعه تا سر حدّ واماندگی روی نوارگردان می‌دود. سرعت و شیب نوارگردان در شروع آزمون به‌ترتیب روی 74/2 کیلومتر بر ساعت و 10 درصد تنظیم می‌شود و در طول اجرای آزمون سرعت و شیب به فواصل زمانی منظم و هر سه دقیقه یکبار مطابق پروتکل بروس افزوده می‌گردد. با شروع دویدن، زمان‌سنج فعال شده و به محض اینکه فرد قادر به دویدن نباشد، متوقف می‌شود.
غلظت‌های TG، TC، HDL و LDL با استفاده از کیت‌های شرکت پارس‌آزمون (ساخت ایران)، دستگاه اتوآنالایزر (مدل BT1500، شرکت بیوتکنیکا، ساخت کشور ایتالیا) و روش فتومتری اندازه‌گیری شد. ارزیابی‌های آزمایشگاهی در آزمایشگاه مرکزی شهر سقز انجام گرفت.
تجزیه و تحلیل آماری:
برای توصیف داده‌ها از آمار توصیفی (انحراف‌معیار±میانگین) و برای بررسی نرمال‌‌بودن توزیع جامعه از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل واریانس تک‌عاملی با اندازه‌گیری‌های مکرر استفاده شد. گروه (آزمایش یا کنترل) به‌عنوان عامل بین‌گروهی و زمان اندازه‌گیری (قبل از مصرف مکمل، پس از مصرف مکمل و پس از ورزش وامانده‌ساز) به‌عنوان عامل درون‌گروهی در نظر گرفته شد. برای آزمون مفروضه کرویت، از آزمون موخلی استفاده شد و در صورت معنی‌دار بودن این آزمون (برقرارنبودن مفروضه کرویت)، عامل اصلاح اپسیلون گرین هاوس–گیسر به کار گرفته شد. در صورت معنی‌دار بودن اثرات اصلی درون‌گروهی آزمون تحلیل واریانس یکطرفه و برای اثرات اصلی بین‌گروهی آزمون t مستقل بکار رفت. در صورت معنی‌دار بودن اثرات تعاملی، آزمون تحلیل واریانس یکطرفه به‌طور جداگانه برای هر کدام از گروه‌ها استفاده شد و همچنین برای هر کدام از حالت‌های زمانی (قبل از مصرف مکمل، پس از مصرف مکمل و پس از یک جلسه ورزش)، میانگین گروه‌ها با استفاده از آزمون t مستقل، مورد مقایسه قرار گرفت. سطح معنی‌داری 05/0>P در نظر گرفته شد. تمام تجزیه و تحلیل‌های آماری به‌وسیله ویرایش 22 نرم‌افزار بسته آماری برای علوم اجتماعی (SPSS) صورت گرفت.
یافته‌ها
ویژگی‌های عمومی افراد مورد مطالعه در جدول یک ارائه شده است. نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه میانگین‌های سن، وزن، قد و BMI قبل از مصرف مکمل تفاوت معنی‌داری بین گروه‌های آزمایش و کنترل نشان نداد (05/0<P). سطوح نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی (توان هوازی) در وضعیت‌های قبل از مصرف مکمل (پیش‌آزمون)، پس از مصرف مکمل (پس‌آزمون) و متعاقب یک جلسه ورزش در جدول 2 گزارش شده است.
سلنیوم یک عنصر کمیاب است و بر طبق دستورالعمل توصیه‌شده‌ی روزانه و سازمان بهداشت جهانی، مصرف مطلوب سلنیوم 50 تا 200 میکروگرم در روز است (1). سلنیوم به‌عنوان یک ریزمغذی ضروری در حیوانات، دارای سه سطح فعالیت زیست‌شناختی است: سطوح نادر که برای رشد و نمو طبیعی لازم است، سطوح تغذیه‌ای و فوق‌تغذیه‌ای که می‌تواند در بدن ذخیره گردد و عملکردهای هومئوستازی را حفظ نماید و سطوح سمی که منجر به اثرات مضر می‌شود. مصرف غذایی سلنیوم به‌عنوان یک فعالیت آنتی‌اکسیدانی محافظتی و یک روش کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری‌های حاد، پیشنهاد شده است. سلنیوم در ساختارهایِ از نوع سلنوپروتئین شامل: گلوتاتیون‌پرکسیداز، سلنوپروتئین P و سلنوپروتئین W دخیل است. این پروتئین‌ها یک نقش محافظتی در برابر مواد اکسیدان در سلول‌های بدن دارند و منجر به افزایش مقاومت سلول‌های بدن همچون سلول‌های ایمنی در برابر تخریب اکسایشی می‌شوند (2). حفظ سطوح سلنیوم سرم در وضعیت متعادل مهم است؛ چرا که بر خود-ادراکی از سلامتی، قابلیت تفکر و فعالیت بدنی و در نتیجه کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد (3).
سلنیوم در ترکیب سلنوپروتئین‌هایی وجود دارد که طیفی وسیعی از اثرات پلیوتروپیک همچون اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضدّ التهابی و تولید هورمون تیروئید فعال دارند. مقدار پایین سلنیوم با افزایش خطر مرگ و میر، عملکرد ایمنی ضعیف و افت شناختی همراه است؛ در حالی که مقدار طبیعی سلنیوم (یا مصرف مکمل سلنیوم) اثرات ضد ویروسی دارد که برای
تولید مثل در هر دو جنس ضروری بوده و خطر بیماری تیروئیدی خود-ایمنی را کاهش می‌دهد. مطالعات آینده‌نگر عموماً برخی اثرات مفید مقدار طبیعی سلنیوم برای خطر سرطان‌های پروستات، ریه، کولورکتال و مثانه را نشان داده‌اند (4). سلنیوم سیستم آنتی‌اکسیدانی را از طریق افزایش سطوح گلوتاتیون بهبود می‌بخشد و ممکن است اثرات مفیدی بر متابولیسم گلوکز- احتمالاً از طریق اعمال شبه‌انسولینی- اِعمال کند که می‌تواند عوارض دیابت را به تأخیر اندازد. فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز نیز به مصرف سلنیوم بستگی دارد. مقدار بالای (سمی) سلنیوم با از دست دادن حافظه، درد عضلانی، اسهال و استفراغ و مقدار پایین سلنیوم با تحمل گلوکز آسیب‌دیده و هیپرگلیسمی بارداری همراه است (1). سلنیوم در بسیاری از موارد، ایمنی سلولی و هورمورال را افزایش می‌دهد. (5). کمبود سلنیوم در حد متوسط (زیر سطح مطلوب)، ژن‌های وابسته به التهاب را در لوکوسیت‌های طحالی موش کاهش می‌دهد (6). همچنین، مطالعه روی آزمودنی‌هایی که دارای کمبود مشخص سلنیوم سرم بودند نشان داد متعاقب مصرف سلنیوم، افزایش سریعی در فعالیت گلوتاتیون پراکسیداز پلاسما دیده می‌شود (7). مصرف سلنیوم قابلیت معنی‌داری در کاهش فشار اکسایشی مرتبط با اضافه وزن و فشار اکسایشی ناشی از تمرین دارد. در انسان، کمبود سلنیوم در ایجاد بیماری قلبی-عروقی و وضعیت‌های دیگری که در آنها فشار اکسایشی و التهاب نقش اصلی دارند، دخالت دارد (8).
