محدثه هاشمزهی[1]، هادی اسدیان[2]، کامیار عباسی[3]، احسان مرشدی3، محمدهادی تیموری3،
احسان حمزهلویی مقدم[4]
چکیده
زمینه و هدف: انتخاب شکل مناسب دندانهای قدامی در بیماران فاقد دندان، یکی از عوامل مهم در بازگرداندن زیبایی از دست رفته بیمار میباشد. برای رسیدن به این مهم، بررسی دندانهای طبیعی از لحاظ میزان هماهنگی شکل با ابعاد مورد بررسی و شیوع آن در جامعه ایرانی لازم است.
روش تحقیق: این مطالعه توصیفی- تحلیلی، بر روی 300 نفر از دانشجویان و مراجعین دانشکده دندانپزشکی دانشگاه شاهد انجام شد. افراد مورد مطالعه، به روش نمونهگیری در دسترس یا آسان انتخاب شدند و در دو گروه مساوی زن و مرد (150 نفر) قرار گرفتند. از روی قالب گچی استون، سه خط عرضی اینسایزال، میانی و سرویکال و طول تاج کلینیکی سانترال بالا بهوسیله کولیس دیجیتالی با دقّت mm01/0 اندازهگیری و شیوع شکل دندانی محاسبه شد. سایر دادهها از طریق آزمون رگرسیون لجستیک چندگانه، مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
یافتهها: در این مطالعه، میانگین اندازه طول و عرض دندان سانترال بالا بهترتیب: mm87/0±12/9 و mm59/0±44/8 بهدست آمد؛ همچنین میانگین نسبت عرض به طول دندان سانترال بالا، 08/0±92/0 محاسبه شد. ابعاد افقی و عمودی تاج کلینیکی این دندان در مردان کمی بیش از زنان بود. شیوع شکل دندانی نیز بهترتیب: بیضی (53%)، مربعی- مثلثی (3/21%)، مثلثی (7/16%) و مربعی (9%) بهدست آمد؛ ضمن اینکه تنها، ارتباط مثبتی بین شکل با عرض دندان سانترال بالا مشاهده شد (02/0P<).
نتیجهگیری: با افزایش عرض دندان، شکل دندان بیضی بیشتر و شکل دندان مربعی کمتر مشاهده میگردد. بنابراین در هنگام انتخاب شکل دندانی، میتوان شکل بیضی را با توجه به شیوع بیشتر آن، مدّ نظر قرار داد.
واژههای کلیدی: سانترال بالا؛ شکل دندان؛ عرض دندان؛ طول دندان
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. 1394؛ دوره 22 (4): 359-367.
دریافت: 26/10/1393 پذیرش: 10/05/1394
مقدمه
یکی از مشکلاتی که دندانپزشکان با آن مواجه هستند، عدم تعیین شکل مناسب دندانی در افراد ایرانی و عدم آگاهی از میزان شیوع آن است. این مشکل در ترمیم دندانهای قدامی با تاج از دسترفته و ساخت پروتزها بدون آگاهی داشتن نسبت به سابقه دندانهای پیشین، همیشه مطرح میباشد (1، 2). اهمیّت این موضوع در این امر میباشد که مهمترین قسمتی که در ارتباط با افراد جلب توجه میکند، صورت آنهاست و دندانها در اولویّت چهارم بعد از چشمها، لبها و بینی قرار میگیرند (3).
انتخاب مناسب شکل دندان سانترال بالا، یک عامل کمکی مهم برای رسیدن به تناسب بهتر صورت میباشد (4). هارمونی و لبخند زیبا، در ایجاد صورت خوشایند بسیار مهم است (5). Hall اولین کسی است که مشکل زیبایی را در پروتز متحرّک مطرح کرد. وی تئوری شکل نمونه را بیان نمود و دندانها را در سه گروه مربعی، مثلثی و بیضی گنجاند (6). برای تعیین شکل دندان، روشهای گوناگونی وجود دارد که بر اساس این موارد میباشد: تئوری تمپرامنت؛ تئوری دنتوژنیک؛ راهنماهای بهجا مانده از دوران بادندانی؛ شکل قوس دندانهای بالا و شکل صورت (7، 8). Brewer در مطالعهای که بر روی دههزار بیمار انجام داد، به این نتیجه رسید که چهار عامل باعث عدم موفقیت پروتز میشود. وی یکی از مهمترین این عوامل را عدم انتخاب صحیح دندانها گزارش نمود (9). امروزه از شکل صورت، فاصله بین هامولارناچ، انسزیو پاپیلا و سایر شاخصها برای انتخاب اندازه دندان استفاده میشود (10، 11).