نقش سلنیوم در پیشگیری از بیماری‌های مزمن، کانون توجه بحث‌های علمی در حال رشد و تحقیقات زیادی است. سلنیوم جزء کلیدی گلوتاتیون پراکسیداز و دیگر سلنوپروتئین‌های دخیل در عملکردهای آنزیمی ضروری همچون: هومئوستاز رِدوکس، متابولیسم هورمون‌های تیروئیدی و تولید مثل است. اگرچه تمرکز اولیه تحقیقات سلنیوم روی ارزیابی فواید بالقوه این آنتی‌اکسیدان و اثرات ضدّ سرطانی آن بوده است، اما یافته‌های اخیر به‌دست آمده از مطالعات مشاهده‌ای و کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌شده، ارتباط بین در معرض قرارگیری متوسط تا بالا به سلنیوم و اثرات قلبی-متابولیکی معکوس، دست کم در جمعیت‌های با تغذیه خوب را نشان داده‌اند (9).
مصرف سلنیوم ممکن است آترواسکلروز، افزایش بیش از حد کلسترول خون، دیابت ملیتوس نوع یک و فنیل‌کتونوریا را بهبود بخشد (10). از جمله عملکردهای ضروری سلنیوم در بدن می‌توان به نقش آن در پیشگیری از بیماری قلبی و فشار خون بالا اشاره نمود. سلنیوم از طریق محافظت از چربی، اکسیداسیون آن به‌ویژه LDL را مهار می‌کند که به نوبه خود از رسوب کلسترول در دیواره شریان پیشگیری می‌نماید (11). در یک مطالعه نشان داده شد که مصرف سلنیوم در بیماران دیابتی غلظت HDL را افزایش می‌دهد، اما تغییری در دیگر اجزای نیمرخ چربی ایجاد نمی‌کند (12). بهمنی و همکاران (2016) نیز دریافتند مصرف سلنیوم به‌مدت دوازده هفته، تأثیر معنی‌داری بر نیمرخ چربی بیماران مبتلا به نفروپاتی دیابتی ندارد (13). در مطالعه عمرانی و همکاران (2016) نیز مصرف سلنیوم اثر مفیدی بر نیمرخ چربی بیماران همودیالیز نداشت (11)؛ در حالی که Stranges و همکاران (2010) دریافتند در جمعیت بزرگسال انگلیس، سلنیوم پلاسمایی بالاتر با افزایش سطوح کلسترول غیر HDL و کلسترول تام، اما نه با HDL مرتبط است (9).
تحقیقات اندکی در مورد اثرات مصرف سلنیوم بر نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی به‌ویژه در مردان جوان فعال صورت گرفته است که یافته‌های آنها نیز یکسان نیست (14-9)؛ بنابراین، تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر مصرف مکمل سلنیوم بر نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی در وضعیت استراحت و متعاقب یک جلسه ورزش در مردان فعال صورت گرفت.
روش تحقیق
افراد مورد مطالعه:
روش مطالعه حاضر از نوع نیمه‌جربی شامل گروه‌های آزمایش (مکمل) و کنترل (دارونما) و اندازه‌گیری‌ها به‌صورت مکرر شامل پیش‌آزمون (قبل از مصرف مکمل)، پس‌آزمون اول (پس از مصرف مکمل) و پس‌آزمون دوم (پس از جلسه ورزش) بود. مطالعه به‌صورت دوسوکور اجرا گردید و فوتبالیست‌های مرد جوان شهرستان سقز با سابقه حداقل دو سال مشارکت منظم در تیم‌های فوتبال، به‌عنوان مردان فعال تحت مطالعه قرار گرفتند. نمونه‌گیری به‌صورت در دسترس اما گمارش افراد به گروه‌ها به‌طور تصادفی بود.
معیارهای ورود به مطالعه شامل: عدم ابتلا به بیماری خاص (همچون بیماری‌های سوخت‌وسازی)، عدم مصرف دارو (همچون داروهای ضدّ التهابی استروئیدی و غیر استروئیدی)، عدم مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای (همچون ویتامین‌های E و C) و عدم مصرف الکل و دخانیات در سه ماه قبل از شروع مطالعه و معیارهای خروج نیز شامل: عدم تمایل برای ادامه شرکت در مطالعه، حساسیت به مصرف مکمل سلنیوم، عدم مصرف صحیح مکمل، ابتلا به بیماری، مصرف دارو یا مکمل (غیر از سلنیوم) در طول مطالعه، تغییر در برنامه تمرینی معمول شرکت‌کنندگان و عدم رعایت شرایط لازم برای ارزیابی‌ها (همچون ناشتابودن به‌هنگام نمونه‌گیری خون) بود (15، 11).
تعداد شرکت‌کنندگان در شروع مطالعه 22 نفر بود که به‌طور تصادفی به دو گروه مکمل (11=n) و کنترل (11=n) تقسیم شدند؛ ولی در ادامه سه نفر به‌دلیل عدم رعایت شرایط مطالعه، از جریان مطالعه خارج شدند (مکمل 10=n و دارونما 9=n). تمام داوطلبان پرسشنامه تاریخچه سلامتی، فرم رضایتنامه کتبی و فرم آمادگی شرکت در فعالیت جسمانی را تکمیل نمودند. روش‌های آزمایشی و پروتکل‌های مطالعه، تحت نظارت شورای پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سقز صورت گرفت. این مطالعه دارای کد اخلاق به شماره IR.SSRI.REC.1397.259 می‌باشد.
روش اجرا
قبل از شروع مصرف مکمل، ابتدا طی یک جلسه توجیهی، اهداف، طرح و روش شناسایی تحقیق، نحوه مصرف مکمل سلنیوم و معرفی مختصر آن، ارزیابی‌های آزمایشگاهی (مانند نمونه‌گیری خون) و مراحل و برنامه زمانی تحقیق به‌طور مفصّل برای داوطلبان تشریح گردید. همچنین، نحوه اجرای صحیح آزمون عملکرد قلبی-تنفسی (حداکثر اکسیژن مصرفی) به داوطلبان آموزش داده شد و نکاتی که افراد مورد مطالعه می‌بایست در طول مطالعه رعایت کنند شامل مواردی که منجر به خروج داوطلبان از جریان تحقیق می‌گردید و نیز نکاتی که قبل از ارزیابی‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون ملزم به رعایت آنها بودند، برای آنها تشریح گردید. از داوطلبان خواسته شد که در طول دوره مطالعه، از هرگونه تغییر در رژیم غذایی روزانه خود اجتناب کنند و فقط تمرین‌هایی را انجام دهند که جزء برنامه تمرینی معمول آنهاست.
قبل از ارزیابی‌های مرحله پیش‌آزمون، از افراد خواسته شد که چند نکته را رعایت کنند: 48 ساعت قبل از ارزیابی، از انجام هرگونه فعالیت بدنی مازاد بر زندگی روزمرّه پرهیز کنند، 24 ساعت قبل از ارزیابی هر چه که می‌خورند را در برگه ثبت تغذیه روزانه یادداشت نمایند و در فاصله 12 ساعت قبل از ارزیابی، از خوردن و آشامیدن اجتناب نمایند و به‌صورت ناشتا برای نمونه‌گیری خون حضور یابند. ارزیابی‌های مرحله پیش‌آزمون طی دو روز متوالی و حدود ساعت 8 صبح در باشگاه آمادگی جسمانی اجرا گردید. روز اول، پس از پنج دقیقه استراحت، نمونه خون (10سی سی) داوطلبان در وضعیت نشسته و از ورید بازویی گرفته شد. روز بعد، ابتدا ویژگی‌های آنتروپومتریکی و فیزیولوژیکی داوطلبان شامل: قد، وزن، نمایه توده بدن و درصد چربی بدن اندازه گیری شد؛ سپس، آزمون نوارگردان بروس برای ارزیابی توان هوازی (عملکرد قلبی-تنفسی) به اجرا درآمد. قبل و پس از اجرای آزمون، افراد مورد مطالعه به مدت 5 تا 10 دقیقه خود را به‌ترتیب گرم و سرد می‌نمودند.
پس از مرحله پیش‌آزمون، دوره مصرف مکمل سلنیوم (شرکت آلفا ویتامین، ساخت آمریکا) شروع شد. طول این دوره یک ماه بود. داوطلبان گروه آزمایش هر روز یک عدد کپسول حاوی 200 میکروگرم سلنیوم و افراد گروه کنترل یک عدد کپسول هم‌شکل و هم‌اندازه حاوی نشاسته دریافت می‌نمودند (15، 1). در میانه دوره مصرف مکمل نیز یکبار دیگر داوطلبان برگ ثبت تغذیه روزانه را تکمیل نمودند. در طول دوره مصرف مکمل، افراد هر دو گروه، برنامه تمرینی معمول خود را تحت نظارت مربی انجام می‌دادند. برنامه تمرینی شامل سه روز در هفته اجرای تمرین‌های عمومی و تخصصی رشته فوتبال بود. مدت‌زمان هر جلسه تمرین حدود 90 دقیقه مشتمل بر 10 دقیقه گرم‌کردن، 70 دقیقه تمرین‌های ویژه فوتبال و 10 دقیقه سردکردن بود.
در نهایت پس از دوره مکمل‌سازی، مرحله پس‌آزمون شروع شد. نکات مربوط به قبل از شروع مرحله پیش‌آزمون، مجدد قبل از مرحله پس‌آزمون توسط داوطلبان رعایت گردید. ضمن اینکه ارزیابی‌های مرحله پس‌آزمون 48 ساعت پس از دوره مصرف مکمل صورت گرفت. ارزیابی‌های مرحله پس‌آزمون نیز طی دو روز متوالی و حدود ساعت 8 صبح در باشگاه آمادگی جسمانی اجرا گردید. روز اول، ابتدا دومین نمونه‌گیری خون به‌عمل آمد؛ سپس افراد هر دو گروه یک مسابقه فوتبال را به‌صورت مشترک و در قالب دو تیم و در دو نیمه به‌عنوان جلسه ورزش اجرا کردند. بلافاصله پس از اتمام مسابقه، سومین نمونه خون گرفته شد. روز بعد، ابتدا ویژگی‌های آنتروپومتریکی و فیزیولوژیکی اندازه‌گیری گردید؛ سپس آزمون نوارگردان بروس به اجرا درآمد. نمونه‌های خون (5 سی‌سی سرم و 5 سی‌سی پلاسما) تا زمان اندازه‌گیری شاخص‌های خونی در دمای20- درجه سانتی‌گراد نگهداری گردید. برای کنترل اثر تغذیه روی نمونه‌های خون، از افراد مورد مطالعه خواسته شد که در فاصله زمانی یک روز قبل از نمونه‌گیری پیش‌آزمون هر چه که می‌خورند را دقیقاً در برگه ثبت تغذیه روزانه یادداشت نمایند و همین رژیم را در روز قبل از نمونه‌گیری پس‌آزمون، به‌طور مجدد تکرار نمایند.
ابزار گردآوری داده‌ها
وزن بدن با استفاده از دستگاه تجزیه و تحلیل‌گر ترکیب بدن (حداقل دقت 1/0 کیلوگرم، مدل X-CONTACT356، ساخت کره جنوبی) و قد با به‌کارگیری قدسنج (حداقل دقت 1/0 سانتی‌متر، مارک SECA، مدل 703، ساخت مشترک آلمان-چین) اندازه‌گیری گردید. BMI از طریق تقسیم وزن بدن (kg) بر مجذور قد (m2) محاسبه شد. درصد چربی بدن نیز با استفاده از دستگاه تجزیه و تحلیل‌گر ترکیب بدن (مدل X-CONTACT356، ساخت کره جنوبی) تعیین گردید.
آزمون نوارگردان بروس با استفاده از نوارگردان (مارک PROTUOS، مدل PMT4550، ساخت کشور تایوان) به اجرا درآمد. در این آزمون، فرد مورد مطالعه تا سر حدّ واماندگی روی نوارگردان می‌دود. سرعت و شیب نوارگردان در شروع آزمون به‌ترتیب روی 74/2 کیلومتر بر ساعت و 10 درصد تنظیم می‌شود و در طول اجرای آزمون سرعت و شیب به فواصل زمانی منظم و هر سه دقیقه یکبار مطابق پروتکل بروس افزوده می‌گردد. با شروع دویدن، زمان‌سنج فعال شده و به محض اینکه فرد قادر به دویدن نباشد، متوقف می‌شود.