Gomes و همکاران در مطالعات خود بیان کردند که عدم تشابه بین دندان مصنوعی و دندان طبیعی منجر به عدم پذیرفتن دست دندان مصنوعی توسط بیمار میشود (12، 13). شکل ایدهال دندانها نهتنها برای عملکرد و بازسازی بیولوژیک بسیار مهم است؛ بلکه عاملی برای بهدستآوردن زیبایی مطلوب در بیماران پروتزی است (14). در مطالعهParanhos و همکاران (2010)، شایعترین شکل دندانی، بیضیشکل (06/47) بود (4). اما در مطالعه Ibrahimagic (2001) که بر روی جامعه بوسنی هرزگوین انجام شد، بیشترین شکل دندانی در دو جنس زن و مرد، شکل مربعی- مثلثی (53%) گزارش شد (15). حال آنکه در مطالعه Wolfart و همکاران (2004) که در کشور آلمان انجام شد، بیشترین شکل دندانی، بیضیشکل (39%) بیان گردید و رابطهای نیز میان شکل دندان و جنسیّت بهدست نیامد (16). همچنین در بررسی معماریان و همکاران (1383) که در دانشکده تهران انجام شد، بیشترین شکل دندانی در زنان، بیضیشکل (25%) و در مردان بیضی و مثلثیشکل با شیوع مساوی (17%) اعلام شد (17). در مطالعه متقی و همکاران (1387) که در اصفهان انجام گردید، بیشترین شکل دندانی، بیضیشکل (53%) مطرح شد و شیوع اَشکال دندانی، در مردان و زنان اختلاف معنیداری نداشت (18).
مطالعه حاضر بر روی شکل دندان سانترال بالا متمرکز شد؛ زیرا این دندان بهدلیل اندازه، شکل و جایگاه ویژهای که دارد، به طرز قابل توجّهی بر ظاهر صورت اثر میگذارد و عموماً اعتقاد بر این است که انتخاب نامناسب این دندان، یکی از عوامل مهم در نازیبایی پروتز میباشد. با وجود آنکه نتایج برخی مطالعات حاکی از آن است که شکل این دندان متأثّر از نژادهای انسانی میباشد، تحقیقات در این زمینه در نژاد ایرانی کمتر انجام شده است. بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی فراوانی انواع شکل دندان سانترال بالا و عوامل مرتبط با آن در مراجعین و دانشجویان دانشکده دندانپزشکی دانشگاه شاهد تهران در سال 94-1393 صورت گرفت.
روش تحقیق
مطالعه حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی میباشد. در این مطالعه برای جمعآوری دادهها از تکنیک مشاهده، معاینه کلینیکی، تهیه کشت از دندانهای قدامی ماگزیلا و تکمیل فهرست اطلاعاتی استفاده شد.
با توجه به آنکه تعداد مراجعین به دانشکده دندانپزشکی دانشگاه شاهد طی زمان گردآوری اطلاعات برابر با 1300 نفر بود، حجم نمونه با استفاده از فرمول نمونهگیری کوکران برای جوامع محدود در سطح خطای مجاز 05/0، 297 نفر محاسبه شد. با توجه به پیشبینی امکان از دسترفتن اطلاعات ضمن بررسی قالبهای دندانی، در نهایت تعداد نمونه، 300 نفر تعیین گردید. نمونهگیری با استفاده از روش نمونهگیری در دسترس یا آسان انجام شد و بر روی نمونههای واجد شرایطی که در زمان انجام پژوهش در دسترس بودند، تا زمان دستیابی به تعداد مورد نظر ادامه یافت. بدین ترتیب از هر سه مراجعهکننده، یک نفر بهصورت تصادفی در نمونهگیری لحاظ شد و روند نمونهگیری بهمدت دو ماه و تا زمان رسیدن به تعداد 150 نفر زن و 150 نفر مرد ادامه یافت.
شرایط ورود به مطالعه، داشتن دندان سانترال بالا فاقد اینتروژن، اکستروژن، چرخش، سایش شدید، ترمیم زیبایی و ضربه به دندان)(15) بود. کلیه بیماران انتخابی دارای شانس یکسان برای انتخاب بودند. بدین ترتیب 300 نفر از دانشجویان و مراجعین واجد شرایط، بهعنوان نمونه در دو گروه مساوی زن و مرد انتخاب شدند.
در این مطالعه از قالب آلژیناتی و مادّه قالبگیری ایرالژین که توسط تریهای از پیش ساختهشده از قوس فک بالا تهیه شده بود، استفاده گردید؛ سپس گچ استون زرد ایرانی از محصولات گچی تارا 2000 ریخته شد. سپس با استفاده از کولیس دیجیتالی با دقّت 01/0میلیمتر، طول دندان سانترال بالا، از سرویکال تا لبه اینسایزال در طویلترین قسمت و عرض این سه قسمت شامل: لبه انسیزالی، عریضترین قسمت در