غلظت‌های TG، TC، HDL و LDL با استفاده از کیت‌های شرکت پارس‌آزمون (ساخت ایران)، دستگاه اتوآنالایزر (مدل BT1500، شرکت بیوتکنیکا، ساخت کشور ایتالیا) و روش فتومتری اندازه‌گیری شد. ارزیابی‌های آزمایشگاهی در آزمایشگاه مرکزی شهر سقز انجام گرفت.
تجزیه و تحلیل آماری:
برای توصیف داده‌ها از آمار توصیفی (انحراف‌معیار±میانگین) و برای بررسی نرمال‌‌بودن توزیع جامعه از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل واریانس تک‌عاملی با اندازه‌گیری‌های مکرر استفاده شد. گروه (آزمایش یا کنترل) به‌عنوان عامل بین‌گروهی و زمان اندازه‌گیری (قبل از مصرف مکمل، پس از مصرف مکمل و پس از ورزش وامانده‌ساز) به‌عنوان عامل درون‌گروهی در نظر گرفته شد. برای آزمون مفروضه کرویت، از آزمون موخلی استفاده شد و در صورت معنی‌دار بودن این آزمون (برقرارنبودن مفروضه کرویت)، عامل اصلاح اپسیلون گرین هاوس–گیسر به کار گرفته شد. در صورت معنی‌دار بودن اثرات اصلی درون‌گروهی آزمون تحلیل واریانس یکطرفه و برای اثرات اصلی بین‌گروهی آزمون t مستقل بکار رفت. در صورت معنی‌دار بودن اثرات تعاملی، آزمون تحلیل واریانس یکطرفه به‌طور جداگانه برای هر کدام از گروه‌ها استفاده شد و همچنین برای هر کدام از حالت‌های زمانی (قبل از مصرف مکمل، پس از مصرف مکمل و پس از یک جلسه ورزش)، میانگین گروه‌ها با استفاده از آزمون t مستقل، مورد مقایسه قرار گرفت. سطح معنی‌داری 05/0>P در نظر گرفته شد. تمام تجزیه و تحلیل‌های آماری به‌وسیله ویرایش 22 نرم‌افزار بسته آماری برای علوم اجتماعی (SPSS) صورت گرفت.
یافته‌ها
ویژگی‌های عمومی افراد مورد مطالعه در جدول یک ارائه شده است. نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه میانگین‌های سن، وزن، قد و BMI قبل از مصرف مکمل تفاوت معنی‌داری بین گروه‌های آزمایش و کنترل نشان نداد (05/0<P). سطوح نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی (توان هوازی) در وضعیت‌های قبل از مصرف مکمل (پیش‌آزمون)، پس از مصرف مکمل (پس‌آزمون) و متعاقب یک جلسه ورزش در جدول 2 گزارش شده است.
جدول 1- مقایسه ویژگی‌های عمومی افراد مورد مطالعه (انحراف‌معیار±میانگین)
# مقایسه بین میانگین‌های دو گروه با استفاده از آزمون t مستقل صورت گرفت.
| پارامتر | گروه* | سطح معنی‌داری# | |
| آزمایش (10=n) | کنترل (9=n) | ||
| سن (سال) | 4/1±5/17 | 2/1±4/16 | 106/0 |
| وزن (کیلوگرم) | 4/10±2/62 | 1/8±8/58 | 411/0 |
| قد (سانتی‌متر) | 5/6±1/177 | 6/4±9/174 | 439/0 |
| شاخص توده بدن (کیلوگرم بر متر مربع) | 4/2±7/19 | 3/2±2/19 | 647/0 |
نتایج آزمون تحلیل واریانس تک‌عاملی با اندازه‌گیری‌های مکرر برای متغیرهای وابسته مطالعه در جدول 3 نشان داده شده است. بر اساس این نتایج، اثر تعاملی بین زمان و گروه در مورد توان هوازی معنی‌دار (05/0>P) و در مورد اجزای نیمرخ چربی غیر معنی‌دار بود (05/0<P).
با توجه به معنی‌دار شدن اثر تعاملی برای توان هوازی، از آزمون‌های تعقیبی استفاده شد. نتیجه آزمون t همبسته تفاوت معنی‌داری بین میانگین‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون متغیر مذکور در گروه آزمایش نشان داد (005/0=P)، اما در گروه کنترل تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد (839/0=P). همچنین، نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه میانگین‌های پیش‌آزمون (707/0=P) و نیز برای مقایسه میانگین‌های پس‌آزمون (130/0=P) دو گروه نیز تفاوت معنی‌داری را نشان نداد.
با توجه به معنی‌دار شدن اثر تعاملی برای توان هوازی، از آزمون‌های تعقیبی استفاده شد. نتیجه آزمون t همبسته تفاوت معنی‌داری بین میانگین‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون متغیر مذکور در گروه آزمایش نشان داد (005/0=P)، اما در گروه کنترل تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد (839/0=P). همچنین، نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه میانگین‌های پیش‌آزمون (707/0=P) و نیز برای مقایسه میانگین‌های پس‌آزمون (130/0=P) دو گروه نیز تفاوت معنی‌داری را نشان نداد.
جدول 2- سطوح نیمرخ چربی و عملکرد قلبی-تنفسی (توان هوازی) در وضعیت‌های پیش‌آزمون، پس‌آزمون و متعاقب یک جلسه ورزش (انحراف معیار±میانگین)
# تجزیه و تحلیل‌های آماری با استفاده از آزمون تحلیل واریانس تک‌عاملی با اندازه‌گیری‌های مکرر صورت گرفت.
جدول 3- نتایج آزمون تحلیل واریانس تک‌عاملی با اندازه‌گیری‌های مکرر برای متغیرهای وابسته
* معنی‌دار در سطح 05/0>P
| متغیر | آزمون | گروه | ||
| آزمایش | کنترل | |||
| کلسترول تام (میلیگرم بر دسیلیتر) |
پیش‌آزمون | 6/26±5/133 | 1/25±7/127 | |
| پس‌آزمون | 4/39±1/135 | 2/20±9/137 | ||
| متعاقب یک جلسه ورزش | 2/39±9/141 | 0/22±6/142 | ||
| تری‌گلیسرید (میلیگرم بر دسیلیتر) |
پیش‌آزمون | 3/11±5/58 | 1/19±0/70 | |
| پس‌آزمون | 1/16±3/69 | 2/23±1/75 | ||
| متعاقب یک جلسه ورزش | 3/17±9/68 | 2/27±1/77 | ||
| HDL (میلیگرم بر دسیلیتر) |
پیش‌آزمون | 9/11±5/49 | 4/4±1/42 | |
| پس‌آزمون | 5/9±0/49 | 4/4±8/43 | ||
| متعاقب یک جلسه ورزش | 4/11±4/49 | 1/4±8/44 | ||
| LDL (میلیگرم بر دسیلیتر) |
پیش‌آزمون | 7/10±8/48 | 2/10±2/47 | |
| پس‌آزمون | 2/10±2/50 | 8/10±6/53 | ||
| متعاقب یک جلسه ورزش | 1/14±1/52 | 2/14±8/59 | ||
| توان هوازی (میلی‌لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در دقیقه) | پیش‌آزمون | 0/8±7/39 | 3/9±2/41 | |
| پس‌آزمون | 4/7±7/47 | 3/9±6/41 | ||
جدول 3- نتایج آزمون تحلیل واریانس تک‌عاملی با اندازه‌گیری‌های مکرر برای متغیرهای وابسته
| پارامتر | اثر درون‌گروهی | اثر بین‌گروهی | اثر تعاملی | |||
| F | P | F | P | F | P | |
| کلسترول تام (میلیگرم بر دسیلیتر) | 073/2 | 141/0 | 004/0 | 949/0 | 308/0 | 737/0 |
| تری‌گلیسرید (میلیگرم بر دسیلیتر) | 295/2 | 137/0 | 372/1 | 258/0 | 200/0 | 735/0 |
| HDL (میلیگرم بر دسیلیتر) | 642/0 | 474/0 | 438/2 | 137/0 | 823/0 | 406/0 |
| LDL (میلیگرم بر دسیلیتر) | 529/2 | 061/0 | 563/0 | 463/0 | 204/1 | 312/0 |
| توان هوازی (میلی‌لیتر به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن در دقیقه) | 472/8 | * 010/0 | 401/0 | 535/0 | 941/6 | * 017/0 |
بحث
یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد، یک دوره مصرف مکمل سلنیوم عملکرد قلبی-تنفسی (توان هوازی) را در مردان فعال بهبود می‌بخشد، اما تأثیری بر سطوح استراحتی و متعاقب یک جلسه ورزش بر اجزای نیمرخ چربی ندارد. یافته‌های مطالعه حاضر درباره تأثیر مصرف مکمل سلنیوم بر نیمرخ چربی، با یافته‌های تبریزی و همکاران، عمرانی و همکاران و بهمنی و همکاران هم‌خوانی دارد (16، 13، 11)، اما با یافته‌های Wang و همکاران هم‌خوانی ندارد (10). تبریزی و همکاران در یک مطالعه مروری منظم و فراتحلیل روی کارآزمایی‌های کنترل‌شده تصادفی نشان دادند، تجویز سلنیوم ممکن است منجر به بهبود در انسولین و شاخص حساسیت انسولینی شود، اما بر گلوکز پلاسمای ناشتا، شاخص مقاومت انسولینی و نیمرخ چربی تأثیر ندارد (16). همچنین، یافته‌های مطالعه حاضر به‌جز در مورد HDL، در مورد دیگر اجزای نیمرخ چربی با یافته‌های فقیهی و همکاران موافق است (12). در مقایسه با یافته‌های Stranges و همکاران (2010)، می‌توان چنین برداشت نمود که هر دو مطالعه در خصوص عدم ارتباط سلنیوم و HDL با یکدیگر هم‌راستا می‌باشند، اما Stranges و همکاران به رابطه مستقیم سطوح پلاسمایی سلنیوم و کلسترول تام اشاره کرده‌اند (9).
مکانیزم‌های بالقوّه‌ای که ممکن است ارتباط سطوح سلنیوم و چربی پلاسما را توجیه کنند، واضح نیست. سلنوپروتئین P (فراوان‌ترین سلنوپروتئین پلاسما) از طریق گیرنده-2 آپولیپوپروتئین E توسط مغز و بیضه‌ها جذب می‌شود؛ در حالی که یک گیرنده آپولیپوپروتئین دیگر به نام مگالین، جذب سلنوپروتئین p توسط کلیه‌ها را وساطت می‌کند. شواهد دیگر درباره ارتباط بین سلنوپروتئین‌ها و متابولیسم چربی از مدل‌های حیوانی آزمایشگاهی به‌دست آمده است. مطالعات روی موش‌ها تغییر غلظت پروتئین
Apo E، کلسترول پلاسما و بیان ژن‌های دخیل در بیوسنتز، متابولیسم و انتقال کلسترول را نشان داده‌اند که حاکی از نقش سلنوپروتئین‌ها در تنظیم بیوسنتز لیپوپروتئین است؛ به‌علاوه، فعالیت پروتئین کبدی تیروزین فسفاتاز 1B (یک آنزیم کلیدی در تحریک سنتز اسید چرب) در موش‌های مصرف‌کننده مکمل سلنیوم بالاتر از گروه پلاسبو بوده است؛ به نحوی که موش‌های مصرف‌کننده مکمل سلنیوم دارای غلظت‌های تری‌گلیسرید کبدی بالاتری بودند که می‌تواند توجیه محتمل دیگری برای اثر لیپوژنیکِ در معرض قرارگیری به سلنیوم بالا باشد. همچنین، سنتز سلنوپروتئین و کلسترول، از طریق بکارگیری رایج ایزوپنتنیل پیروفسفات، هم برای سنتز Sec-tRNA و هم برای بیوسنتز ایزوپرنوئید در مسیر مِوالونات، به یکدیگر مرتبط هستند (9).
در مطالعه حاضر، مصرف مکمل سلنیوم عملکرد قلبی-تنفسی (توان هوازی) مردان فعال را بهبود بخشید. این یافته بر خلاف یافته‌های Tessier و همکاران است که اثرات سلنیوم و تمرین بر سیستم گلوتاتیون و عملکرد هوازی را در یک مطالعه دوسورکور بررسی کردند. هر دو گروه (مکمل سلنیوم و دارونما)، یک برنامه تمرین استقامتی ده‌هفته‌ای را اجرا کردند. آزمودنی‌ها قبل و بعد از برنامه تمرین استقامتی، یک وهله تمرین وامانده‌ساز طولانی‌مدت را انجام دادند و قبل و بعد از وهله تمرین وامانده‌ساز از آزمودنی‌ها نمونه‌گیری خون صورت گرفت. یافته‌های این محققان بر نقش گلوتاتیون خون به‌عنوان یک شاخص حساس فشار اکسایشی ناشی از تمرین زیربیشینه وامانده‌ساز تأکید کردند و نیز دریافتند قابلیت آنتی‌اکسیدانی گلوتاتیون پراکسیداز توسط تمرین استقامتی توسعه می‌یابد. یافته‌های آنها نشان داد مصرف مکمل سلنیوم تأثیری بر عملکرد جسمانی (VO2max) ندارد. سلنیوم جزئی از چندین آنزیم به‌ویژه گلوتاتیون پراکسیداز است که یک آنزیم آنتی‌اکسیدان سلولی مهم می‌باشد. از لحاظ نظری، مصرف مکمل سلنیوم می‌تواند از پراکسیداسیون غشای سلول قرمز خون و زیرساختارهای سلول عضلانی دخیل در متابولیسم اکسیژن پیشگیری کند و احتمالاً عملکرد تمرین هوازی را افزایش دهد (14). برخی مطالعات مصرف مکمل سلنیوم نیز افزایش وضعیت گلوتاتیون پراکسیداز و کاهش پراکسیداسیون چربی در تمرین هوازی طول کشنده را نشان داده‌اند؛ با این وجود عملکرد استقامتی واقعی در این مطالعات بهبود نیافته است (17). به هر حال، به‌نظر می‌رسد مطالعات بیشتری برای آشکارسازی نقش مصرف مکمل سلنیوم در عملکرد ورزشی و به‌ویژه عملکرد قلبی-تنفسی مورد نیاز است.
دلایل عدم هم‌خوانی یافته‌های مطالعه پیش‌رو با مطالعات پیشین را می‌توان در تفاوت‌های روش‌شناسی این مطالعات همچون تفاوت در طول دوره مصرف مکمل و دوز مصرفی روزانه، زمان نمونه‌گیری خون، سطح آمادگی بدنی افراد تحت مطالعه و سابقه ورزشی آنها، تغذیه و برنامه تمرینی افراد مورد مطالعه در طول دوره مصرف مکمل جستجو نمود (15).
حجم نمونه مورد مطالعه، کنترل دقیق رژیم غذایی و فعالیت بدنی افراد مورد مطالعه در طول دوره مصرف مکمل و کمبود مطالعات مشابهی که بتوان یافته‌های مربوط به اثر مصرف مکمل سلنیوم بر متغیرهای وابسته مطالعه به‌ویژه عملکرد قلبی-تنفسی را با آنها مقایسه نمود، از جمله محدودیت‌های مطالعه حاضر بود که توجه به آنها در مطالعات بعدی می‌تواند به غنای تحقیقی در این زمینه بیفزاید.
اجرای مطالعات مشابهی در دیگر گروه‌های جمعیتی (مثلاً مردان غیر فعال)، روی شمار دیگری از شاخص‌های عملکرد جسمانی، با دوزها یا دوره‌های متفاوت مصرف مکمل سلنیوم یا همراه با مداخله تمرین ورزشی می‌تواند زمینه‌های پژوهشی نوینی در اختیار پژوهشگران قرار داده و به غنای علمی در این حیطه بیفزاید.
نتیجه‌گیری
به‌نظر نمی‌رسد مصرف مکمل سلنیوم به‌مدت یک‌ماه و با مقدار مصرف روزانه 200 میکروگرم بتواند بر اجزای نیمرخ چربی مردان فعال در وضعیت استراحت و متعاقب یک جلسه ورزش اثرگذار باشد و بنابراین مصرف مکمل سلنیوم به این شیوه اثر مفید یا مضری بر نیمرخ چربی در مردان فعال ندارد. با این وجود، یک دوره یک‌ماهه مصرف مکمل سلنیوم می‌تواند به بهبود عملکرد قلبی-تنفسی مردان فعال کمک نماید. آشکار ساختن جوانب مختلف موضوع، مستلزم اجرای تحقیقات بیشتر است.
تقدیر و تشکر
مقاله حاضر گزارشی برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته فیزیولوژی ورزشی (کد 24721423952003) است که با حمایت و نظارت دانشگاه آزاد اسلامی واحد سقز به اجرا رسیده است. از معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد و به‌ویژه از تمامی داوطلبان عزیزی که بزرگوارانه محقق را در اجرای این پژوهش یاری رساندند (تیم‌های تحت نظارت هیأت فوتبال شهرستان سقز)، صمیمانه تشکر و قدردانی به‌عمل می‌آید.
تضاد منافع
نویسندگان مقاله اعلام می‌دارند که هیچ‌گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.
یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد، یک دوره مصرف مکمل سلنیوم عملکرد قلبی-تنفسی (توان هوازی) را در مردان فعال بهبود می‌بخشد، اما تأثیری بر سطوح استراحتی و متعاقب یک جلسه ورزش بر اجزای نیمرخ چربی ندارد. یافته‌های مطالعه حاضر درباره تأثیر مصرف مکمل سلنیوم بر نیمرخ چربی، با یافته‌های تبریزی و همکاران، عمرانی و همکاران و بهمنی و همکاران هم‌خوانی دارد (16، 13، 11)، اما با یافته‌های Wang و همکاران هم‌خوانی ندارد (10). تبریزی و همکاران در یک مطالعه مروری منظم و فراتحلیل روی کارآزمایی‌های کنترل‌شده تصادفی نشان دادند، تجویز سلنیوم ممکن است منجر به بهبود در انسولین و شاخص حساسیت انسولینی شود، اما بر گلوکز پلاسمای ناشتا، شاخص مقاومت انسولینی و نیمرخ چربی تأثیر ندارد (16). همچنین، یافته‌های مطالعه حاضر به‌جز در مورد HDL، در مورد دیگر اجزای نیمرخ چربی با یافته‌های فقیهی و همکاران موافق است (12). در مقایسه با یافته‌های Stranges و همکاران (2010)، می‌توان چنین برداشت نمود که هر دو مطالعه در خصوص عدم ارتباط سلنیوم و HDL با یکدیگر هم‌راستا می‌باشند، اما Stranges و همکاران به رابطه مستقیم سطوح پلاسمایی سلنیوم و کلسترول تام اشاره کرده‌اند (9).
مکانیزم‌های بالقوّه‌ای که ممکن است ارتباط سطوح سلنیوم و چربی پلاسما را توجیه کنند، واضح نیست. سلنوپروتئین P (فراوان‌ترین سلنوپروتئین پلاسما) از طریق گیرنده-2 آپولیپوپروتئین E توسط مغز و بیضه‌ها جذب می‌شود؛ در حالی که یک گیرنده آپولیپوپروتئین دیگر به نام مگالین، جذب سلنوپروتئین p توسط کلیه‌ها را وساطت می‌کند. شواهد دیگر درباره ارتباط بین سلنوپروتئین‌ها و متابولیسم چربی از مدل‌های حیوانی آزمایشگاهی به‌دست آمده است. مطالعات روی موش‌ها تغییر غلظت پروتئین
Apo E، کلسترول پلاسما و بیان ژن‌های دخیل در بیوسنتز، متابولیسم و انتقال کلسترول را نشان داده‌اند که حاکی از نقش سلنوپروتئین‌ها در تنظیم بیوسنتز لیپوپروتئین است؛ به‌علاوه، فعالیت پروتئین کبدی تیروزین فسفاتاز 1B (یک آنزیم کلیدی در تحریک سنتز اسید چرب) در موش‌های مصرف‌کننده مکمل سلنیوم بالاتر از گروه پلاسبو بوده است؛ به نحوی که موش‌های مصرف‌کننده مکمل سلنیوم دارای غلظت‌های تری‌گلیسرید کبدی بالاتری بودند که می‌تواند توجیه محتمل دیگری برای اثر لیپوژنیکِ در معرض قرارگیری به سلنیوم بالا باشد. همچنین، سنتز سلنوپروتئین و کلسترول، از طریق بکارگیری رایج ایزوپنتنیل پیروفسفات، هم برای سنتز Sec-tRNA و هم برای بیوسنتز ایزوپرنوئید در مسیر مِوالونات، به یکدیگر مرتبط هستند (9).
در مطالعه حاضر، مصرف مکمل سلنیوم عملکرد قلبی-تنفسی (توان هوازی) مردان فعال را بهبود بخشید. این یافته بر خلاف یافته‌های Tessier و همکاران است که اثرات سلنیوم و تمرین بر سیستم گلوتاتیون و عملکرد هوازی را در یک مطالعه دوسورکور بررسی کردند. هر دو گروه (مکمل سلنیوم و دارونما)، یک برنامه تمرین استقامتی ده‌هفته‌ای را اجرا کردند. آزمودنی‌ها قبل و بعد از برنامه تمرین استقامتی، یک وهله تمرین وامانده‌ساز طولانی‌مدت را انجام دادند و قبل و بعد از وهله تمرین وامانده‌ساز از آزمودنی‌ها نمونه‌گیری خون صورت گرفت. یافته‌های این محققان بر نقش گلوتاتیون خون به‌عنوان یک شاخص حساس فشار اکسایشی ناشی از تمرین زیربیشینه وامانده‌ساز تأکید کردند و نیز دریافتند قابلیت آنتی‌اکسیدانی گلوتاتیون پراکسیداز توسط تمرین استقامتی توسعه می‌یابد. یافته‌های آنها نشان داد مصرف مکمل سلنیوم تأثیری بر عملکرد جسمانی (VO2max) ندارد. سلنیوم جزئی از چندین آنزیم به‌ویژه گلوتاتیون پراکسیداز است که یک آنزیم آنتی‌اکسیدان سلولی مهم می‌باشد. از لحاظ نظری، مصرف مکمل سلنیوم می‌تواند از پراکسیداسیون غشای سلول قرمز خون و زیرساختارهای سلول عضلانی دخیل در متابولیسم اکسیژن پیشگیری کند و احتمالاً عملکرد تمرین هوازی را افزایش دهد (14). برخی مطالعات مصرف مکمل سلنیوم نیز افزایش وضعیت گلوتاتیون پراکسیداز و کاهش پراکسیداسیون چربی در تمرین هوازی طول کشنده را نشان داده‌اند؛ با این وجود عملکرد استقامتی واقعی در این مطالعات بهبود نیافته است (17). به هر حال، به‌نظر می‌رسد مطالعات بیشتری برای آشکارسازی نقش مصرف مکمل سلنیوم در عملکرد ورزشی و به‌ویژه عملکرد قلبی-تنفسی مورد نیاز است.
دلایل عدم هم‌خوانی یافته‌های مطالعه پیش‌رو با مطالعات پیشین را می‌توان در تفاوت‌های روش‌شناسی این مطالعات همچون تفاوت در طول دوره مصرف مکمل و دوز مصرفی روزانه، زمان نمونه‌گیری خون، سطح آمادگی بدنی افراد تحت مطالعه و سابقه ورزشی آنها، تغذیه و برنامه تمرینی افراد مورد مطالعه در طول دوره مصرف مکمل جستجو نمود (15).
حجم نمونه مورد مطالعه، کنترل دقیق رژیم غذایی و فعالیت بدنی افراد مورد مطالعه در طول دوره مصرف مکمل و کمبود مطالعات مشابهی که بتوان یافته‌های مربوط به اثر مصرف مکمل سلنیوم بر متغیرهای وابسته مطالعه به‌ویژه عملکرد قلبی-تنفسی را با آنها مقایسه نمود، از جمله محدودیت‌های مطالعه حاضر بود که توجه به آنها در مطالعات بعدی می‌تواند به غنای تحقیقی در این زمینه بیفزاید.
اجرای مطالعات مشابهی در دیگر گروه‌های جمعیتی (مثلاً مردان غیر فعال)، روی شمار دیگری از شاخص‌های عملکرد جسمانی، با دوزها یا دوره‌های متفاوت مصرف مکمل سلنیوم یا همراه با مداخله تمرین ورزشی می‌تواند زمینه‌های پژوهشی نوینی در اختیار پژوهشگران قرار داده و به غنای علمی در این حیطه بیفزاید.
نتیجه‌گیری
به‌نظر نمی‌رسد مصرف مکمل سلنیوم به‌مدت یک‌ماه و با مقدار مصرف روزانه 200 میکروگرم بتواند بر اجزای نیمرخ چربی مردان فعال در وضعیت استراحت و متعاقب یک جلسه ورزش اثرگذار باشد و بنابراین مصرف مکمل سلنیوم به این شیوه اثر مفید یا مضری بر نیمرخ چربی در مردان فعال ندارد. با این وجود، یک دوره یک‌ماهه مصرف مکمل سلنیوم می‌تواند به بهبود عملکرد قلبی-تنفسی مردان فعال کمک نماید. آشکار ساختن جوانب مختلف موضوع، مستلزم اجرای تحقیقات بیشتر است.
تقدیر و تشکر
مقاله حاضر گزارشی برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته فیزیولوژی ورزشی (کد 24721423952003) است که با حمایت و نظارت دانشگاه آزاد اسلامی واحد سقز به اجرا رسیده است. از معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد و به‌ویژه از تمامی داوطلبان عزیزی که بزرگوارانه محقق را در اجرای این پژوهش یاری رساندند (تیم‌های تحت نظارت هیأت فوتبال شهرستان سقز)، صمیمانه تشکر و قدردانی به‌عمل می‌آید.
تضاد منافع
نویسندگان مقاله اعلام می‌دارند که هیچ‌گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.
منابع:
1- Kim SS, Koo JH, Kwon IS, Oh YS, Lee SJ, Kim EJ, et al. Exercise training and selenium or a combined treatment ameliorates aberrant expression of glucose and lactate metabolic proteins in skeletal muscle in a rodent model of diabetes. Nutr Res Pract. 2011; 5(3): 205-13. doi: 10.4162/nrp.2011.5.3.205.
2- Yazdi MH, Masoudifar M, Varastehmoradi B, Mohammadi E, Kheradmand E, Homayouni S, et al. Effect of Oral Supplementation of Biogenic Selenium Nanoparticles on White Blood Cell Profile of BALB/c Mice and Mice Exposed to X-ray Radiation. Avicenna J Med Biotechnol. 2013; 5(3): 158-67.
3- González S, Huerta JM, Fernández S, Patterson AM, Lasheras C. Life-quality indicators in elderly people are influenced by selenium status. Aging Clin Exp Res. 2007; 19(1): 10-5.
4- Rayman MP. Selenium and human health. Lancet. 2012; 379(9822): 1256-68. doi: 10.1016/S0140-6736(11)61452-9.
5- Hoffmann PR, Berry MJ. The influence of selenium on immune responses. Mol Nutr Food Res. 2008; 52(11): 1273–80. doi: 10.1002/mnfr.200700330
6- Kipp AP, Banning A, van Schothorst EM, Méplan C, Coort SL, Evelo CT, et al. Marginal selenium deficiency down-regulates inflammation-related genes in splenic leukocytes of the mouse. J Nutr Biochem. 2012; 23(9): 1170-7. doi: 10.1016/j.jnutbio.2011.06.011.
7- Cohen HJ, Chovaniec ME, Mistretta D, Baker SS. Selenium repletion and glutathione peroxidase--differential effects on plasma and red blood cell enzyme activity. Am J Clin Nutr. 1985; 41(4): 735-47.
8- Williams MH. Dietary supplements and sports performance: minerals. J Int Soc Sports Nutr. 2005; 2(1): 43-9. doi: 10.1186/1550-2783-2-1-43
9- Stranges S, Laclaustra M, Ji C, Cappuccio FP, Navas-Acien A, Ordovas JM, et al. Higher selenium status is associated with adverse blood lipid profile in british adults. J Nutr. 2010; 140(1): 81-7. doi: 10.3945/jn.109.111252.
10- Wang N, Tan HY, Li S, Xu Y, Guo W, Feng Y. Supplementation of micronutrient selenium in metabolic diseases: Its role as an antioxidant. Oxid Med Cell Longev. 2017; 2017: 7478523. doi: 10.1155/2017/7478523.
11- Omrani H, Golmohamadi S, Pasdar Y, Jasemi K, Almasi A. Effect of selenium supplementation on lipid profile in hemodialysis patients. J Renal Inj Prev. 2016; 5(4): 179-82. doi: 10.15171/jrip.2016.38.
12- Faghihi T, Radfar M, Barmal M, Amini P, Qorbani M, Abdollahi M, et al. A randomized, placebo-controlled trial of selenium supplementation in patients with type 2 diabetes: effects on glucose homeostasis, oxidative stress, and lipid profile. Am J Ther. 2014; 21(6): 491-5. doi: 10.1097/MJT.0b013e318269175f.
13- Bahmani F, Kia M, Soleimani A, Asemi Z, Esmaillzadeh A. Effect of selenium supplementation on glycemic control and lipid profiles in patients with diabetic nephropathy. Biol Trace Elem Res. 2016; 172(2): 282-9. doi: 10.1007/s12011-015-0600-4.
14- Tessier F, Margaritis I, Richard MJ, Moynot C, Marconnet P. Selenium and training effects on the glutathione system and aerobic performance. Med Sci Sports Exerc. 1995; 27(3): 390-6.
15- Dolati Amirdizaj V, Saedmocheshi S. Muscle injury and oxidative stress following the use of selenium supplements and exhaustive aerobic exercise in young physically-active females. J Kermanshah Univ Med Sci. 2016; 20(1): 1-5. DOI: 10.22110/jkums.v20i1.2659
16- Tabrizi R, Akbari M, Moosazadeh M, Lankarani KB, Heydari ST, Kolahdooz F, et al. The Effects of Selenium Supplementation on Glucose Metabolism and Lipid Profiles Among Patients with Metabolic Diseases: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Horm Metab Res. 2017; 49(11): 826-30. doi: 10.1055/s-0043-119544.
17- Savory LA, Kerr CJ, Whiting P, Finer N, McEneny J, Ashton T. Selenium supplementation and exercise: effect on oxidant stress in overweight adults. Obesity (Silver Spring). 2012; 20(4): 794-801. doi: 10.1038/oby.2011.83.
[1] گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد سقز، دانشگاه آزاد اسلامی، سقز، ایران
[2] نویسنده مسؤول؛ گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد سقز، دانشگاه آزاد اسلامی، سقز، ایران
آدرس: استان کردستان – سقز – شهرک دانشگاه – دانشگاه آزاد اسلامی واحد سقز
تلفن: 08736244743 نمابر: 08736244750 پست الکترونیکی: moradi_fatah@yahoo.com
آدرس: استان کردستان – سقز – شهرک دانشگاه – دانشگاه آزاد اسلامی واحد سقز
تلفن: 08736244743 نمابر: 08736244750 پست الکترونیکی: moradi_fatah@yahoo.com
نوع مطالعه: مقاله اصیل پژوهشی |
موضوع مقاله:
فیزیولوژی ورزشی
دریافت: 1397/3/29 | پذیرش: 1397/12/20 | انتشار الکترونیک: 1398/3/29
دریافت: 1397/3/29 | پذیرش: 1397/12/20 | انتشار الکترونیک: 1398/3/29
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
Attribution-NoneCommercial CC BY-NC